Fréttablaðið - 10.08.2004, Blaðsíða 16

Vopn í búr Össurar
Yfirlýsingar forsætisráðherra Svía,
Görans Persson, um stuðning við
sjávarútvegskröfur Íslendinga í hugs-
anlegum aðildarviðræðum okkar að
Evrópusambandinu, kemur sér vel
fyrir Össur Skarphéðinsson, formann
Samfylkingarinnar, sem einn strjórn-
málaforingja, hefur
sagt að Íslendingar
eigi að óska eftir að-
ildarviðræðum. Eins
og allir vita hefur sér-
staða okkar í sjávar-
útvegsmálum ver-
ið nefnd sem
helstu rök gegn
aðild að Evrópu-
sambandinu. Því
reynir á hvort vilyrði sænskra frænda
breyti afstöðu andstæðinga aðildar.
Merkileg yfirlýsing
Fullyrðing Árna M. Mathiesen sjávar-
útvegsráðherra í Fréttablaðinu í dag
að ekki komi til greina að sett verði
lög á deilu sjómanna og útvegs-
manna er merkileg. Það hefur heyrt til
undantekninga að þessir deilendur
hafi náð að gera kjara-
samninga og því verð-
ur spennandi að sjá
hvernig þeim muni
ganga. Eitt er víst
a ð
flestir
sem
eru í forystu, beggja vegna borðsins,
þekkja ekki að ganga frá kjarasamn-
ingum þar sem svo lengi hafa verið
sett lög á deilurnar.
Ekki þeim að kenna
Lengi vel var haldið að fjandvinirnir
Guðjón A. Kristjánsson og Kristján
Ragnarsson væru valdir að því hversu
harðar deilur sjómanna og útvegs-
manna hafa verið. En eftir að þeir
hættu hefur komið skýrt í ljós að arf-
takarnir hafa í engu verið betri. En
það skal endurtekið að nú þýðir
greinilega ekkert að bíða eftir að ráð-
herra reddi hlutunum. Menn skulu
semja.
Einu sinni var talað um Uruguay-
samningaviðræðurnar, nú er talað
um Dohañviðræðurnar og kannski
hafa verið einhverjar þar á milli.
Þessar viðræður á vegum Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar snúast um
frelsi í viðskiptum, aðallega með
vörur en einnig með þætti þjón-
ustu. Viðræðurnar eru í strandi
vegna þesss að ríkari þjóðir hafa
verið ófúsar til að opna markaði
sína fyrir landbúnaðarvörum og
draga úr styrkjum til þeirrar fram-
leiðslu. Ríkari þjóðir vilja komast
inn á markaðina meða farsímana
sína og jafnvel bankastarfsemi, en
þær vilja helst ekki kaupa af fá-
tæku þjóðunum það sem þeim
hentar best til framleiðslu. En nú
virðast viðræðurnar vera að kom-
ast aftur á skrið því samkomulag
hefur náðst um að ná samkomulagi
um að opna markaði fyrir innflutn-
ingi landbúnaðarafurða og afnema
eða að minnsta kosti draga úr opin-
berum framleiðslustyrkjum.
Af hverju er svo miklu erfiðara
að ná samkomulagi um verslun
með landbúnaðarvörur en aðrar
vörur? Að hluta til held ég að það
stafi af því að landbúnaður hefur
kannski meira að gera með menn-
ingu, í víðustu merkingu orðsins,
en framleiðslu. Bændastéttin var
herrastétt, á Íslandi sendu bændur
vinnumenn í ver í skjóli vistar-
bandsins og hirtu af þeim hlutinn.
Miðað við hve lengi eimir eftir af
þessum völdum og sterku stöðu
getum við konur ímyndað okkur
hve langt við eigum enn eftir í
kvenfrelsisbaráttunni.
Um allan hinn vestræna heim
hefur fólk þá hugmynd að það skip-
ti meginmáli að þjóðir brauðfæði
sig sjálfar og allar sveitir séu í
byggð. Þau sem búa í sveitunum
geta hins vegar ekki aflað sér þeir-
ra tekna sem þarf til að lifa mann-
sæmandi lífi og þess vegna ákveð-
ur samfélagið að borga þeim sér-
staklega fyrir að framleiða vöru
sem stundum meira að segja selst
ekki. Ekki nóg með það heldur er
mörkuðum lokað fyrir ódýrari
vöru og þannig hafa ríku þjóðirnar
tekið möguleikann frá fátæku
þjóðunum til að stunda þann at-
vinnurekstur sem þeim hentar best
og hneykslast um leið á því að börn
í þriðja heiminum vinni í verk-
smiðjum.
En nú glittir sem sagt í það að
meira frjálsræði komist á í þessum
efnum, sem með nokkurri vissu má
fullyrða að verði öllum til góðs og
hagsældar, bæði ríkum þjóðum og
fátækum. Hér á landi mun þetta
hafa í för með sér lægra matvöru-
verð og lækkun á þeim rúmlega 8
milljarða beingreiðslum sem nú
renna til bænda. Ýmislegt má gera
við þá peninga. Það vantaði 600
milljónir upp á fjárveitingu til
framhaldsskólanna, Háskóla Ís-
lands vantar a.m.k 300 milljónir til
að geta tekið við þeim nemendum
sem sóttu um að komast þangað,
eftir því sem best er vitað er Land-
spítala - háskólasjúkrahúsi ætlað
að skera niður um 800 milljónir á
næsta ári til viðbótar við þær 800
milljónir sem þar voru skornar í ár.
Atvinnuleysisbætur eru skammar-
lega lágar, forsvarsmenn ellilífeyr-
isþega segja að samkomulag sem
við þá var gert í fyrra hafi bara
dugað fram að kosningum og þan-
nig mætti lengi telja.
Það einkennir allan atvinnu-
rekstur sem starfað hefur við
vernduð skilyrði að menn telja sér
trú um að sá rekstur sé svo sér-
stakur að um hann geti ekki gilt al-
mennar viðskiptareglur. Fyrir
meira en áratug voru öll höft tekin
af flugrekstri í Evrópu en þeir sem
stjórnuðu ríkisflugfélögunum
svokölluðu voru á því að það væri
hið mesta glapræði, flugrekstur
væri svo sérstakur að um hann
þyrftu að gilda sérstakar reglur.
Sum þeirra flugfélaga fóru á haus-
inn, en mörg ný urðu einnig til og
víst er að neytendur hafa grætt,
hér væri ekkert Iceland Express ef
gömlu reglurnar giltu. Hér væri
heldur ekkert Og Vodafone ef regl-
unum um fjarskipti hefði ekki ver-
ið breytt og hér væru engin Hval-
fjarðargöng ef samgönguyfirvöld
hefðu fengið að ráða.
Auðvitað mun frelsi í viðskiptum
með landbúnaðarvörur og lækkun
eða afnám styrkja til landbúnaðar-
framleiðslu hafa í för með sér
breytingu fyrir bændur. Sumir
munu hætta búskap og fara að gera
eitthvað annað, aðrir munu kannski
stækka búin sín (það verður að sjá
til þess að það megi) og lifa góðu
lífi, því landbúnaður mun ekki
leggjast af. Auðvitað verður samfé-
lagið að sjá til þess að þessi breyt-
ing verði eins sársaukalitil og hægt
er fyrir bændur. Enn og aftur verð-
ur það hins vegar aðild okkar að al-
þjóðasamfélaginu sem verður til
þess að við lögum til heima hjá okk-
ur, sem lengi hefur verið þörf á. ■
N okkrir veigamestu þættir stjórnarskrár lýðveldisins eru í raun-inni bráðabirgðaráðstöfun sem alþingismenn hafa ekki treyst sértil að fullvinna á þeim sextíu árum sem liðin eru frá því að hún var
upphaflega sett. Þetta er niðurstaða ítarlegrar úttektar sem Fréttablaðið
birti á sunnudaginn um það hvernig Alþingi og stjórnvöld hafa fjallað um
stjórnarskrána frá stofnun lýðveldis. Þó að Alþingi hafi sex sinnum á
þessu tímabili ráðist í breytingar á ákveðnum hlutum stjórnarskrárinnar
hefur ekki verið hróflað við þeim þáttum sem þingmenn töldu í upphafi
mesta ástæðu til að endurskoða eins fljótt og auðið væri.
Atburðir þeir sem urðu fyrr í sumar þegar forseti Íslands beitti í fyrsta
sinn synjunarvaldi embættisins gagnvart lögum frá Alþingi hafa orðið til
þess að ríkisstjórnin ætlar að ráðast í endurskoðun á þeim þáttum stjórn-
arskrárinnar er snúa að forsetavaldinu. Reyndar var Davíð Oddsson for-
sætisráðherra þegar í nóvember í fyrra búinn að tilkynna að ríkisstjórnin
væri reiðubúin til samstarfs við stjórnarandstöðuna um að taka upp þráð-
inn frá 1944 og færa ýmis atriði stjórnarskrárinnar til nútímalegs horfs.
Nefndi hann í því sambandi „stjórnarformið og grundvallarreglur stjórn-
skipunarinnar“, einnig „forsetakjör, lögkjör forseta og störf hans og ráð-
herra“. Sagði forsætisráðherra að draga mætti upp „skýrari mynd af ríkj-
andi stjórnarfari og færa ákvæði um það nær því sem það er í raun“.
Þetta er vissulega ein leið sem hægt er að fara. En umræðurnar í sum-
ar benda til þess að úti í þjóðfélaginu, á Alþingi og jafnvel meðal einstakra
ráðherra ríkisstjórnarinnar sé áhugi á því að hin fyrirhugaða endurskoð-
un verði víðtækari en forsætisráðherra hafði í huga í fyrravetur. Hún
verði ekki bundin við það eitt að festa í sessi þá skipan sem var áður en
forseti Íslands beitti synjunarvaldinu. Sérstaklega hafa menn staldrað við
hugmyndir um að auka rétt þjóðarinnar til að fá að hafa síðasta orðið um
umdeild og mikilsverð málefni í almennri atkvæðagreiðslu. Slíkur réttur
er stjórnarskrárbundinn víða í nágrannaríkjunum.
Sjálfsagt er að endurskoðunin verði enn víðtækari, snúi til dæmis að
þjóðkirkjunni, dómstólunum, ríkisstjórninni og sveitarfélögunum, svo
nokkuð sé nefnt, og mætti þá hugsa sér að hún færi fram í fyrirfram
skipulögðum áföngum á nokkrum árum, jafnvel áratug.
Það væri snjall leikur hjá ríkisstjórninni að einangra ekki hina fyrir-
huguðu endurskoðun innan veggja Alþingis heldur gera þjóðfélagið allt að
einni málstofu um stjórnarskrána með því að virkja hinn almenna borg-
ara, auglýsa eftir hugmyndum almennings og standa fyrir markvissri og
skipulegri þjóðfélagsumræðu. Má í því sambandi taka mið af vinnubrögð-
um við nýlega endurskoðun stjórnarskráa í Danmörku, Finnlandi, Sviss og
Austurríki eins og þeim var lýst í fróðlegri grein Páls Þórhallssonar lög-
fræðings í Morgunblaðinu á sunnudaginn. Segja má að hér blasi við ein-
stakt tækifæri fyrir ríkisstjórnina til að hrista af sér óorð valdboðsstjórn-
mála, sem við hana hefur loðað, og endurnýja samband sitt við fólkið í
landinu með því að vinna með kjósendum á lýðræðislegan hátt, eiga orða-
skipti við þá og taka tillit til skoðana þeirra. ■
10. ágúst 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Endurskoðun stjórnarskrárinnar skapar ríkisstjórninni
einstakt tækifæri til samráðsstjórnmála.
Þjóðfélagið allt
verði ein málstofa
Viðskipti og landbúnaður
ORÐRÉTT
Halldór í hófi
Oft hefur verið minnst á þrásetu
Davíðs Oddssonar...en gerir fólk
sér ljóst að Halldór Ásgrímsson
hefur setið sem ráðherra síðan
árið 1983 að undanskildum ár-
unum 1991-94 [svo]. Allt er best
í hófi. Líka Halldór Ásgrímsson.
Birgir Hermannsson stjórnmála-
fræðingur.
DV 9. ágúst.
Breiðu spjótin
Það er ekki auðvelt fyrir leigu-
bílstjóra og aðra að keppa við
svona kompaní sem er saman
saumað af siðblindu og stjórn-
leysi.
Jón Stefánsson leigubílstjóri kvartar
yfir forréttindum Kynnisferða í
akstri á milli Keflavíkur og Reykja-
víkur.
Morgunblaðið 9. ágúst.
Segir hver?
Íslendingar eru orðnir feitasta
og ljótasta þjóð Vestur-Evrópu.
Stefán Snævarr heimspekingur í
Lillehammer í Noregi.
DV 9. ágúst.
Ekki þó Örn Bárður?
Prestur gerði grín að forsetafjöl-
skyldunni.
Fyrirsögn í Fréttablaðinu.
Fréttablaðið 9. ágúst
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það væri snjall leikur hjá ríkisstjórninni að ein-
angra ekki hina fyrirhuguðu endurskoðun innan
veggja Alþingis heldur gera þjóðfélagið allt að einni mál-
stofu um stjórnarskrána með því að virkja hinn almenna
borgara, auglýsa eftir hugmyndum almennings og standa
fyrir markvissri og skipulegri þjóðfélagsumræðu.
,,
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
VERNDAÐUR
ATVINNUREKSTUR
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Það einkennir allan
atvinnurekstur sem
starfað hefur við vernduð
skilyrði, að menn telja sér trú
um að sá rekstur sé svo sér-
stakur að um hann geti ekki
gilt almennar viðskiptareglur.
,,
BREYTINGAR Í SVEITUNUM Greinarhöfundur segir að samfélagið verði að sjá til þess
að breytingar í landbúnaði verði eins sársaukalitlar og hægt er fyrir bændur.
16-25 (16-17) skodun 9.8.2004 18:37 Page 2