Fréttablaðið - 25.08.2004, Blaðsíða 18

Það er auðvelt að falla fyrir freistingum í búðum og eyða
um efni fram. Til að sporna við þessu er gott að kaupa
hluti aldrei strax heldur sofa á málinu og velta fyrir sér
næsta dag hvort mann vanti þá raunverulega svona
mikið.
Góð ráð
INGÓLFUR HRAFNKELL INGÓLFSSON
FÉLAGSFRÆÐINGUR SKRIFAR UM BJART-
SÝNI Í FJÁRMÁLUM.
Lán út á bjartsýni
Að slá lán út á bjartsýnina er frekar gal-
in fjármálastefna. Flest heimili á land-
inu eru að auka við skuldirnar; taka
neyslulán, bæta á kreditkortið og
hækka yfirdráttinn. Það er ekki vegna
þess að kaupmáttur hafi aukist eða
vegna þess að við séum að fjárfesta í
arðbærum verkefnum. Nei, það er
vegna þess að við höfum á tilfinning-
unni að við séum ríkari í dag en við
vorum í gær. Við erum ofurbjartsýn. Við
erum svo bjartsýn að við höldum að
aukinn hagvöxtur skili sér í budduna
okkar. Við höldum að stórframkvæmd-
irnar við Kárahnjúka muni skila sér í
beinhörðum peningum. Og við höldum
að við séum orðin rík af því að verðið á
íbúðinni okkar hefur rokið upp um tugi
prósenta. Þessi bjartsýni er eins og
mýrarljós sem teymir okkur út í botn-
lausa skuldasúpu. Mér þykir leitt að
segja það, en þessi bjartsýni á því mið-
ur ekki við nein rök að styðjast. Hún er
eins og að pissa í skóinn sinn; það yljar
manni um stund en svo kólnar manni
fljótt á fótunum. Staðreyndin er að
hagvöxturinn eykst vegna þess að við
eyðum svo miklu. Aukin skuldsetning
heimilanna og aukin kreditkortanotkun
mælist sem aukinn hagvöxtur og það
er einmitt það sem er að gerast. Við
erum að elta skottið á okkur og hlaupa
í hringi. Framkvæmdirnar fyrir austan
skila stórum hluta þjóðarinnar engu í
vasann. Á Stór-Reykjavíkursvæðinu er
til dæmis atvinnuleysi að aukast þrátt
fyrir „iðnbyltinguna“ og kannski vegna
hennar. Fasteignaverð hefur vissulega
rokið upp, en hvernig verðum við ríkari
á því? Er meiningin að selja eignina,
flytja á tjaldstæðið í Laugardal og lifa á
peningunum? Ég spyr vegna þess að
hækkað íbúðarverð hjálpar ekki
nokkurn skapaðan hlut upp á fjárhag-
inn nema við seljum íbúðina og kaup-
um ekkert í staðinn. Þá er hægt að
greiða upp skuldir og lifa á hagnaðin-
um.
Ég er með tillögu. Verum áfram bjart-
sýn og njótum góða veðursins en not-
um einnig tækifærið til þess að fara
öðruvísi með peningana okkar. Fáum
meira út úr því sem við höfum í stað
þess að detta í það með auknum lán-
um, hærri kortaúttekt og meiri yfir-
drætti. Leggjum frekar svolítið af pen-
ingunum í sjóði sem geta ávaxtað sig
og margfaldað tekjurnar svo við getum
eignast allt sem við erum að kaupa í
dag á krít og miklu meira en það.
Hægjum aðeins á neyslunni til þess að
geta notið hennar betur. Það sem við
gleypum í einum munnbita er bragð-
laust. Notum einnig tækifærið til þess
að minnka skuldasúpuna því þar er að
finna fullt af peningum. Hugsið ykkur
hvað lífið væri auðveldara og skemmti-
legra ef við gætum breytt mánaðarlegri
greiðslubyrði af lánunum í frjálsar ráð-
stöfunartekjur. Við gætum keypt nýtt
dress um næstu mánaðamót og stað-
greitt það, farið næstu mánaðamót til
Bahamas og þar næstu gætum við –
Tja, nú vandast málið. Látið ykkur detta
eitthvað skemmtilegt í hug því mán-
aðamótin verða mörg þar sem þið eig-
ið fullt af peningum sem fóru áður í af-
borganir af lánum sem ekki eru lengur
til. Þetta er hægt, þetta er auðvelt og
þetta er skemmtilegt. Hvernig það er
hægt segi ég ykkur í smá skömmtum
með pistlunum en þið getið líka komið
á námskeið hjá Fjármálum heimilanna
og fengið leiðbeiningarnar beint í æð.
Sjáumst,
Ingólfur Hrafnkell
Viltu leita ráða hjá Ingólfi? Sendu spurningar á fjarmal@frettabladid.is
„Hugmyndin kviknaði þar síðasta
sumar þegar ég starfaði í banka
og kom auga á hversu fræðslu um
dagleg fjármál er ábótavant,“seg-
ir Fjóla Björk Karlsdóttir, nemi í
viðskiptafræði í Háskólanum á
Akureyri, sem samdi námsefni
um fjármál fyrir grunnskóla og
framhaldsskólanema.
„Ég fór í barneignafrí með
dóttur mína og byrjaði bara á að
búa til texta í Word sem ég fór svo
með á fund allra skólastjóranna á
Akureyri og kynnti fyrir þeim
hugmyndir mínar. Þeim leist vel á
þetta og vildu fá efnið tilbúið sem
fyrst,“ segir Fjóla sem stökk á
tækifærið og réðst í útgáfu á
kennsluefninu.
„Ekki er til neitt námsefni fyr-
ir um fjármál og er það hreint
ótrúlegt að grunnskólarnir skuli
ekki hafa tekið á þessu. Við kenn-
um börnunum okkar sparnað og
gefum þeim sparibauka en svo
nær það ekkert lengra,“ segir
Fjóla Björk en nú er námsefnið
hennar kennt í um fimmtíu skól-
um víðs vegar um land og selt í
öllum verslunum Pennans.
„Efnið er sérstaklega ætlað
ungu fólki sem einn daginn mun
halda út í lífið og þarf að takast á
við fjármálin. Svo virðist sem að-
gengi upplýsinga sé almennt lítið
og er oft þjónustufulltrúinn sá
eini sem veitt getur upplýsingar.
Ég vil að fólk sé uppfrætt því að-
alatriðið er að spyrja réttu spurn-
inganna þegar farið er í bankann,“
segir Fjóla Björk sem tekur fram
að helsti kostur efnisins sé að það
sé óháð en komi ekki frá bönkum
eða öðrum fjármálastofnunum.
Bókin er byggð upp á einfaldan
máta og hefst á almennum upplýs-
ingum um bankana eins og til
dæmis hvað bankanúmer eru og
hvað þau þýða. „Ég var átján ára
þegar ég byrjaði að starfa í banka
og vissi ekki einu sinni banka-
númerið mitt. Svo hef ég marg-
sinnis rekið mig á að fólk veit
ótrúlega lítið og hef hitt fólk sem
er komið hátt á þrítugsaldurinn en
veit ekkert hvað það er að gera ,“
segir Fjóla Björk.
„Allir þurfa að taka lán ein-
hvern tímann og því þarf fólk að
vita hvað er í boði. Ég fer yfir alla
lánamöguleika sem bjóðast og þar
á meðal eru yfirdráttarlán sem
alltof margir hanga á í mörg ár.
Fólk er oft með óhagstæð lán þeg-
ar önnur hagstæðari bjóðast og
því er mikilvægt fyrir þann ald-
urshóp sem helst er að taka lán að
vita hvað hentar hverju sinni og
hverjir eru kostir og ókostir
þess,“ segir Fjóla Björk.
„Eitt helsta markmið mitt er að
fræða ungt fólk um fjármál því á
endanum taka allir lán og þá borg-
ar sig að vita um hvað málin snú-
ast. Með því að veita þær grunn-
upplýsingar sem allir þurfa að
vita þá auðvelda ég fólki að vera
sjálfbjarga í sínum fjármálum.“
kristineva@frettabladid.is
Karlmenn eyða tvisvar sinnum meira en konur í mat
og drykk í gæsapartíum og steggjapartíum. Þetta
kemur fram í könnun sem fjármálaráðgjafafyrirtæk-
ið Morgan Stanley gerði meðal tvö þúsund einstak-
linga. Karlmenn eyða að meðaltali um 14.500 íslensk-
um krónum en konur um átta þúsund krónum.
Sífellt algengara verður að fólk framlengi
steggjakvöld og gæsakvöld úr einni kvöldstund, sem
kostar að meðaltali um tíu þúsund krónur, í heila
helgi sem gæti kostað um 47.000 krónur á mann. Talið
er að 3,3 milljónir Breta muni bregða út af vananum
og fagna þessu síðasta kvöldi sem óbundinn einstak-
lingur með því að ferðast til útlanda eða búa til sér-
merkta boli. Þriðjungur þessara frelsisunnenda eru á
þrítugsaldri. Eldri Bretar eru þó líka virkir og eru
einn af hverjum tíu veislugestum á sextugsaldri.
Morgan Stanley gerði könnun á því hvar bjórinn
er ódýrastur þar sem margar steggjanir og gæsanir
fara fram erlendis nú til dags. Prag er á toppnum yfir
ódýrasta bjórinn þegar hún er borin saman við aðra
vinsæla viðkomustaði eins og Amsterdam, Barcelona
og Búdapest. Í Prag kostar hálfur lítri af bjór um sex-
tíu krónur og vínglas 93 krónur. Í Amsterdam eru
veigarnar dýrastar en þar kostar bjórinn um 320
krónur og vínglasið um 200 krónur. ■
Síðasta kvöldið sem ólofaður einstaklingur:
Karlmenn eyða meiru en konur
Vinsælt er að steggja og gæsa verðandi brúðhjón og virðast
þær athafnir verða sífellt dýrari.
Hátt í sextíu þúsund einstaklingar
hafa nú gefið ríkisskattstjóra upp
tölvupóstföng sín til samskipta.
Þessi póstföng eru notuð sparlega
og einkum til að benda á áhuga-
verða rafræna þjónustu eða þegar
sérstök ástæða þykir. Fimm hund-
ruð manns sem höfðu opnað
skattaframtöl sín á vefnum en
skiluðu þeim svo ekki á réttum
tíma fengu til að mynda áminn-
ingu með tölvupósti áður en end-
anlegur skilafrestur rann út. Af
þeim brugðu 300 skjótt við og
skiluðu framtali á réttum tíma og
komust þannig hjá þeim óþægind-
um sem fylgja því að skila ekki
framtali og láta áætla á sig tekjur
og gjöld. Rúmlega níu þúsund Ís-
lendingar vildu ekki fá álagning-
arseðla í pósti heldur kjósa að
sinna sínum skattamálum alfarið
á netinu og tæplega sextíu þúsund
manns vilja ekki fá skattskýrslur
sendar með pósti á næsta ári held-
ur eru ákveðnir í að telja fram á
netinu og spara þannig fyrirhöfn
og biðraðir. ■
Æ fleiri kjósa aðeins rafræn viðskipti:
Skatturinn afgreiddur á netinu
Nú er lítið mál vera í góðum samskipt-
um við Skattmann hvar sem er.
Fjármál ungmenna:
Vera sjálfbjarga í fjár-
málum
Fjóla Kristín Karlsdóttir skrifaði námsefni um fjármál fyrir grunnskóla og framhalds-
skólanema eftir að hafa starfað í banka í nokkur ár.