Fréttablaðið - 28.08.2004, Blaðsíða 35

VÍSINDAVEFUR HÁSKÓLA ÍSLANDS
LAUGARDAGUR 28. ágúst 2004
debenhams
S M Á R A L I N D
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
D
EB
2
55
80

08
/2
00
4
Þú færð 2.000 kr. gjafaávísun
í Debenhams þegar þú verslar
fyrir 10.000 kr. eða meira
í barnadeild.
Tilboðið gildir til og með 25. ágúst.
Glaðningur fylgir kaupum í barnadeild.
E-kortshafar fá 2,5% endurgreiðslu
af því sem keypt er í Debenhams.
TILBOÐ
sem klæðir börninNútímafjölskyldanHvað þýðir hugtakið fjölskylda og
hvað er fjölskyldumeðferð?
SVAR: Á síðustu áratugum hafa
orðið miklar breytingar á fjöl-
skyldustofnuninni. Gerð hennar,
samsetning, stærð, verkefni og
hlutverk hafa gjörbreyst. Þannig
er ekki lengur hægt að tala um
fjölskylduna. Til eru svokallaðar
kjarnafjölskyldur, einforeldris-
og stjúpfjölskyldur og svo fram-
vegis. Sambúð/hjónabönd eru ým-
ist staðfest eða lausbundin, með
og án barna, sam- eða gagnkyn-
hneigð og svo framvegis.
Sambúðarformum fjölgar og
talað er um sambúð, sérbúð, fjar-
búð, ungbúð og jafnvel æfinga-
búð, því fólk býr tengsl sín í
breytilegan búning og steypir sér
ekki endilega lengur saman í ein-
hver fyrirfram gefin form.
Ákvörðun um lífsform er tekin
eftir aðstæðum, meðal annars
öðrum fjölskylduhögum og marg-
víslegum hagsmunum. Þannig er
eðli tengsla orðið mjög fjölbreyti-
legt og lífshættir sömuleiðis.
Stundum eru það einmitt þess-
ar umbreytingar sem kalla á fag-
lega aðstoð, eins og fjölskyldu-
meðferð, eða ráðgjöf.
Nýleg skilgreining á fjölskyldu
endurspeglar því líka mikla vídd
og breytileika sem flestir með-
ferðaraðilar taka mið af í starfi
sínu, nálgun og aðferðum með
einu eða öðru móti:
Gagnkvæm hollusta
Fjölskylda er hópur einstak-
linga sem á sameiginlegt heimili
þar sem þeir deila saman tóm-
stundum, hvíld, tilfinningum,
efnahag, ábyrgð og verkefnum.
Meðlimirnir eru oftast fullorðnar
manneskjur af báðum kynjum eða
einstaklingur, ásamt barni eða
börnum (þeirra). Þau eru skuld-
bundin hvert öðru í siðferðilegri,
gagnkvæmri hollustu.
Fjölskyldumeðferð er skil-
greind sem meðferð þar sem tek-
ið er mið af áhrifamætti fjöl-
skylduheildarinnar og velferð
hennar höfð að leiðarljósi. Þessi
skilgreining byggist á hugmynd-
inni um fjölskyldu sem kerfi og
vitund um að líðan einstakling-
anna og breytingar á þeim hafa
áhrif á fjölskyldutengslin. Hver
einstaklingur verður þess vegna
fyrir áhrifum af því sem gerist í
lífi annarra í sömu fjölskyldu eða
tengslaneti. Þangað er hægt að
sækja jákvæðan kraft og úrræði,
en stundum þarf líka að gera ráð
fyrir kröftum sem kunna að verka
gegn settu meðferðarmarkmiði.
Í þessari skilgreiningu er ekki
fengist um að afmarka hverjir
taka þátt í sjálfri meðferðarvinn-
unni. Það getur jafnvel verið að-
eins einn einstaklingur eða
ákveðnar undirheildir, par/hjón,
(stjúp)foreldrar, amma/afi,
(stjúp/hálf)systskini og svo fram-
vegis. Metið er eftir aðstæðum og
í samráði hvenær og hvort ein-
hverjir aðrir taka beinan þátt en
sá sem sjálf/ur leitar til meðferð-
araðila með sín persónulegu sam-
skiptamál.
Hvernig fer meðferð fram?
Þegar leitað er aðstoðar með
fjölskyldu- eða hjónavanda hjá
fagaðila er tekin afstaða til þess
hvort þörf sé fyrir ráðgjöf, ein-
stök viðtöl eða lengri meðferðar-
vinnu. Þetta fer eftir eðli vandans
og hvernig skjólstæðingur og
meðferðaraðili í sameiningu meta
það hvernig skuli nálgast hann.
Um getur verið að ræða upplýs-
ingar, fræðslu, ráðgjöf, stuðning
eða meðferð. Upplýsingar, fræðs-
la og tímabundinn stuðningur eru
oftast veitt í einstökum viðtölum
og efnið er skýrt afmarkað. Oft
eru gefin bein ráð og unnið með
áþreifanleg verkefni.
Í eiginlegri meðferðarvinnu er
viðfangsefnið oftast flóknari til-
finninga- og samskiptamál sem
liggja dýpra og þarfnast því
meira tíma og svigrúms auk þess
að náið traust sé fyrir hendi í sam-
vinnutengslunum. Innihald með-
ferðarinnar fer eðlilega eftir frá-
sögn skjólstæðingsins eða skjól-
stæðinganna og þeim þemum sem
líf þeirra snúast um. Þá er yfir-
leitt unnið samkvæmt meðferðar-
samningi þar sem skjólstæðingar
og meðferðaraðili skuldbinda sig
til að vinna saman í ákveðinn
tímafjölda með ákveðnu millibili,
oftast yfir ákveðið tímabil. Venju-
legt er að vinna með vikulegum
viðtölum en oft er beinlínis æski-
legt að hafa mun lengra milli
tíma. Algengt er að viðtöl með ein-
um miðist við 50 mínútur en
hjóna- eða fjölskylduviðtöl 60-75
mínútur.
Hvað er hjónameðferð?
Algengasta meðferðareiningin
innan fjölskyldu er par eða hjón.
Líkt og í öllum lækningum og
meðferðarstarfi er markmiðið að
efla heilbrigði þess sem fyrir er. Í
því felst að vinna úr hindrunum,
átökum, ósætti og sársauka þan-
nig að tengslin verði heilbrigðari,
sterkari og heilli.
Sígild hjónameðferð er skil-
greind sem meðferð á faglegum
grunni með tvennd einstaklinga
sem hafa myndað tilfinningasam-
band sem hefur þróast í náin
tengsl. Með vísuninni í hjón er
þannig átt við par, óháð aldurs-
eða kynsamsetningu, sem er í var-
anlegu ástarsambandi og á sam-
eiginlegan samastað, oftast lög-
skráð heimili. Það er óháð því
hvort undanfari sambúðar er
lagaleg eða kirkjuleg gifting.
Sambúðin getur líka verið í formi
sérbúðar eða fjarbúðar, það er
parið haldi heimili á tveimur stöð-
um, nær eða fjær.
Litið er á óstarfhæfni sam-
bandsins sem teikn um tíma-
bundna og eðlilega erfiðleika, tog-
streitu, lausnaþurrð, efasemdir
eða þroskakreppu (hjá einstak-
lingi eða í sambandinu). Meðferð-
araðili er hlutlaus gagnvart ein-
staklingunum en hollusta hans er
við hjónabandið og samband ein-
staklinganna eða tengslin sem
mynda það. Markmiðið er þannig
að gera parsambandið starfhæft
að nýju og öflugra en áður.
Hverjir veita meðferðina?
Flest fagfólk á sviði samskipta-
fræða og sem starfar í heilbrigð-
is-, félags-, eða skólakerfi getur
tekið að sér að veita grunnupplýs-
ingar um fjölskyldumál, uppeldis-
mál og almenn samskiptamál.
Þessir aðilar leiðbeina líka um
hvar eða hjá hverjum öðrum er
hægt að nálgast sértækari upplýs-
ingar. Margir hafa sérhæft sig í
fræðslu eða kennslu um sam-
skiptamál. Þeir stýra oft hópstarfi
þar sem er samþætt fræðsla,
þjálfun og samræður og þeir
halda fyrirlestra og námskeið.
Þannig stuðla þeir að breytingum
sem hafa oft meðferðaráhrif þótt
það sé með óbeinum hætti. Al-
menn ráðgjöf, hagnýt leiðsögn
eða fræðsla felur ekki í sér með-
ferðarábyrgð og krefst því ekki
sambærilegrar þjálfunar
Mun færri fagaðilar hafa þjálf-
un og réttindi til að taka að sér
meðferð. Til þess að hafa með-
ferðarréttindi þarf fagaðili að
hafa lokið háskólanámi á sviðinu
og farið sjálfur gegnum meðferð-
arferli til að öðlast innsæi, skiln-
ing og tök á eigin tilfinningum og
viðbrögðum. Einnig þarf hann að
hafa starfað undir handleiðslu
annars fagmanns á sviðinu í
ákveðinn tíma og unnið fræðilegt
verkefni um meðferðarvinnu.
Sigrún Júlíusdóttir, prófessor í félags-
ráðgjöf við HÍ.
Á Vísindavefnum verður heim-
ildaskrá birt með svarinu.