Fréttablaðið - 01.09.2004, Blaðsíða 18

Hvernig dómara?
Einn umsækjenda um embætti hæstarétt-
ardómara sker sig nokkuð frá hinum, en
það er Leó Löve hæstaréttarlögmaður. Leó
er eini umsækjandinn sem hefur reynslu
úr íslensku atvinnulífi en
hann rak fjölmennt fyrirtæki í
áraraðir. Auk þess sker Leó
sig frá hinum sökum þess
að hann er fatlaður
vegna veikinda og
það segir í lögum
um fatlaða að
þeim sé tryggður
forgangur að at-
vinnu. Hvort sér-
staða Leós verði til
þess að hann fái
starfið er allsendis
óvíst. Síðast lét Björn
Bjarnason sérþekkingu í Evrópurétti ráða
úrslitum og kannski er gott að sérþekking
í atvinnulífi ráði að þessu sinni.
Bannað að auglýsa
Sérstök staða er komin upp vegna sölu á
jörðinni Kvíum í Borgarfirði. Eigendur jarð-
arinnar hafa deilt og einn þeirra hefur
óskað þess að jörðin verði seld til að unnt
verði að slíta sameigninni. Sýslumaðurinn
í Borgarbyggð, Stefán Skarphéðinsson,
hefur auglýst jörðina til sölu og fer upp-
boðið fram í lok mánaðarins. Kvíar er víst
ein af stærstu jörðum í Borgarfirði og er
hún við vatnasvæði Þverár og Kjarrár sem
er þekkt laxveiðisvæði og hefur laxveiði
verið mikil. Jörðinni fylgja laxveiðihlunn-
indi. Jarðir sem þessar hafa verið að seljast
á bilinu tuttugu til níutíu milljónir og má
geta þess að sambærileg jörð í Borgarfirð-
inum var seld síðastliðið vor á 60 milljónir.
Vandinn er sá að eigendur mega ekki aug-
lýsa jörðina til að vekja frekari athygli á
henni. Það er sýslumannsins að auglýsa
og það gerir hann á sama hátt og starf
ráðuneytisstjóra í félagsmálaráðuneytinu
var auglýst, það er í Lögbirtingablaðinu.
Ég fékk frekar óvinsamleg við-
brögð við grein sem ég skrifaði í
síðustu viku um aðferðir við val á
ráðherrum til setu í ríkisstjórn
Íslands. Viðbrögðin skýrast
raunar að nokkru leyti af þeirri
staðreynd að hluti greinarinnar
hafði fallið niður, líklega vegna
einhverra mistaka í tölvuvinnslu.
Í greininni ræddi ég tillögu
Vilmundar heitins Gylfasonar
um skipan ríkisstjórna en hún
gerði ráð fyrir því að alþingis-
maður sem tekur við ráðherra-
embætti segi af sér þing-
mennsku. Hinn óvinsamlegi
tölvupóstur fjallaði um meinta
tilhneigingu manna af mínu
sauðahúsi, og með mitt lunderni,
til að gera lítið úr alþingis-
mönnum, og um þann skilning
bréfritara á máli mínu að nú vildi
ég meina þingmönnum að sitja í
ríkisstjórn eins og þeir væru
manna óhæfastir til slíkra verka.
Hugmyndin um að ráðherrar
séu ekki jafnframt alþingis-
menn snýst hins vegar ekki um
að reisa skorður við því að þing-
menn geti orðið ráðherrar.
Margir þingmenn eru vafalítið
ágætlega færir um að gegna
ráðherraembættum, þótt þeir
séu það greinilega ekki allir.
Þeir yrðu hins vegar, samkvæmt
hugmynd Vilmundar, að velja
þarna á milli og að segja af sér
þingmennsku ef þeir tækju við
ráðherradómi. Ósk um að menn
velji á milli þessara ólíku starfa
er ekki sprottinn af vilja til að
gera veg þings og þingmanna
lítinn. Þvert á móti. Hún snýst
um að skipuleggja hlutina með
þeim hætti að vegsemd og virð-
ing Alþingis fái vaxið. Forsenda
þess er hins vegar sú að þing-
menn ríkisstjórnarflokka finni
til nægilegs sjálfstæðis frá
framkvæmdavaldinu til að þeir
geti veitt því raunverulegt að-
hald. Um leið snýst hugmyndin
um að val á ráðherrum taki
frekar mið af þeim viðfangs-
efnum sem ráðherrar ættu að
sinna í okkar opna og grósku-
mikla samfélagi en af stöðunni í
einhverri skrítinni og persónu-
legri valdabaráttu á milli ein-
staklinga í stjórnmálaflokki.
Sú aðferð sem nú er notuð við
val á fólki í ríkisstjórn á Íslandi
hefur nokkra mjög alvarlega
ókosti. Af þeim sökum eru ríkis-
stjórnir á Íslandi oft undarlega
illa mannaðar, enda er lítið sam-
hengi á milli þeirra hæfileika
sem menn þurfa að hafa til að
komast í ríkisstjórn og þeirra
hæfileika sem nýtast best til
skynsamlegra og ábyrgra úr-
lausna á þeim viðfangsefnum
sem ráðherrar ættu að sinna.
Dettur til dæmis einhverjum í
hug í alvöru að færasti einstakl-
ingurinn til að gegna ráðherra-
embætti í okkar alþjóðavædda
samfélagi sé sá sem sigrar í inn-
anflokksprófkjöri í einhverju
kjördæmi og lendir síðan réttu
megin í einhverri undarlegri og
persónulegri valdapólitík innan
eigin flokks? Þessi aðferð við val
á æðstu stjórnendum fyrir ís-
lenska ríkið hefur kostað okkur
talsvert á síðustu áratugum.
Annar ókostur við íslensku
aðferðina við val ráðherrum er
að hún hefur með öðru stuðlað
að því að Alþingi er of veikt og
ósjálfstætt til ráða með sóma-
samlegum hætti við það megin-
hlutverk sitt að veita fram-
kvæmdavaldinu aðhald. Lítil
von er líka til þess að þingið
veiti framkvæmdavaldinu virkt
og gagnsætt aðhald á meðan
þingflokkar eru annars vegar
skipaðir ráðherrum og hins
vegar fólki sem virðist líta svo á
að þingmennska sé fyrst og
fremst stökkpallur í ráðherra-
embætti. Menn gætu aukið veg
og virðingu bæði þings og ríkis-
stjórnar með því að reisa á milli
þeirra garð af því tagi sem
Vilmundur vildi búa til með
þessari einföldu aðferð. Þingið
yrði sjálfstæðara og ríkis-
stjórnir betur mannaðar.
Þótt ráðherraefni þyrftu að
segja af sér þingmennsku
myndu vafalítið margir ráð-
herrar koma áfram úr hópi þing-
manna. Þeir yrðu hins vegar
valdir á öðrum forsendum en nú
virðast tíðkast, því að með brott-
hvarfi þeirra úr þingflokki
myndu þeir ekki lengur nýtast í
þeim átökum einstaklinga og
fylkinga sem einkenna nú störf
þingflokka.
En hver á þá að velja ráð-
herrarana? Líklega færi best á
því að leiðtogar stjórnarflokka
réðu enn meira um skipan ríkis-
stjórna en þeir gera nú. Ef þeir
gætu bæði valið menn til gegna
ráðherraembættum og hefðu um
leið vald til að víkja ráðherrum
úr ríkisstjórn myndi ábyrgð for-
ustumanna ríkisstjórnarflokka
vera gerð skýrari. Þar með yrði
ábyrgð flokkanna á ráðherrum
og framkvæmd stjórnarstefnu
greinilegri og virkari. Einn af
göllum íslenska lýðræðisins er
einmitt sá að oft hefur skort á að
ábyrgð flokka og forustumanna
gagnvart kjósendum sé nægi-
lega skýr og gagnsæ. ■
Þegar skoðuð eru viðbrögð forsvarsmanna Kauphallar Íslands,Verslunarráðs og Samtaka atvinnulífsins við niðurstöðum svo-kallaðrar hringamyndunarnefndar er eðlilegt að spurt sé hvort
ekki hafi verið rétt af ríkisstjórninni að ná samstöðu við þessa hags-
munaaðila áður en nefndin lauk störfum og vinna við frumvarp á
grunni nefndarálitsins var hafin í viðskiptaráðuneytinu. Það er aug-
ljós vilji Kauphallar, Samtaka atvinnulífsins og Verslunarráðs að
vinna að lagfæringum á lagaumhverfi viðskiptalífsins með það að
markmiði að vernda hag smærri hluthafa, auka upplýsingagjöf og
gera starfsemi fyrirtækja gagnsærri. Þessir aðilar fagna einnig til-
lögu nefndarinnar um aukin framlög til Samkeppnisstofnunar svo sú
stofnun geti sinnt lagalegu hlutverki sínu.
Slíkt þykir líklega flestum skynsamlegt - að stofnanir ríkisins fái
fjármuni til að sinna verkum sínum. En fjársveltar ríkisstofnanir
með viðamikil verkefni eru orðnar til sérstakra trafala í viðskiptalíf-
inu þar sem stór hluti íslenskra fyrirtækja þarf að sitja undir því að
vera árum saman til rannsókna sem stofnanirnar eiga ekki fjármuni
til að ljúka. Það er því augljóst af viðbrögðum Kauphallar, Samtaka
atvinnulífsins og Verslunarráðs að þessir hagsmunaaðilar vilja taka
þátt í því starfi og stefnumótun sem ríkisstjórnin hefur efnt til - allt
þar til að kemur að tillögu nefndarinnar að veita íslensku stjórnvaldi
víðtækari heimildir en annars staðar þekkist til að hluta niður fyrir-
tæki og grípa inn í starfsemi þeirra.
Engir forsvarsmanna þessara samtaka sjá ástæðu til að smíða hér
þrengri reglur eða veita ríkisvaldinu víðtækara umboð til ígripa inn
í starfsemi fyrirtækja en tíðkast í okkar helstu viðskiptalöndum. Til
að finna vit í slíkum ráðstöfunum þurfa menn að sannfærast um að
íslenskt viðskiptalíf sé á einhvern hátt einstakt og ólíkt því sem
þekkist í nágrenni við okkur. Reynsla undanfarinna ára og áratuga
hefur sannað að svo er alls ekki - meint sérstaða landsins var drauga-
saga sem dró mátt úr samfélaginu áratugum saman. Okkur hefur
farnast því betur sem við aðlögum lög og regluverk meira að því sem
best hefur gengið erlendis.
Erfitt er líka að sjá hvernig við ættum að geta snúið af þeirri
braut að miða samfélag okkar við önnur lönd. Með aukinni alþjóða-
væðingu og þátttöku okkar í Evrópska efnahagssvæðinu getum við í
raun ekki haldið uppi sérviskulegum dyntum. Með því að smíða hér
sérstætt regluverk sem gengur gegn meginreglum annarra þjóða
erum við að draga úr ávinningi okkar af frjálsari verslun milli landa,
stórauknum viðskiptum og stærra markaðssvæði. Það væri mis-
ráðið. Opnun hagkerfisins og aðlögun að nágrönnum okkar hefur á
undanförnum árum aukið hag þjóðarinnar meira en áður hefur
þekkst í sögunni - og það án þess að sjávarafli hafi aukist.
Best færi á því að ríkisstjórnin efndi til víðtæks samráðs við hags-
munaaðila um lagfæringar á lagaumhverfi atvinnulífsins, tæki mið
af ráðleggingum þeirra sem best þekkja til en léti vera að elta illa
grundaðar fullyrðingar æsingamanna.
Það er ekkert sem bendir til annars en að allir helstu hagsmuna-
aðilar í viðskiptalífinu séu meira en tilbúnir að vinna með ríkisvald-
inu að því að styrkja enn frekar lagaumhverfi fyrirtækja, skilvirkni
og gagnsæi hlutafélaga og vernda hagsmuni almennra fjárfesta. Það
má að sjálfsögðu sjá fyrir aðstæður þar sem ríkisvaldið þyrfti að
setja lög gegn vilja þessara aðila - en slíkar aðstæður eru einfaldlega
ekki á Íslandi í dag. ■
1. september 2004 MIÐVIKUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Það er eðlilegt að ríkisvaldið verði að óskum atvinnu-
lífsins og miði lagaumhverfi þess að því sem best
gerist í nágrenni okkar.
Engin sérstaða -
engar sérreglur
Höfum við efni á þessu?
ORÐRÉTT
Stjórnmálasálarfræði
Enginn kemur í heimsókn til fyrr-
verandi forsætisráðherra sem far-
inn er að gera eitthvað annað.
Valdið og athyglin eru ávanabind-
andi, enda alþekkt vandamál að
ráðamenn leggjast í þunglyndi að
valdatímanum loknum. Síminn
hringir ekki, blaðamenn spyrja
ekki um neitt sem máli skiptir,
samherjarnir bíða ekki eftir leið-
sögn og andstæðingarnir láta eins
og maður sé ekki til.
Birgir Hermannsson um vanda Davíðs
Oddssonar eftir 15. september.
DV 31. ágúst.
Vorið í Reykjavík?
Það var kallað Vorið í Prag,
þegar eldhressir hugsjónamenn
risu upp gegn þrúgandi
kerfisköllum síns tíma og boð-
uðu jafnrétti og framfarir. Nú
er vorið komið til Reykjavíkur.
Loftið iðar af pylsaþyt fram-
sóknarkvenna, og nú eru það
flauelspilsin sem sveiflast í sól-
skininu og andi flauelsbyltinga
svífur í loftinu.
Kristján Hall í bréfi til Morgun-
blaðsins.
Morgunblaðið 31. ágúst.
Lao Tse endurborinn?
Þegar maðurinn hefur náð
nægilegu magni efnislegra
gæða til að lifa af og líða ágæt-
lega er algjör óþarfi að bæta
við og slíkt er ekki nema til
óþurftar. Ef óþarfa er bætt við
verður maðurinn bara feitur og
gráðugur.
Svavar Knútur Kristinsson blaða-
maður.
Morgunblaðið 31. ágúst.
FRÁ DEGI TIL DAGS
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
VAL Á RÁÐHERRUM
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Líklega færi best á
því að leiðtogar
stjórnarflokka réðu enn
meira um skipan ríkisstjórna
en þeir gera nú. Ef þeir gætu
bæði valið menn til að
gegna ráðherraembættum
og hefðu um leið vald til að
víkja ráðherrum úr ríkis-
stjórn myndi ábyrgð forustu-
manna ríkisstjórnarflokka
vera gerð skýrari.
,,