Fréttablaðið - 22.08.2004, Blaðsíða 15

segja til um hvort hér sé um skamm-
tímahik að ræða eða langvarandi
leitni. „Ef atvinnuleysið verður
áfram þrálátt hlýtur það að letja
Seðlabankann til vaxtahækkana,
enda erfitt að sjá að verðbólga geti
verið viðvarandi við núverandi
slaka á vinnumarkaði,“ segir Ásgeir.
„Við höfum verið að ganga í
gegnum hagræðingartímabil og
hluti skýringarinnar liggur í fram-
leiðniaukningu í hagkerfinu. Fyrir-
tækin hafa getað aukið framleiðslu
sína án þess að bæta við sig fólki,“
segir Ólafur Darri.
Ásgeir tekur í sama streng og
þeir benda einnig á að rót hagvaxt-
arins sé stóriðjuframkvæmdir sem
auki landsframleiðslu án þess að
ráðning Íslendinga hafi komið til.
„Ég er ekki enn búinn að átta
mig á því hvernig framkvæmdirnar
fyrir austan eiga að örva hagvöxt í
Reykjavík,“ segir Ásgeir, „þegar
þarna er erlent vinnuafl og erlend
tæki sem skipað er á land á Reyðar-
firði.“
Bitnar á annarri fjárfestingu
Ólafur Darri segir að fram-
kvæmdirnar fyrir austan hafi áhrif á
starfsskilyrði annarra fyrirtækja.
Sterk króna veiki samkeppnis- og út-
flutningsgreinar. Þetta er það sem
hagfræðingar nefna ruðningsáhrif
af stórum verkefnum í hagkerfinu.
Ásgeir bendir á að hik komi einnig á
stjórnendur fyrirtækja við innlend-
ar og erlendar vaxtahækkanir. Þá
hafi hækkandi hlutabréfaverð og
skuldsettar yfirtökur aukið kröfur
um hagræðingu í fyrirtækjum, sem
dragi úr mannaráðningum. Innlend
fjárfesting önnur en í stóriðju er
ekki sjáanleg. „Það er alveg sama
hvert maður lítur. Öll fyrirtæki í
fjárfestingum hafa lýst því yfir að
þau hyggist fjárfesta erlendis. Það
virðist því sem nýfjárfestingar Ís-
lendinga verði flestar í útlöndum,“
segir Ásgeir. Þær fjárfestingar
skapa ekki mörg ný störf innan-
lands. „Fram til þessa, frá því að til-
kynnt var um þessar virkjunarfram-
kvæmdir, hefur þróunin verið allt
önnur en menn bjuggust við og það
verður áfram.“ Ásgeir segir Kára-
hnjúkavirkjun handstýrða aðgerð
sem hafi áhrif á hagkerfið. „Hún er í
engu samræmi við þá þróun sem
hefur átt sér stað, úr iðnaði í þjón-
ustugreinar. Ísland er ekki iðnaðar-
hagkerfi, þar sem vinnuaflið er allt
of dýrt hérna. Fiskiðnaðurinn hefur
gengið í gegnum hverja aðlögunina á
fætur annarri og er samt varla sam-
keppnishæfur um vinnuafl. Þegar
menn fara að eiga við hagkerfið með
handstýrðum aðgerðum ryðja þeir
út öðrum störum á móti. Án þess að
það séu til neinar rannsóknir á því
grunar mig að atvinnuleysi meðal
þeirra sem eru sérhæfðir og hafa
menntun sé af þessum toga.“
Misgengi framboðs og eftir-
spurnar
Hækkandi eignaverð bæði fast-
eigna og hlutabréfa, auk bjartsýni
vegna stóriðjunnar, hefur knúið
einkaneysluna áfram. „Ég get ekki
séð hvað gerist í efnahagsmálunum
í vetur. Það er hins vegar alveg ljóst
að einkaneyslan heldur ekki áfram
að aukast ef ekki koma aðrir þættir
til,“ segir Ásgeir. Hann bendir þó á
að oft verði viðsnúningur í atvinnu-
lífinu á haustin. Atvinnuleysi hefur
oft orðið töluvert meðal iðnaðar-
manna þegar kreppir að í samfélag-
inu. „Í kreppunni 1992 til 1995 var
atvinnuleysið mest meðal ungs
fólks með litla menntun,“ segir Ás-
geir. Nú er fjölgunin mest í hópi sér-
menntaðs starfsfólks, fólks sem
nýtist ekki í verðmætasköpun
samfélagsins. Það virðist því mis-
gengi milli þeirra starfa sem eru í
boði og hæfileika og þekkingar þess
fólks sem er án vinnu. „Þetta virðist
vera fólk sem passar ekki inn í
vinnumarkaðinn,“ segir Ásgeir.
Atvinnuleysi er alltaf slæmt.
Hins vegar er langtímaatvinnu-
leysi mikið böl. „Þeir sem eru
atvinnulausir lengi geta hreinlega
dottið út úr samfélaginu,“ segir Ás-
geir. Hann segir breytingar vera að
verða á hópi þeirra sem hafa verið
atvinnulausir í meira en tólf mán-
uði. Árið 2000 var helmingur þeirra
sem voru langtímaatvinnulausir
eldri en 50 ára. Nú er hlutfallið 30
prósent. „Það er farið að myndast
langtímaatvinnuleysi í öðrum hóp-
um, til dæmis í aldurshópnum 15 til
24 ára. Þar var varla til langtíma-
atvinnuleysi. Nú eru 7,3 prósent
þeirra sem hafa verið atvinnu-
lausir í meira en ár í þessum
aldurshópi. Við erum líka farin að
sjá menntað fólk í hópi atvinnu-
lausra sem var ekki áður.“
Kerfisbundið atvinnuleysi
Nú eru 730 manns sem hafa ver-
ið án vinnu í ár eða meira og Ásgeir
segir þann fjölda hafa verið nokkuð
stöðugan frá áramótum. Þeim sem
hafa verið án atvinnu í meira en sex
mánuði eða lengur hefur fjölgað frá
áramótum úr 1.399 í 1.643 í júlí.
Langtímaatvinnuleysið er mest á
höfuðborgarsvæðinu. Ásgeir segir
hugsanlegt að hér sé að myndast
kerfisbundið atvinnuleysi, þar sem
einhver fjöldi fólks sé viðvarandi
hornrekur á vinnumarkaði.
Langtímaatvinnuleysið er
mikið böl þeim sem fyrir því verð-
ur en dregur einnig úr hagvexti til
lengri tíma, þar sem þetta fólk
nýtist ekki til verðmætasköpunar
í samfélaginu. Alþýðusamband Ís-
lands hefur um skeið varað við
þessari þróun. „Við höfðum spáð
þessari þróun, án þess að hafa viljað
vera of svartsýn,“ segir Ólafur
Darri. Hann segir að grípa þurfi til
sértækra aðgerða vegna þeirra sem
búa við langtímaatvinnuleysi. „Þar
koma fyrst upp í hugann þjálfun og
menntun. Síðan þarf að huga að
atvinnusköpun og atvinnuuppbygg-
ingu.“
Viðurkennum vandann
Ólafur Darri segir að það verði
að hafa í huga að atvinnumál og
staða á vinnumarkaði séu eilífðar-
mál. „Það hefur borið á því að menn
hafa sagt að þetta sé í lagi. Við
höfum verið með fjögur til sex þús-
und manns án atvinnu á undanförn-
um árum og á sama tíma láta menn
eins og þetta sé ekkert vandamál.“
Hann segir nauðsynlegt að menn
fari að viðurkenna þetta sem vanda-
mál. „Við verðum að skoða hvernig
við viljum taka á þessu, bæði með
atvinnustefnu og hins vegar með
sértækum aðgerðum sem beinast að
þeim hópum sem hafa verið lengst
atvinnulausir. Byggja þá upp, því
það sem hefur gerst er að stór hóp-
ur sem hefur verið atvinnulaus
lengi hefur misst móðinn.“
Ólafur Darri segir að menn verði
að hugsa til lengri tíma. Enda þótt
atvinnuástand kunni að batna vegna
framkvæmdanna muni atvinnuleysi
aukast á ný ef ekkert tekur við að
þeim loknum. Eitthvað hefur borið
á þeirri umræðu að menn séu skráð-
ir atvinnulausir og þiggi ekki störf
sem eru í boði. Ólafur bendir á að
atvinnuleysisbætur hér séu mun
lægri en tíðkast í nágrannalöndum
okkar. Hann telur að bæturnar
verði að hækka. „Það er ekki hægt
að halda hér stórum hópi fólks und-
ir hungurmörkum á þeirri forsendu
að einhverjir misnoti kerfið.“
haflidi@frettabladid.is
15SUNNUDAGUR 22. ágúst 2004
Hagkvæmasta flutningsleiðin fyrir rokkara
25 tonn af rokki!
Sími: 505 0400 Fax: 505 0630 www.icelandaircargo.is
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
IF
R
24
77
7
0
8/
20
04
Ísland er sannarlega komið á kortið hjá stærstu rokkstjörnum heims.
Aldrei fyrr hafa svo margar stórhljómsveitir sótt Íslendinga heim til
tónleikahalds.
Hljómsveitum af þessari stærðargráðu fylgja dýrmæt tæki og tól í tonnavís.
Þegar mikið er í húfi er leitað til fagmanna í flutningum sem bjóða
hagkvæmustu flutningsleiðirnar: Icelandair Cargo.
ATVINNULEYSI Í JÚLÍ EFTIR
STARFSGREINUM
Landbúnaður 66
Fiskveiðar 215
Fiskvinnsla 352
Annar iðnaður og útgáfustarfsemi 566
Veitustarfsemi 10
Mannvirkjagerð 269
Verslun og viðgerðir 903
Hótel og veitingahús 298
Samgöngur og fjarskipti 253
Fjármálaþjónusta 86
Fastei.viðsk./tölvuþj./ýmis þjónusta 404
Opinber stjórnsýsla 437
Fræðslustarfsemi 278
Heilbrigðisþjónusta 437
Önnur þjón./menningarstarfsemi 246
Óskilgreint 292
Samtals 5.112
Heimild: Vinnumálastofnun
14-15 viðskipti 21.8.2004 19:24 Page 3