Tíminn - 17.03.1973, Blaðsíða 13

Laugardagur 17. marz 1973
TÍMLNN
13
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karisson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur í Bankastræti 7 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: simi 18300. Askriftagjald 300 kr.
á mánuði innan lands, I lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f.
-
Stálinu stappað
í Breta
Skrif Mbl. um landhelgismálið virðast
miðast fyrst og fremst við það að reyna að
stappa stálinu i Breta, gefa þeim i skyn að
ágreiningur riki á íslandi um meginatriði
málsins og að brátt muni taka við stjórnar-
taumum á íslandi nýir herrar, sem auðvelt
verði að semja við.
Það má færa sterkar likur að þvi, að þessi
óþjóðhollu skrif Mbl. hafi hert Breta verulega
i þeim samningatilraunum, sem gerðar haía
verið til að binda enda á deiluna, og átt sinn
þátt i þvi að Bretar hafa sifellt hafnað mjög
sanngjörnum tilboðum íslendinga um bráða-
birgðasamkomulag. Þetta kemur m.a. fram i
brezka blaðinu Evening Telegraph, sem sagði:
„Vonin er sú, að ný stjórn verði fúsari til
viðræðna við Breta og Vestur-Þjóðverja um
það að binda enda á deiluna”.
Og i forustugrein sinni i gær boðar Mbl.
Bretum þann tagnaðarboðskap, að nú þurfi
þeir ekki lengi að biða þess að þessi nýja og
eftirláta rikisstjórn á íslandi taki við völdum.
Þar er boðuð fullum fetum ný stjórnar-
myndun og skilur það hver maour, hvaða
flokkar eiga aðild að þessari Mbl.-stjórn, þótt
ekki séu flokkarnir nefndir nöfnum, en þeir
eru Sjálfstæðisflokkurinn, Alþýðuflokkur og
SamtöK frjálslyndra og vinstri manna.
Þessi nýja rikisstjórn á að „tryggja sigur
íslendinga i landhelgismálinu” segir Mbl, og
Bretar skilja það orðalag orðið æði vel, þvi að
óhappasamnmginn frá 1961, sem Bretar
byggja nú einvörðungu á i baráttunni gegn
lifsrétti íslendinga, hafa forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins kallað og kalla enn: „Mesta
stjórnmálasigur íslendinga”
Mbl. boðar Bretum þvi betri tið með blóm i
haga.
Þá hefur Mbl. og Sjálfstæðisflokkurinn
^engið hart fram i þvi að ooða íslendingum þá
íamingjustefnu að senda málflutningsmann til
iaag til að gera okkur siðferðilega skuld-
)undna að hlita dómi Alþjóðadómstólsins, þótt
hann dæmi af okkur 50 milurnar. Bretar hafa
einmitt bundið miklar vonir við það, að takast
muni að draga okkur til dómsins, þvi að þeir
vita, aðhannhefur engin alþjóðalög varðandi
viðáttu fiskveiðilögsögu að dæma eftir þar sem
þau eru ekki til og langt þangað til að þau
oðlast gildi, þótt hafréttarráðstefnan geri
samþykkt um viðari fiskveiðilögsögu með til-
skildum meirihluta, sem enginn getur þó full-
yrt um á þessu stigi að takast muni. Bretar
vita, að meðan Alþjóðadómurinn hefur ekki
skýr gildandi lagaákvæði að fara eftir dæmir
hann eftir ihaldssamri hefð, sem stórveldin
hafa skapað.
Bretar hafa einmitt þungar áhyggjur út af
fjarveru okkar frá Álþjóðadóminum. Þeir
telja, að við höfum komíð öllum sjónarmiðum
okkar á framfæri, þótt við neitum lögsögu
dómsins, en höfum það hagræði að neita að
viðurkenna málaferlin og A“x"“
sem löglegar, ef bær skerða
fiskimíðanna á landgrunninu.
agyLOuKJl C4W llClLa CIVJ
niðurstöður þeirra.
i rétt Islendinga til
—TK
Judith Listcwel, The Times:
Vöruskortur og dýrtíð
vofir yfir í Zambíu
Ástæðan er sú dkvörðun Kaunda forseta að loka
landamærum Zambíu og Rhodesíu
Námumaður I Zambíu.
ZAMBIA virðist fljótt á litið
kyrrlátt og vinalegt riki og
ibúarnir búa við áhyggjuleysi.
Vörur i verzlunum eru miklar
og aðsókn viðskiptavina ör, og
helzta umkvörtunarefni al-
mennings er skortur á matar-
oliu. 97 af hundraði lands-
manna hafa greinilega ekki
hugmynd um, að verulegur
skortur verður ef.til vill á fjöl-
mörgum vörum innan þriggja
eða fjögurra mánaða og ýmsir
erfiðleikar viö að etja.
öllum er kunnugt, aö landa-
mærum Zambiu og Rhodesiu
hefir verið lokað, en innfæddir
virðast ekki hafa miklar
áhyggjur af þvi. Dýrtið er þó
þegar tekin að aukast nokkuð,
þar sem allir flutningar um
Rhodesiu eru bannaðir bæði
með bilum og járnbrautum.
ZAMBIUMENN lifa á eir,
rikið hefir 65 af hundraði
tekna sinna af honum og sölu-
verð hans nemur 95 af hundr-
aði útflutningsverðmætis
landsins. Arið 1972 voru fluttar
út frá Zambiu 750 þúsund
smálestir af eir og 80 þúsund
smálestir af blýi og zinki. 440
smálestir voru fluttar um
Rhodesiu með járnbrautum til
Beira og bilum til
Suður-Afriku, 210 þúsund
smálestir með bilum og járn-
brautum til Dar es Salaam og
150 þúsund smálestir með
Benguela-járnbrautinni til
Lobito og Angóla.
Með járnbraut frá Beira og
Benguela-járnbrautinni kom
innflutningur Zambiumanna,
námuvinnsluvélar, varahlutir
og bilar, verksmiðjuvélar,
raftæki og landbúnaðarverk-
færi, tilbúinn áburður, hveiti
og mais. Þessa leið barst einn-
ig sá fjölbreytti neyzluvarn-
ingur, sem hinir kaupháu
verkamenn I Zambiu eru bún-
ir að venja sig við.
Sú staðreynd, að laun á
námusvæði Zambiu eru með
þeim hæstu, sem þekkjast i
Afriku, hefir allmikil áhrif á
allan gang mála. Nýliðunum
innfæddu eru greidd um 35
sterlingspund á mánuði, en
þessi laun hækka smátt og
smátt og reyndir verkamenn
fá allt að 120 pundum á mán-
uði. Þar á ofan hafa verka-
mennirnir fritt húsnæði,
læknishjálp og kennslu.
Námumenn i Zambíu búa þvi
við eins rúm lifskjör og bezt
gerist i álfunni.
ÖRYGGISRAÐ Sameinuðu
þjóðanna sendi á vettvang
sendinefnd til þess að kynna
sér hugsanlegar út- og inn-
flutningsleiöir Zambiumanna.
Nefndin gerði sér ljóst, hve
mikilvægt væri að halda
verkamönnunum við eirnám-
urnar ánægðum.
Gert er ráð fyrir að innflutn-
ingur til Zambiu nemi 2,4
milljónum smálesta árið 1973,
eða 400 þúsund smálestum
meira en árið 1972. Það ár
komu 770 þúsund smálestir
vara úr suðri, 440 þúsund smá-
lestir frá Suður-Afriku og 330
þúsund smálestir frá Beira, en
afgangurinn frá Dar es
Salaam. Nú má heita að lokuð
sé leiðin bæði með járnbraut
frá Beira og bilum frá
Rhodesiu, og þvi verður að út-
vega nýjar flutningaleiðir fyr-
ir um það bil eina milljón
smálesta á þessu ári.
Veriö getur, að Bendu-
ela-járnbrautin geti tvöfaldað
flutning sinn, en hún flytur 30
þúsund smálestir af eir á
mánuði og jafn mikið af
neyzluvörum inn I landið.
Zambiumenn hafa með allri
hógværö borið vandkvæði sin
upp við portúgölsk yfirvöld og
eru þau öll af vilja gerð aö
verða að liði, en hafa verður i
huga, að þetta er aðeins ein-
föld lina, sem oft verður fyrir
skakkaföllum vegna ýmis
konar bilana.
HVERNIG á að fara með
þann milljón smálesta flutn-
ing, sem enn er óráðstafað?
Við blasir flutningur með bil-
um þangað, sem
Tanzam-járnbrautin er kom-
in, og flutningi þaðan með
járnbraut til Dar es Salaam.
Vegurinn er ágætur, en ekki
eru handbærir i svip þeir þús-
und vörubilar, sem til þarf (og
sumri segja að þeir þurfi að
vera 2000).
Nægur vörubilakostur
hrykki þó ekki til að leysa
flutningavandann um Dar es
Salaam. Höfnin þar annar illa
þeim flutningum, sem um
hana fara nú þegar. Þegar
þetta er skrifað eru þar 28
skip, 11 biða i Ostruflóa og að
minnsta kosti 6 skip lengra
burtu. Ekki er legurúm i höfn-
inni fyrir nema 8 hafskip i
senn og hafnargjöldin nema
1000 sterlingspundum á dag.
Fáir skipaeigendur vilja þvi
eiga á hættu langa bið nema
viðskiptavinirnir taki á sig
hinn aukna kostnað.
Flutningskostnaður þeirra 250
þúsund smálesta, sem gert er
ráð fyrir að flytja þessa leið,
veröur þvi sennilega tvöfalt
hærri en hann var áður.
ÞA er eftir að ráðstafa flutn-
ingi um það bil 700 þúsund
smálesta. Banda forseti
Malawi er kappsmál að notuð
verði hin nýja járnbraut hans
frá Salima til Nacalaflóa i
Mosambique. Þetta verður
efalaust gert, enda þótt það
kosti akstur með vörubflum
500 milna leiö og umskipun á
járnbrautarvagna, sem flytja
veröur eftir einfaldri braut til
Nacala, þar sem flutningurinn
verður settur á skipsfjöl.
Þriðji möguleikinn er bfla-
flutningur frá Zambiu til
Mombasa, en það er þúsund
milna akstur.
Ef gert er ráð fyrir að nota
allar þessar leiðir, til Lobito,
Dar es Salaam, Nacala og
Mozambique, — og jafnvel
Beira að einhverju leyti — og
meira aö segja aö ráða bót á
þrengslunum i höfninni i Dar
es Salaam með einhverju m-
6ti, er unnt að koma á burt 800
þúsund smálestum af fram-
leiöslu Zambiu og fá mikil-
vægar nauðþurftir til landsins.
En samt er eftir að koma 500
þúsund smálestum sina leið og
hvernig á að fara að þvi? Að
svo stöddu er ekki unnt að
koma auga á neina útvegu.
ÞEIR, sem sæti eiga i nefnd
Sameinuðu þjóöanna, sögöu i
einkasamtölum, aö þrjár
neyðarráðstafanir yrði að
gera að þeirra áliti. I fyrsta
lagi yrði þegar i stað að
ákveða, hvaða vörur væri
nauðsynlegast að fá, i öðru
lagi yrði að taka upp skömmt-
un og I þriöja lagi yrði að létta
af samgöngubanninu að ein-
hverju leyti á landamærum
Zambiu og Rhodesiu.
Þarna er einmitt komið að
kjarna málsins. Skipuð var
nefnd til aö kveða á um for-
gangsvörur, en hún var ekki
farin að skila áliti um siðast
liðin mánaðamót. Formaður
nefndarinnar er Aaron Milner
ráðuneytisstjóri i Zambiu og
hann er einn af færustu mönn-
um ríkisstjórnarinnar. Nefnd-
in hefir notið aðstoðar þraut-
reyndra útlaga og sérfræöinga
Sameinuðu þjóðanna, en þrátt
fyrir það fer hún sér svo hægt,
að hinir erlendu menn hafa af
þvi þungar áhyggjur.
Alvarlegur vöruskortur er
fyrirsjáanlegur innan þriggja
eða fjögurra mánaöa, þar sem
ekki er búið að kveöa á um
forgangsvörur og sárafá inn-
flutningsleyfi hafa verið veitt
siðan á áramótum. Þess hefir
verið vendilega gætt aö nefna
ekki skömmtun til þess að
vekja ekki óróa námumann-
anna. Þeir nema ekki nema 15
af hundraði vinnandi manna I
landinu, en efnahagslifið allt
veltur á snuröulausu starfi
þeirra.
VERIÐ er að ræða þriðja
striðið, eöa opnun landamæra
Zambiu og Rhodesiu að ein-
hverju leyti ef nauðsyn krefur,
og þá með einhverri aðgengi-
legri afsökun. Unnt væri að
senda vörur frá Suður-Afriku
til Botswana og þaðan um
Caprivi-svæöið til Zambiu, svo
fremi að unnt yrði að lagfæra
hina hrörlegu ferju. Alþjóð-
lega Alaskaflugfélagiö hefir
hafið vöruflutninga i lofti frá
Botswana til Zambiu, en litið
hefir borið á þessu flugfélagi
áður. Það hefir tilkynnt, að
vörum sé safnað saman I
Francistown og það eru senni-
lega vörur frá Suður-Afriku og
Rhodesiu.
Fróðlegt verður að fyigjast
meö þvi, hvað Zambiumenn
Framhald á bls. 27.