Fréttablaðið - 13.08.2004, Blaðsíða 18

Loks með eigin augum
Hinar stórfelldu framkvæmdir við
Hringbraut í Reykjavík hafa valdið tals-
verðum deilum innan Reykjavíkurlist-
ans. Hafa heyrst spádómar um að vilja-
leysi borgaryfirvalda til að hlusta á and-
mæli og úrbótatillögur „grasrótarinnar“
eigi eftir að verða meirihlutanum dýr-
keypt þegar til kosninga kemur. Kannski
hefur það verið tilhugsunin um
þessi pólitísku vandræði sem varð
þess valdandi að Þórólfur Árna-
son borgarstjóri, sem er æðsti
yfirmaður verksins, ákvað að
mæta á vettvang í vikunni og
kynna sér það af eigin raun.
Kemst hann svo að orði í
Morgunblaðsgrein í gær:
„Á dögunum brá ég
mér í stígvélin og gekk eitt kvöldið eftir
nýja götustæðinu frá Miklubraut vestur
undir Háskólavöll. Eftir að hafa skoðað
framkvæmdirnar með eigin augum sé
ég betur fyrir mér en áður allar þær
hugmyndir sem ég hef verið að ræða
við borgarbúa og í blaðagreinum í vet-
ur“. Tímabært er víst óhætt að segja.
Kannski hefði það verið skynsamlegra
að borgarstjóri hefði farið í gönguferð-
ina nokkrum mánuðum - og nokkur
hundruð milljónum króna - fyrr.
Ekki „óviðeigandi“
Leiðtogar norrænna jafnaðar-
mannaflokka, sem hér funduðu
um síðustu helgi, sendu frá
sér yfirlýsingu þar sem
hvatt var til þess að
Norðurlöndin öll - þar á meðal Ísland -
yrðu í framtíðinni hluti af Evrópusam-
bandinu. Þetta vakti óánægju andstæð-
inga sambandsins og tók Morgunblað-
ið krataforingjana í gegn í skeleggum
leiðara á mánudaginn þar sem ráðlegg-
ingar þeirra voru afþakkaðar og bent á
að um væri að ræða „óviðeigandi af-
skiptasemi“ af íslenskum innanlands-
málum. Annar tónn var sleginn í leiðara
blaðsins í gær þar sem lagt var út af
ummælum sjávarútvegsráðherra Breta,
sem telur ekki tímabært að Íslendingar
sæki um aðild að Evrópusambandinu.
Fyrirsögnin var „Óvenjuleg hreinskilni“
og í stað þess að skamma ráðherrann
fyrir „óviðeigandi afskiptasemi“ er talað
um að hann hafi komið „skemmtilega á
óvart“.
Það eru erfiðir tímar framundan
hjá Halldóri Ásgrímssyni utanríkis-
ráðherra og starfandi forsætisráð-
hera. Ýmsar blikur eru á lofti varð-
andi stjórnarsamstarfið á komandi
vetri, þó ekki væri nema bara
vegna þeirrar augljósu staðreyndar
að þingmenn Sjálfstæðisflokksins
eru margir ósáttir við að gefa eftir
forsætisráðuneytið og forustu í
samsteypustjórn til Framsóknar-
flokksins. Þingmeirihluti stjórnar-
innar – sem ekki reyndist nægjan-
lega öruggur framsóknarmegin til
að keyra í gegn seinni útgáfuna af
fjölmiðlafrumvarpinu – gæti staðið
tæpt sjálfstæðismegin í erfiðum
málum síðar. Til viðbótar slíkum
undirliggjandi hættum þarf Hall-
dór nú að súpa seyðið af þeirri
óheppilegu ákvörðun sinni í upphafi
þessa kjörtímabils að tefla inn nýj-
um ráðherra í ríkisstjórnina til þess
eins að þurfa að fækka ráðherrum á
ný eftir rúmt ár. Í stað þess að láta
einhvern af sitjandi ráðherrum
hreinlega víkja strax hafi það verið
hugmyndin, eða þá að láta einn sitj-
andi ráðherranna hafa tvö ráðu-
neyti tímabundið, sem hefði verið
eðlilegast, þá hefur formanninum
tekist að búa til umhverfi fullkom-
lega ónauðsynlegrar óvissu,
óánægju og átaka innan flokksins.
Slíkt hefur veikt hann sem for-
mann, ferli sem magnaðist veru-
lega upp í framvindu fjölmiðla-
málsins. Ályktanir og sjónarmið
sem koma fram í ýmsum flokks-
stofnunum og frá forustumönnum
flokksfélaga benda til að eina raun-
hæfa leiðin er sé að lægja öldur og
afturkalla þann gjörning sem veld-
ur vandræðunum með því að taka
Árna Magnússon félagsmálaráð-
herra út í bili. Árni er vissulega
framtíðarmaður í flokknum og jafn-
vel líklegt formannsefni. Hann þarf
hins vegar að sækja sér þá stöðu
eftir eðlilegum leiðum í gegnum
flokksstofnanirnar og slíkt tekur
einfaldlega tíma.
Miðað við horfurnar í stjórnar-
samstarfinu hefur Halldór Ás-
grímsson ekkert að gera við frekari
erjur á framsóknarheimilinu. Tveir
leiðarar í Morgublaðinu í vikunni,
en blaðið hefur skrifað afar nálægt
sjónarmiðum forustu Sjálfstæðis-
flokksins upp á síðkastið, gefa til
kynna við hverju er að búast. Þess-
ir leiðarar snúast um Evrópumálin.
Þar er greinilegt að Sjálfstæðis-
flokkurinn telur ekki nokkra
ástæðu til að ræða þau mál af neinni
alvöru. Á mánudag hundskammar
Morgunblaðið forsætisráðherra
Svía og Finna og formenn jafnaðar-
mannaflokka hinna Norðurland-
anna fyrir að segja að Íslendingar
og Norðmenn eigi að ganga í ESB.
„Ráðleggingar þeirra eru afþakkað-
ar,“ segir leiðarahöfundur og telur
okkur fullfæra um að ákveða þessi
mál sjálfir. Allt annað er uppi á ten-
ingnum í leiðara blaðsins í gær þar
sem hreinskilni breska sjávarút-
vegsráðherrans er lofuð fyrir að
ráða Íslendingum frá inngöngu. Sú
ráðlegging er þökkuð með lof og
prís! Hér kveður við kunnuglegan
tón, þar sem menn blása á alla
möguleika á að ræða um hugsan-
lega aðild að ESB.
Áður en núverandi ráðuneyti
Davíðs Oddssonar var myndað var
vel þekkt togstreitan milli forsætir-
ráðherra og utanríkisráðherra í
Evrópumálum. Sú togstreita hefur
legið niðri um skeið af ýmsum
ástæðum. Nú er málið að vakna á
ný, en þá eru þeir Davíð og Halldór
búnir að víxla hlutverkum ef svo
má segja – framsókn með forsætis-
ráðuneytið en sjálfstæðismenn með
utanríkisráðuneytið. Ef kremlar-
fræðilegur lestur á leiðurum Morg-
unblaðsins er réttur er afstaða
Sjálfstæðisflokksins algerlega
óbreytt. En hvað með framsókn?
Svo vill til, þó fáir fjölmiðlar hafi
tekið eftir því, að samþykkt nor-
rænu jafnaðarmannanna sem
Mogginn urrar svo pirraður á, er í
raun fræg tillaga sjálfs Halldórs
Ásgrímssonar utanríkisráðherra og
starfandi forsætisráðherra í ríkis-
stjórn Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðisflokks! Norrænu kratafor-
mennirnir geta að vísu ekki heim-
ilda og nota ekki gæsalappir frekar
en ýmsir aðrir, en í mjög þekktri
ræðu í Berlín þann 14. mars 2002
hjá „Deutsche Gesellschaft für
Auswärtige Politik“ setti Halldór
fyrstur manna fram hugmyndina
um sérstakt fiskveiðistjórnunar-
svæði við Ísland. Slíkt fiskveiði-
stjórnunarsvæði taldi hann geta
orðið til þess að gera aðild Íslands
að ESB ásættanlega og eftirsóknar-
verða. Þessi hugmynd vakti víð-
tæka athygli í Evrópu og þótti
áhugaverð en náði ekki pólitísku
flugi eins og sést best á því að
breski sjávarútvegsráðherrann
sem hér var í heimsókn hafði
greinilega ekki hugmynd um þessa
tillögu (og Árni Mathiesen lét hann
augljóslega ekki fá útprent af ræðu
Halldórs). Nú gerist það hins vegar
að forsætisráðherrar tveggja ESB-
ríkja, Svíþjóðar og Finnlands, taka
þessa hugmynd í fóstur ásamt allri
jafnaðarmannablokk Norðurlanda
og telja ástæðu til að vinna henni
fylgi. Hér hefur myndast kraft-
mikill bakstuðningur við hugmynd
sem gæti náð Evrópuumræðunni
upp úr hjólförunum. Hvernig
bregst ríkisstjórn undir forustu
höfundar hugmyndarinnar við?
Ýmislegt bendir til að sjálfstæð-
ismenn muni hafa tilhneigingu til
að afþakka þessa hugmynd eins og
Morgunblaðið hefur þegar gert, en
það hlýtur að vera vilji verðandi
forsætisráðherra og hugmynd-
arsmiðarins að halda málinu til
streitu gagnvart samstarfsflokkn-
um. Bæði vegna þessa máls og ann-
ara verkefna í ríkisstjórnarsam-
starfinu hlýtur Halldór að þurfa að
hafa að baki sér traust og samhent
bakland. Þetta bakland virðist hins
vegar ekki ætla að fást með tilskip-
anastjórnun frá formanni um hverj-
ir eigi að vera í forustusveitinni,
enda eru farnar að heyrast raddir
innan úr flokknum sem minna á að
það er baklandið sjálft sem ákveður
hverjir skipa forustusveitina. ■
E ftir velheppnaðar útrásir KB banka að undanförnu hlaut aðkoma að því að keppinautar hans á íslenskum markaði hugs-uðu sér til hreyfings á mörkuðum utan landsteinanna. Frétt-
in í gær um „strandhögg“ Íslandsbanka í Noregi kemur því í sjálfu
sér ekki á óvart þótt ekki hafi verið vitað að sjónir stjórnenda bank-
ans beindust að Kreditbanken á Sunnmæri. Virðist um skynsam-
lega og vel hugsaða fjárfestingu að ræða.
Erlendar fjárfestingar bankanna og annarra íslenskra stórfyrir-
tækja eru til marks um þau stakkaskipti sem orðið hafa á þjóðar-
búskap okkar Íslendinga á undanförnum árum. Landsframleiðslan
hér á landi var löngum borin uppi af framleiðslu í sjávarútvegi,
sem að auki skapaði meginhluta gjaldeyristekna landsmanna, en nú
er uppspretta hvors tveggja miklu fjölbreyttari. Stafar hagvöxtur
undanfarinna ára ekki síst af grósku í iðnaði og þjónustu. Hefur
hlutur þeirra greina í útflutningstekjum jafnframt stóraukist.
Fyrr á árum var hlutur sjávarútvegs í hagvexti og gjaldeyris-
tekjum svo mikill að tímabundinn aflabrestur, verðfall á erlendum
mörkuðum eða vinnudeilur útvegsmanna og sjómanna settu þjóðfé-
lagið á annan endann. Verkföll í greininni voru talin ógna þjóðarhag
og iðulega bundinn endi á þau með lagasetningu. Það er tímanna
tákn – lýsandi fyrir minnkandi vægi sjávarútvegs í íslensku hag-
kerfi – þegar sjávarútvegsráðherra segir að ekki komi til greina að
stöðva sjómannaverkfall með lagafyrirmælum – og meinar það!
Staða sjávarútvegs á Íslandi á 20. öld er annars forvitnilegt
rannsóknarefni. Litið var á útgerð og fiskvinnslu sömu augum og
landbúnað á fyrri öldum – sem „undirstöðuatvinnuveg“ þjóðar-
innar. Þá höfðu menn í huga að hlutur hans í hagvexti og gjaldeyr-
issköpun var yfirgnæfandi miðað við aðrar atvinnugreinar. En á
sama tíma var hagstjórn ráðamanna svo einkennilega háttað, að-
allega vegna óraunhæfrar gengisskráningar, að drjúgur hluti
sjávarútvegsfyrirtækja barðist í bökkum með að ná endum sam-
an í rekstri og greinin í heild þurfti að þiggja ríflega styrki og nið-
urgreiðslur úr ríkissjóði. Sennilegt er að sjálf hugmyndin um að
ein atvinnugrein öðrum fremur sé undirstaða efnahagslífsins,
hugmynd sem rekja má til búauðgisstefnu 18. aldar, hafi ráðið
miklu um það hve seint útvegurinn braust úr kerfi hafta, styrkja
og millifærslusjóða.
Eftir að kvótakerfið í sjávarútvegi breyttist úr því að vera ein-
göngu fiskveiðistjórnunarkerfi og varð að markaðskerfi snemma
árs 1990 með lögum sem heimiluðu frjálst framsal aflaheimilda
hefur greinin blómstrað sem aldrei fyrr – en nú á eigin forsendum.
Sjávarútvegur er þróttmikil atvinnugrein en ekkert frekar „undir-
staða“ hagkerfis okkar en aðrir atvinnuvegir. Hann nýtur virðing-
ar vegna sögu sinnar og framlags til hagsældar þjóðarinnar en
verður að öðru leyti að starfa og keppa við aðrar greinar á jafnrétt-
isgrundvelli. Það er eðlileg og heilbrigð þróun í þjóðfélagi sem vill
hafa frjálsan markaðsbúskap að leiðarljósi efnahagsstarfseminnar.
13. ágúst 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Samkeppi atvinnugreina á jafnréttisgrundvelli í stað
einnar „undirstöðugreinar“ er heilbrigð þróun.
Stakkaskipti
í atvinnulífinu
ORÐRÉTT
Það hefur verið stór skammtur
Vann 40 milljónir í Lottó og
keypti ís handa fjölskyldunni.
Forsíðufyrirsögn í DV.
DV 12. ágúst.
Of langt gengið
Mér fannst til dæmis að Moore
gengi einum of langt í viðleitni
sinni til að útmála Bush, Rums-
feld, Cheney og Wolfowitz sem
holdgervinga hins illa hér á
jörðu. Senan þegar Wolfowitz er
sýndur sleikja greiðuna er
óhæfilega ósmekkleg.
Davíð Logi Sigurðsson blaðamaður.
Morgunblaðið 12. ágúst.
Suðræn leti í nýju ljósi
Þegar svona veður skellur yfir
landið, gjörsamlega óforvarand-
is, ætti skilningur þjóðarinnar
að aukast á því sem talað er um
sem leti Suður-Evrópubúa. Þar
er þó enn meiri hiti en hér þar
sem önnur hver stofnun virðist
vera lokuð vegna veðurs...
Svanborg Sigmarsdóttir blaðamaður.
Fréttablaðið 12. ágúst.
Aðgöngumiði að náttúrunni
Hugmyndir um að fólk greiði
fyrir að skoða náttúruperlur
hafa við og við verið til umræðu.
Nú er tímabært að hrinda þeim í
framkvæmd.
Leiðarahöfundur Morgunblaðsins.
Morgunblaðið 12. ágúst.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það er tímanna tákn - lýsandi fyrir minnkandi
vægi sjávarútvegs í íslensku hagkerfi - þegar sjáv-
arútvegsráðherra segir að ekki komi til greina að stöðva
sjómannaverkfall með lagafyrirmælum - og meinar það!
,,
Orkuveita Reykjavíkur starfrækir
gestamóttöku í Skíðaskálanum í
Hveradölum í tengslum við
Hellisheiðarvirkjun.
Á laugardögum í ágúst verður boðið
upp á leiðsögn um virkjunarsvæðið. Framkvæmdum eru
gerð skil í máli og myndum í Skíðaskálanum.
Opnunartími:
10:00 til 17:00 mánudaga -
föstudaga.
10:00 til 18:00 laugardaga.
Nánari upplýsingar í síma 617-
6784.
Hellisheiðarvirkjun
www.or.is
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
ESB, RÍKISSTJÓRNIN,
KRATAR OG FRAMSÓKN
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Svo vill til, þó fáir
fjölmiðlar hafi tekið
eftir því, að samþykkt nor-
rænu jafnaðarmannanna
sem Mogginn urrar svo
pirraður á er í raun fræg
tillaga sjálfs Halldórs Ás-
grímssonar utanríkisráð-
herra og starfandi forsætis-
ráðherra!
,,
Berlínarræða og bakland