Fréttablaðið - 19.08.2004, Blaðsíða 24

Framsóknarkonur fá það
óþvegið
Það leikur allt á reiðiskjálfi í Framsókn-
arflokknum í kjölfar auglýsingar 40
framsóknarkvenna hér í Fréttablaðinu á
þriðjudag þar sem þær skor-
uðu á þingflokk sinn að
virða lög flokksins við val
á ráðherrum í yfirvofandi
stólaskiptum. Til að ræða
þetta mál fengu Kast-
ljóssmennirnir Benedikt
Sigurðsson og Sigmund-
ur Davíð Gunnlaugsson
þær Eirnýju Vals, stjórnar-
konu í Landssambandi
framsóknarkvenna, og
Önnu Kristinsdóttur
borgarfulltrúa í
sjónvarpssal í fyrrakvöld. Það vakti at-
hygli hversu aðgangsharður og önugur
Sigmundur var í garð gesta sinna og var
engu líkara en þær hefðu gert eitthvað
á hlut hans. Ekki er þekkt hvar Sig-
mundur stendur í pólitík en hitt er vitað
að hann er af gegnum framsókna-
rættum, því faðir hans er Gunn-
laugur M. Sigmundsson, fyrr-
verandi þingmaður Fram-
sóknarflokksins.
Frjálshyggjumenn á
flótta
Allt útlit er fyrir að sigur Bolla
Thoroddsen og félaga yfir
lista Helgu Árnadóttur í
s t j ó r n a r k o s n i n g u m
Heimdallar muni
draga nokkurn dilk á eftir sér. Frjáls-
hyggjumenn úr stuðningsmannaliði
Helgu telja sig eiga litla samleið með
nýju forystunni og eru jafnvel að hugsa
sér til hreyfings með Björgvin Guð-
mundssyni, fyrrverandi formann
Heimdallar, fremstan í flokki. Þeir
sem þekkja vel til beggja fylk-
inga segja litlar sem engar
líkur á að þær nái saman
undir merkjum Heimdall-
ar. Er ástandinu lýst á
þann veg að óvildin sé
svo stæk að frekar
myndu menn í liðunum
ganga til samstarfs við
ungliðahreyfingu Vinstri
grænna heldur en hvor
annan.
Tvö lönd innan OECD hafa nú
um tveggja áratuga skeið leyft
vindum fríverzlunar og frjálsr-
ar samkeppni að næða um land-
búnað til jafns við annan at-
vinnurekstur. Þessi lönd eru
Ástralía og Nýja-Sjáland.
Reynsla þeirra af landbúnaði án
styrkja á erindi við önnur
OECD-lönd, þar sem landbúnað-
urinn er enn á ríkisframfæri –
og þá ekki sízt við okkur Íslend-
inga, því að hér heima er land-
búnaðurinn enn sem jafnan
endranær þyngri á fóðrum en
alls staðar annars staðar í heim-
inum nema í Sviss og Noregi.
Fram yfir 1980 naut land-
búnaður í Ástralíu og á Nýja-
Sjálandi svipaðra sérkjara og
tíðkuðust annars staðar um iðn-
ríkin og tíðkast þar enn. Árið
1984 var svo komið, að beinir
og óbeinir ríkisstyrkir til
bænda á Nýja-Sjálandi námu
þriðjungi af tekjum þeirra
(þetta hlutfall hér heima er nú
70% skv. skýrslum OECD).
Nýsjálenzka ríkisstjórnin sá í
hendi sér, að þetta ástand gat
ekki gengið til frambúðar, og
ákvað þá að létta öllum hömlum
af búvöruviðskiptum í einu vet-
fangi svo að segja og afnema
jafnframt alla bústyrki og nið-
urgreiðslur. Þessi róttæka
breyting var liður í frívæðingu
þjóðarbúskaparins í heild
þarna suður frá, en um þetta
leyti var mjög af Nýja-Sjálandi
dregið. Landið hafði verið með-
al ríkustu landa heims um 1950,
en það hafði sigið smám saman
niður eftir listanum yfir þjóð-
artekjur á mann í iðnríkjum og
var nú einum mannsaldri síðar
nálægt botni listans. Ástralska
ríkisstjórnin venti einnig sínu
kvæði í kross, þótt ástandið
væri skárra þar en á Nýja-Sjá-
landi. Kúvendingin í Ástralíu
vakti þó minni athygli í útlönd-
um, þar eð Ástralar tóku sér
ívið lengri tíma til verksins en
grannar þeirra: Ástralar kusu
að leysa málið í áföngum frekar
en einum rykk, en þeir gengu
eigi að síður vasklega til verks.
Uppskurðurinn í landbúnað-
armálum beggja landa fór fram
í sátt við bændur. Lykillinn að
sáttinni var sá, að uppskurður-
inn var hluti víðtækra umbóta,
sem tóku til marga þátta efna-
hagslífsins í einu, svo að bænd-
ur þóttust sjá, að næstum allir
sætu við sama borð. Það skipti
sköpum. Því var spáð í upphafi,
að 8.000 býli myndu leggjast í
auðn án verndar, en svo fór þó
ekki. Þegar upp var staðið,
þurftu aðeins 800 bændur á
Nýja-Sjálandi að bregða búi,
eða 1% allra bænda. Það var
allt og sumt. Svipað var uppi á
teningnum í Ástralíu. Bændur í
báðum löndum löguðu sig fljótt
og vel að nýjum aðstæðum: þeir
hættu að haga framleiðslu sinni
eftir styrkjum og uppbótum úr
ríkissjóði og löguðu hana held-
ur að óskum og þörfum neyt-
enda. Frjáls markaður fékk að
ráða ferðinni. Samsetning
framleiðslunnar breyttist.
Margir bændur hættu til að
mynda sauðfjárrækt og hófu
vínrækt í staðinn, og það tókst
svo vel, að Ástralía og Nýja-
Sjáland hafa á skömmum tíma
skipað sér í röð fremstu vín-
ræktarlanda heimsins. Sauð-
fjárstofninn á Nýja-Sjálandi
minnkaði úr 70 milljónum fjár í
50 fyrstu tíu árin eftir 1984.
Bændur hagræddu búrekstrin-
um á ýmsa lund. Birgjar þeirra
snarlækkuðu til dæmis verð á
aðföngum til bænda – vitandi
það, að bændur voru ekki leng-
ur á ríkisjötunni og þurftu því
að horfa í hverja krónu eins og
aðrir.
Umskiptin voru samt ekki
sársaukalaus. Landareignir
bænda lækkuðu um fimmtung í
verði, og má af því ráða, hversu
búverndin hafði verið bökuð inn
í verð á landi. En ástandið lagað-
ist fljótt aftur. Innan tíu ára
hafði landbúnaðarframleiðslan
aftur náð fyrri styrk, og hún
hefur sum árin síðan vaxið örar
en önnur framleiðsla á Nýja-
Sjálandi, enda hafa bændur ver-
ið að nema ný lönd: vínrækt,
ávaxtarækt, jarðhnetur o. s.frv.
Galdurinn er þessi: markaður-
inn sendir bændum arðvænlegri
skilaboð en ríkisvaldið um það,
hvað borgar sig og hvað ekki.
Bændur kunna vel að bregðast
við skilaboðum markaðsins.
Framleiðni í landbúnaði – virð-
isaukinn á hvert ársverk – hefur
nær tvöfaldazt á Nýja-Sjálandi
síðan 1983, og hann hefur aukizt
um helming í Ástralíu. Um-
hverfisspjöll af völdum land-
búnaðar hafa minnkað til muna,
þar eð ræktarland og áveitur
nýtast nú betur en áður og
áburðarnotkun hefur hjaðnað,
enda hefur niðurgreiðslu áburð-
ar verið hætt.
Enginn skyni borinn bóndi í
þessum tveim löndum hinum
megin á hnettinum lætur sér
það til hugar koma að lýsa eftir
afturhvarfi til búverndarstefn-
unnar. Þeir dagar eru liðnir og
koma trúlega aldrei aftur.
Bændur eru þvert á móti stoltir
af því að standa nú á eigin fót-
um. Þeim hefur aldrei gengið
betur: þeir eru sjálfstætt fólk. ■
Í dag er ekki hægt annað en að taka ofan fyrir Eggerti Magnússyni,formanni Knattspyrnusambands Íslands. Þegar honum datt í hugað stefna að því að fá fleiri en átján þúsund manns til að mæta á
vináttuleik íslenska landsliðsins og þess ítalska hafa sjálfsagt fáir orðið
til þess að hvetja hann. Það liggur við að það séu mannleg viðbrögð við
svona hugdettum manna að telja þeim hughvarf, draga úr, efast um
möguleikana – jafnvel tilganginn. En Eggert er blessunarlega þeirrar
gerðar að hann lætur ekki úrtölur stöðva sig. Hann hefur áður fram-
kvæmt ýmislegt sem öðrum hefur fundist hæpið að gæti gengið upp og
veit því hversu stutt getur verið á milli hugmynda og framkvæmda. Lík-
lega er fátt annað en viljinn þarna á milli. Ef við viljum ekki að eitthvað
gangi – þá gengur það náttúrlega ekki. Og ef við viljum eitthvað nægjan-
lega mikið, þá er meira en líklegt að svo verði ef það er þá á einhvern
hátt framkvæmanlegt. Það sem verður er þá oftast það sem við viljum –
hvort sem viljinn beinist til framkvæmda eða því að fátt gerist eða verði.
Ef við viljum fá átján þúsund manns á völlinn þá koma átján þúsund
manns á völlinn. Og ekki skortir fólk sem vill taka þátt í einhverju stóru
eða merku. Fólk er í raun svelt af slíkum tækifærum. Það er fremur að
því sé sagt að framlags þess sé ekki vænst. Ef einhver beinir sann-
gjarnri og einlægri ósk til fólks um þátttöku þá mæta ekki aðeins átján
þúsund heldur fleiri.
Við ættum að þakka Eggerti framtak hans og draga af því lærdóm.
Við getum haft þetta samfélag okkar stórhuga, dálítið ófyrirsjáanlegt og
skemmtilegt eða við getum haft það smátt í hugsun og verkum, fyrirsjá-
anlegt og dálítið þröngsýnt og leiðigjarnt. Hvorugu er þröngvað upp á
okkur. Valið er okkar. Ef okkur finnst of margt vera smátt í samfélaginu
og við of veikburða til stórra verka þá er það vegna þess að við viljum
hafa það þannig. Ef við viljum annað þá stendur til boða að breyta til.
Blessunarlega er Eggert ekki eini stórhuga Íslendingurinn sem hefur
auðgað samfélagið með framkvæmdagleði sinni. Í vikunni var Latibær
frumsýndur í bandarísku sjónvarpi – sérkennileg hugdetta sem Magnús
Scheving hefur gert að miklu ævintýri. Um helgina verður Menning-
arnótt í Reykjavík og við getum rétt ímyndað okkur hversu mörgum
fannst sú hugmynd klén fyrir nokkrum árum. Að ekki sé talað um
Hinsegin daga sem lyftu Reykjavík enn einu sinni fyrir fáum dögum.
Eða Hrafn Jökulsson og skák-trúboð hans. Og mörg fleiri dæmi önnur –
en sem mættu vera fleiri.
Það kom eitthvað fyrir okkur á tuttugustu öld sem varð til þess að við
misstum sjónar af mikilvægi einstaklingsins í samfélaginu. Einhverra
hluta vegna fengum við meiri áhuga á hópum, straumum og stefnum í
sögunni og það var nánast bannað að velta fyrir sér áhrifum einstaklinga
á söguna og samfélagið. Ef einhver einstaklingur tók frumkvæði var ein-
hver til að benda á að ef sá hefði ekki gert það hefði einhver annar lík-
lega orðið til þess. Þetta má vera í sjálfu sér rétt – en er jafnframt eins
vitlaust og hugsast getur. Samfélagið er safn einstaklinga og ef enginn
þeirra tekur af skarið þá gerist náttúrulega ekkert. Og þá hafa allir
ákveðið að láta einmitt það gerast – að ekkert gerist. Allt þar til að mönn-
um eins og Eggerti Magnússyni dettur eitthvað í hug og telja sér full-
komlega heimilt að hrinda því í framkvæmd. Þá er gaman að lifa.
19. ágúst 2004 FIMMTUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Afreksmaður á
Laugardalsvelli
Tilbrigði við búvernd
ORÐRÉTT
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það kom eitthvað fyrir okkur á tuttugustu öld sem
varð til þess að við misstum sjónar af mikilvægi
einstaklingsins í samfélaginu. Einhverra hluta vegna feng-
um við meiri áhuga á hópum, straumum og stefnum í
sögunni og það varð nánast bannað að velta fyrir sér
áhrifum einstaklinga á söguna og samfélagið.
,,
jk@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
LANDBÚNAÐUR ÁN
STYRKJA
ÞORVALDUR
GYLFASON
Enginn skyni borinn
bóndi í þessum
tveim löndum [Ástralíu og
Nýja-Sjálandi] hinum megin
á hnettinum lætur sér það
til hugar koma að lýsa eftir
afturhvarfi til búverndar-
stefnunnar.
,,
Ha?
Faðir Sophiu, Rúnar Sophus
Hansen, er langafi dóttur
Sophiu.
Frétt í DV undir fyrirsögninni
„Halim Al og Sophia eignuðust
barnabarn“ (þar sem aftur virðist
hlaupið yfir eina kynslóð!).
DV 17. ágúst.
“Sjálfumglaðir montrassar“
Hvernig skyldu ritstjórar DV,
eða þeir álitsgjafar sem unnið
hafa í sjónvarpi, bregðast við ef
þeir læsu um sig að þeir væru
„sjálfumglaðir montrassar“,
„eins og litlir krakkar sem vissu
ekki neitt í sinn haus“, „fengju
hvergi í veröldinni vinnu á öðru
dagblaði en DV“ eða „ljótir
menn sem hafa ekkert til mál-
anna að leggja nema prentvill-
ur“?
Víkverja Morgunblaðsins er nóg boð-
ið eftir að hafa lesið helgarblað DV.
Morgunblaðið 18. ágúst.
Heldur tveir?
Snorri Sturluson er ekki lengur
einn
Fyrirsögn í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 18. ágúst.
Hættið að kvarta og kveina!
Gleymið gróðurhúsaáhrifunum
og öllum hræðsluáróðrinum um
heilsufar okkar. Við búum á
hamingjuríkasta, heilbrigðasta
og friðsamlegasta tímaskeiði
mannkynssögunnar.
Michael Hanlon vísindaritstjóri Daily
Mail í grein í vikuritinu Spectator í
endursögn Jakobs F. Ásgeirssonar
rithöfundar.
Viðskiptablaðið 18. ágúst.