Fréttablaðið - 14.08.2004, Blaðsíða 24

24 14. ágúst 2004 LAUGARDAGUR
Söluhæsta fartölvan í Evrópu
ACER
tækni
SÍÐUMÚLA 37 - SÍMI 510 6000
WWW.SVAR.IS
tækni
FARTÖLVUR
Birtingarmyndir ofsókna eru til að
mynda símhringingar, skilaboð,
umsátur og hótanir af ýmsum toga
sem til lengdar hafa djúpstæð áhrif
á þolandann. Sjónvarpskonan
Ragnheiður Elín Clausen er meðal
þeirra sem hafa sætt ofsóknum.
Hún þurfti að leita til sálfræðinga
og lögreglu vegna ónæðisins, sem
staðið hefur yfir í áratug. Eftir að
líflátshótanir bárust hennar nán-
ustu fékk hún nóg.
Umsetin og elt
„Fyrstu árin mín sem þula svaraði
ég alltaf símanum og talaði við þá
sem höfðu samband við mig enda
voru flestir mjög elskulegir. Í dag
heyri ég betur hvers eðlis erindið
er, eftir níu ár hef ég lært að setja
mörk. Yfirleitt hefur athyglin ver-
ið mjög jákvæð og enn í dag geng
ég varla inn í búð án þess að fólk
komi til mín og segist sakna mín af
skjánum. Nú er liðinn talsverður
tími frá því að ég hætti en daglega
er ég spurð hvort ég komi ekki aft-
ur í sjónvarpið. Mér þykir mjög
vænt um að fólk skuli hafa kjark til
að sýna mér þá hlýju.“
Strax eftir að Ragnheiður hóf
störf hjá Sjónvarpinu haustið 1994
fóru henni að berast símtöl frá
áhorfendum. Fjöldi fólks vildi
hrósa henni fyrir frammistöðuna á
skjánum en aðrir höfðu vafasamari
áform. „Sumir héldu að ég væri
draumastúlkan þeirra og skildu
ekki hvers vegna ég kæmi ekki
með þeim á blint stefnumót. Ég
upplifði þetta sem gullhamra og
held að það sé algengt meðal fólks
sem byrjar að vinna í sjónvarpi.
Einkennandi fyrir karlmennina
sem hringdu var að þeim fannst
þeir þekkja mig og sögðu ekki einu
sinni til nafns síns. Eitt sinn var
maður sem keyrði í tvo klukkutíma
til að færa mér blóm. Hann beið
eftir mér á meðan ég var í leikhúsi
og gekk svo til mín að sýningunni
lokinni. Annar fór að senda mér
ákaflega undarleg bréf, sagðist
vera undir eftirliti lögreglunnar og
virtist eiga við alvarleg vandamál
að stríða. Ég var farin að þekkja
rödd hans í síma nokkuð vel.
Eitt kvöldið kom ég seint heim
eftir vinnu og það var niðamyrkur
í íbúðinni minni. Ég kveikti engin
ljós, klæddi mig úr og fór í slopp.
Þegar ég settist við tölvuna mína
hringdi síminn og kunnugleg rödd
sagði: „Ég er fyrir utan að horfa á
þig“. Hann hafði þá verið að fylgj-
ast með mér. Ég varð auðvitað
dauðhrædd og hringdi strax á lög-
regluna en bíll mannsins hvarf á
brott. Verra var að nokkru seinna
stóð ég í flutningum og var orðin
sársvöng eftir að hafa tekið upp úr
kössum langt fram á nótt. Ég pant-
aði mér pítsu og þegar ég heyrði
dyrasímann hringja opnaði ég úti-
dyrahurðina án þess að hugsa mig
um. Í stigaganginum var þó enginn
pítsusendill heldur maðurinn sem
hafði setið um heimili mitt
skömmu áður. Ég fannst þetta
mjög óþægilegt og vissi að ég yrði
að fara varlega. Maðurinn reyndi
að telja mér trú um að ég þráði að
kyssa hann og yrði að hleypa hon-
um inn. Mér tókst þó að stöðva
hann. Seinna lagði hann gjafir og
blóm á tröppurnar fyrir utan heim-
ili mitt, líkt og ég væri dáin.“
Ættingjunum ógnað
Ragnheiður var hvergi nærri laus
við ofsóknir. Símhringingarnar
héldu áfram og aðrir menn fóru að
ónáða hana með bréfum, smáskila-
boðum og hótunum. „Fyrir um það
bil sjö árum hringdi í mig maður
sem greinilega var mjög geðveik-
ur. Hann sagðist vera í dagvist á
Kleppi og var sannfærður um að ég
væri í alþjóðlegu samsæri og ferð-
aðist um á snekkju með Davíð
Oddssyni og heimsfrægu fólki. Ég
byggi í húsinu sem hann ætlaði sér
að búa í og ýmist dýrkaði hann mig
og dáði eða blótaði mér norður og
niður. Til dæmis hótaði hann mér
eitt sinn að heilt hafnaboltalið
kæmi og nauðgaði mér.
Sveiflukenndar ofsóknir hans
einkenndust af myrkum skilaboð-
um. Maðurinn hringdi þrjátíu sinn-
um á dag og ef ég var ekki heima
fyllti hann langar upptökuspólur á
símsvaranum. Hann sagði mér hvar
hann bjó en samkvæmt lögreglunni
hafði enginn búsetu í slíku verk-
smiðjuhúsnæði. Ónæðinu ætlaði
aldrei að linna en á þessum tíma
þurfti ég ávallt að vera við símann
því faðir minn var mjög veikur.
Síminn stoppaði ekki nótt sem dag
og ég var alveg búin að missa þolin-
mæðina. Skömmu áður en pabbi
minn lést hafði maðurinn samband
við hann og sagði honum að passa
mig vel því eitthvað illt gæti komið
fyrir mig. Hann tjáði mér að hann
hygðist drepa pabba minn og eftir
að pabbi dó sagði hann mér að það
hefði verið gott á mig. Loks sprakk
ég algjörlega og hann hefur látið
mig í friði í rúmt ár.“
Maður nokkur sem sent hafði
Ragnheiði dónaleg og opinská bréf,
birtist einnig á vinnustað hennar
Samantekt frá síðasta ári sýnir að frá því
að lagaákvæði um nálgunarbann tóku
gildi árið 2000 höfðu alls 14 kærur
borist til lögreglu vegna háttsemi sem
leitt gæti til nálgunarbanns. Dómstólar
höfðu þá sex sinnum kveðið upp úr-
skurð um nálgunarbann en einu sinni
hafnað slíkri kröfu. Kærð brot gegn nálg-
unarbanni voru flest á síðasta ári, sex
talsins.
Árið 2000 kom þáverandi dómsmála-
ráðherra, Sólveig Pétursdóttir, á nýjum
lagaákvæðum sem bæta áttu stöðu
þolenda ofsókna.
Í lögum um meðferð opinberra mála
gilda nú ákvæði um nálgunarbann. Með
nálgunarbanni er átt við að lagt er bann
við því að maður komi á tiltekinn stað
eða svæði, veiti eftirför, heimsæki eða
setji sig með öðru móti í samband við
annan mann. Skilyrði nálgunarbanns
samkvæmt 110. grein laganna eru að
rökstudd ástæða sé til að ætla að sá
sem krafa um nálgunarbann beinist
gegn muni fremja afbrot eða raska á
annan hátt friði þess manns sem í hlut
á. Í lögunum kemur enn fremur fram að
það er lögreglan sem gerir kröfu fyrir
dómi um nálgunarbann. Aðrir geta ekki
krafist nálgunarbanns, hvorki brotaþolar
né aðrir.
Guðrún Ögmundsdóttir, þingkona
Samfylkingarinnar, telur nálgunar-
bannsúrræðið lítið nýtt og það megi ef
til vill rekja til skorts á fræðslu. „Annars
vegar er mikilvægt að auka fræðslu til
lögregluembættanna svo lögreglumenn
verði meðvitaðri um nálgunarbann sem
úrræði í ofsóknarmálum. Einnig er
nauðsynlegt að þeir einstaklingar sem
nálgunarbannið á að vernda fái upplýs-
ingar um það. Þolendur ættu líka að
vera duglegri að safna gögnum máli
sínu til sönnunar, s.s. áverkavottorðum
og öðru sem gæti nýst síðar. Samkvæmt
lögum á ekki að vera erfitt að fá nálgun-
arbann á manneskju sem ofsækir en svo
virðist sem misskilningur gæti legið hjá
lögregluembættunum um notkun úr-
ræðisins.“
Lifað í stanslausum ótta
Á Íslandi líður fjöldi fólks vítiskvalir vegna ofsókna. Þjóðþekktar persónur leita sér sálfræðiaðstoðar og konur hrökklast úr landi vegna
ónæðis frá fyrrum sambýlismönnum sínum.
Sex sinnum kveðið upp um nálgunarbann
GUÐRÚN ÖGMUNDSDÓTTIR Þingkon-
an telur skort á fræðslu til lögregluemb-
ætta vera ástæðu þess að nálgunarbann
er lítið notað úrræði.
Símhringingar Algengt er að þolendur
þurfi að fá sér leyninúmer eða óskráð
GSM-númer. Gerandi hringir á vinnustað
eða til kunningja þolandans þegar ör-
væntingin er mikil.
SMS-skilaboð Hatursfyllstu skilaboðin
eru jafnan send í smáskilaboðum.
Tölvupóstur Örugg leið til að koma
boðskap á framfæri án þess að láta
nafn síns getið. Tölvupósturinn er þá
sendur frá hinum ýmsu órekjanlegu
netföngum.
Þriðji aðili Þegar sá sem ofsækir þekkir
þolandann er algengt að hann hóti eða
komi skilaboðum á framfæri í gegnum
þriðja aðilann.
Umsátur Gerandinn birtist að tilefnis-
lausu á heimili, vinnustað eða öðrum
stöðum þar sem þolandinn heldur sig.
Þörf fyrir að sjá þolandann og staðfesta
tilvist hans hvetur fólk til umsáturs.
Gjafir og blómasendingar Gerandinn
sendir persónulegar gjafir í von um að
hann verði hluti af lífi þolandans. Kemur
þolanda í þakkarskuld.
M
YN
D
T
R
IS
TA
N
P
AV
IO
T/
G
ET
TY
BIRTINGARMYNDIR
OFSÓKNA