Fréttablaðið - 01.09.2004, Blaðsíða 32
Um lausnir og vandamál
Pétur Tryggvi á Ísafirði skrifar
Þegar litið er upp eftir hlíðinni ofan við
Seljaland, þá má sjá hversu gríðarlega vel
hefur tekist til við að verja manninn vá. En
betur má ef duga skal. Þaulsetur á verk-
fræði-, náttúru-, hönnunar- og öðrum setu-
stofum, fyrir atbeina hinna viti bornu ráða-
manna, hafa það í för með sér að ekki skal
látið hér við sitja. Núna þegar reistur hefur
verið varnargarður þar sem hverfandi líkur
eru á snjóflóði, þá verður að sjálfsögðu að
gera varnargarða alls staðar þar sem mögu-
leg hætta gæti fundist.Þegar góðar lausnir
finnast liggur fyrir að finna vandamálin sem
þær leysa.
Næst á dagskrá er snjóflóðavörn undir
Gleiðarhjalla og þar á eftir yfir Holtahverfi.
Ekki virðist ósennilegt að aðferðafræði
þeirra framkvæmda verði eitthvað á þessa
leið: „Undirbúningsvinna er á lokastigi og
hefur kostað hundruð milljóna.“ Þannig
verður verknaðurinn kynntur bæjarbúum
og ræddur á þeim grundvelli, að óviturlegt
væri að kasta á glæ öllum þessum vandaða
undirbúningi þaulsætinna manna á alls
konar stofum og öllum þessum gríðarlega
kostnaði með því að hætta við allt saman.
Áður en fleiri áfangar til eyðileggingar
hefjast með þessu kroppi í hlíðarnar má
benda á, að mögulegt er að stíga skrefið til
fulls og skapa alvöru hættulaust umhverfi
hér á Ísafirði. Það má gera með því að
moka fjöllunum í kring út í fjörðinn. Þar
með verður til stórt og öruggt byggingar-
svæði með möguleika á „hönnun útivistar-
svæða“. Enginn þyrfti að óttast fjöllin
lengur, hættan af þeim væri komin út í sjó
og engu skolpi væri hægt að hleypa út í
hann heldur. Eyðingahvörf Funa sjá um
rest. Virtar valdamannavænar þrýstihópa-
stofur í Reykjavík standa í röðum til að fá að
sanna gildi sitt á slíkum svæðum. Athygli-
verð var frétt á fréttavefnum bb.is núna
þann 26. ágúst en hún hófst á þessa leið:
„Enn er rýmingarskylda á Seljalandshverfi
þrátt fyrir að framkvæmdum við snjóflóða-
varnargarð þar sé lokið. Þó þýðir það ekki
að hætta sé á snjóflóðum …“ ■
Engin ný stefnumörkun er sjáan-
leg í næstu framtíð í atvinnu-
málum þjóðarinnar að undan-
skildum álframkvæmdum og
auknu umfangi í þjónustu-
greinum ferðamála. Það er eins
og hin hömlulausa framrás fjár-
festa hafi heft að mestu fram-
þróun og uppbyggingu nýrra
atvinnugreina. hérlendis. Þá
skortir einnig framtíðarsýn; for-
gangsröðun verkefna og lykil-
mælikvarða í menntamálum þjóð-
arinnar er einnig ábótavant, eink-
anlega er varðar markmið verk-
námsgreina til uppbyggingar
hvers konar nýjum atvinnutæki-
færum. Það er eins og skorti skil-
virkt innra skipulag til að virkja
betur vel menntaða sérfræðinga
og frumkvöðla í þágu atvinnu- og
markaðsmála. Ríkisstjórnin þarf
á hverjum tíma að móta þann
heildarramma, sem hjálpar fyrir-
tækjum og stofnunum að rækja
sitt hlutverk sem best, það er
nýtingu fólks og fjármuna.
Það er eins og eignasamþjöpp-
unin, fákeppnin og reyndar ein-
okunin séu búin að ná þeim helj-
artökum á þjóðinni að nýjar at-
vinnugreinar eigi sér ekki farveg
í þessu umhverfi. Fjárfestar á
fjármálamörkuðum með hundruð
miljarða veltu, kaupa og selja
fyrirtæki ,en hafa engan áhuga á
að byggja upp ný og öflug at-
vinnuskapandi fyrirtæki hér-
lendis, þar sem markaðurinn sé
svo lítill. Þessir fjárfestar virðast
langflestir hafa takmarkaðan
áhuga á atvinnumálum þjóðar-
innar, heldur fyrst og síðast
skjótfengnum gróða. Við þessu
verða stjórnvöld að bregðast með
markvissum og heildstæðum að-
gerðum til að hamla gegn at-
vinnuleysi og versnandi lífs-
kjörum. Hin hömlulausa framrás
auðhyggjunnar er líka búin að
umpóla og snarrugla flest hugtök
hagkerfisins og reyndar þjóðfé-
lagið í heild. Það verður því ekki
hjá því komist. að taka föstum
tökum og rannsaka nákvæmlega
hvernig óeðlileg fjármyndun og
auðsöfnun ákveðinna fyrirtækja,
einstaklinga og banka er til
komin. Það getur orðið þjóðfélag-
inu dýrt spaug ef spilaborgin
hrynur og í ljós kemur að bak við
glansmyndina og alla miljarðana
væri til orðin gerviveröld blekk-
inga sem engin innistæða er
fyrir. Lífeyrissjóðir þurfa að
skoða vel stöðu sína í hinum nýja
fjármálaheimi.
Afskiptaleysi frétta- og blaða-
manna um þennan umfangs-
mesta málaflokk samtímans er
afar athyglisvert. Er kannski
ekkert fréttnæmt að fyrirtæki og
bankar tvöfaldi árlega eigna-
stöðu sína á verðbréfamörkuðum
sem ekki eru í neinu samræmi
við rekstrarafkomu viðkomandi
fyrirtækja? Á þjóðin ekki rétt á
að vita hvernig þetta fjárflæði
lánastofnana og fyrirtækja er til
komið? Þeir fréttamenn sem ég
hef rætt við segja að þeir taki
enga áhættu að skrifa um þessi
mál, þau séu líka flókin og tíma-
frek og þá skorti m.a. erlenda
tengiliði og sérþekkingu á þessu
sviði. Lýðræðisleg umfjöllun um
þessi mál eru því vart í sjónmáli í
skjóli fyrirtækja- og bankaleyndar.
Það þarf markvissa skoðun,
mikla eftirfylgni og nýja vinnu-
ferla til að upplýsa hvað í reynd
er að gerast í þessu siðspillta og
lokaða fjármálaumhverfi. ■
Í sumar kom út nýtt myndkort af
utanverðum Reykjanesskaga í
mælikvarðanum 1:50.000 þar sem
áhersla var lögð á að sýna göngu-
leiðir og örnefni. Að kortinu
standa Loftmyndir ehf. og Ferða-
málasamtök Suðurnesja. Það er
mikið fagnaðarefni útivistarfólks
og náttúruunnenda að fá kort af
þessu tagi. Við fylgdumst lítið eitt
með lokasprettinum við gerð
kortsins í vor, en mikið kapp var
lagt á að koma kortinu út fyrir
sumarið. Hér er um fyrstu útgáfu
að ræða og því varla við öðru að
búast en eitthvað yrði af villum í
kortinu þegar svo lítill tími gafst
til lokafrágangs og prófarka-
vinnu. Þeim áhyggjum var komið
á framfæri við formann Ferða-
málasamtakanna, en hann taldi að
kortið yrði fljótlega gefið út aftur
og þá yrði hægt að koma við leið-
réttingum og viðbótum.
Sesselja Guðmundsdóttir
skrifar um þetta kort í Fréttablaðið
27. 8. sl. og gerir þar grein fyrir
villum sem hún fann við fyrstu yf-
irferð. Hún beinir sjónum sínum
aðallega að Vatnsleysustrandar-
hreppi þar sem hún er uppalin og
bjó lengi. Reyndar er sá hreppur
nærri fjórðungur þess lands sem
kortið nær yfir. Villurnar sem Sess-
elja bendir á eru býsna margar og
gott að þær skuli koma strax fram á
svo skýran hátt. Við þekkjum marga
þá staði sem hún nefnir og fáum ekki
betur séð en að hún fari með rétt mál.
Sesselja setur gagnrýni sína og
leiðréttingar fram af öryggi og
vissu. Það er ekki að ástæðulausu
því ólíklegt er að nokkur núlifandi
maður viti jafn mikið um örnefni
og staðhætti í þessu byggðarlagi
og hún. Sesselja vann í fjölda ára
af mikilli elju og áhuga að því að
safna örnefnum og öðrum fróð-
leik um meginhluta Vatnsleysu-
strandarhrepps, þar á meðal um
gamlar gönguleiðir. Hún leitaði í
skriflegum heimildum og spurði
eldri hreppsbúa spjörunum úr.
Sesselja skrifaði síðan bókina Ör-
nefni og gönguleiðir í Vatnsleysu-
strandarhreppi (150 bls. með
texta, myndum og uppdráttum) og
gaf Lionsklúbburinn Keilir í Vog-
um hana út árið 1995. Bók þessi
hefur farið nokkuð víða og verið
haldreipi þeirra sem vilja fræðast
eða ferðast um Vatnsleysustrand-
arhrepp. Bókin er rétt nýlega
uppseld. Það er miður að þeirrar
bókar er ekki getið sem heimildar
að umræddu myndkorti því ljóst
er að þeir sem unnu að kortinu
sóttu óspart þekkingu í hana.
Daginn eftir, 28. 8., skrifar
Arnar Sigurðsson hjá Loft-
myndum ehf. í Fréttablaðið svar
við gagnrýni Sesselju. Hann
bregst reiður við, sendir Sesselju
tóninn og segir m.a. „að hún hefði
betur ráðfært sig við einhvern
þeirra fjölmörgu sérfræðinga
sem komu að gerð kortsins til að
fá nánari skýringar á þeim ör-
nefnum á kortinu sem hún ekki
þekkir“. Hér hefur Arnar enda-
skipti á hlutunum. Nær hefði
verið að þeir sem að kortinu
standa leituðu til Sesselju sem er
eina manneskjan sem hægt væri
að kalla sérfræðing í örnefnum og
gönguleiðum í Vatnsleysustrand-
arhreppi, þó sjálfmenntuð sé.
Arnar ætti að þakka Sesselju
fyrir að koma með allar þessar
ábendingar og leiðréttingar, þó
svo að vissulega hefði verið betra
að fá þær áður en kortið kom út.
Svo er bara að vona að kortið
verði endurútgefið áður en langt
um líður og leiðréttingar gerðar
og menn gefi sér tíma til að rann-
saka vafaatriði. Oft hefur reynst
erfitt að leiðrétta röng eða rangt
staðsett örnefni sem rata inn á
kort sem gefin eru út í stóru upp-
lagi. Vonandi verður sú ekki raun-
in nú. Við vonum að mál þetta fái
farsælar lyktir, að agnúarnir
verði skafnir af þessu efnilega
korti svo allir geti vel við unað.
Snæbjörn er formaður menn-
ingarmálanefndar Vatnsleysu-
strandarhrepps og Þorvaldur Örn
er formaður umhverfisnefndar.
1. september 2004 MIÐVIKUDAGUR20
Um nýtt myndkort
af Reykjanesskaga
KRISTJÁN PÉTURSSON
FYRRVERANDI DEILDARSTJÓRI
UMRÆÐAN
GRÓÐI STÓR-
FYRIRTÆKJA
SNÆBJÖRN REYNISSON
ÞORVALDUR ÖRN ÁRNASON
UMRÆÐAN
KORT AF REYKJANESI
Þekktur lýðræðissinni, lögfræð-
ingur og áður forseti Bandaríkjanna
herra Clinton heimsótti Þingvelli í
ferð sinni og eiginkonu hans hingað
til Íslands þessa dagana. Þingvalla-
ferðin er að mati greinarhöfundar
merkasti hluti heimsóknarinnar og
kynnir Þingvelli sem stóran hluta
af menningararfi víkinganna, sem
margir sjá í dag í nýju og stærra
ljósi en áður. Víkingarnir voru
meira en sverðið og bardagarnir.
Það er rétt hjá herra Clinton að
tengja sem lögfræðingur saman
virðingu víkinganna fyrir frelsi
hins venjulega manns og svo aftur
því gagnstæða að hafa nauðsynlegt
opinbert vald sem er háð veru-
legum lýðræðislegum takmörk-
unum. Í þessu sambandi ræddi
herra Clinton um stjórnarskrá
Bandaríkjanna sem setti það sem
grundvallarreglu að takmarka með
lögum og rétti opinbert vald en
virða um leið einstaklinginn og
frelsi hans og mannréttindi. Stjórn-
arskráin bandaríska er meistara-
stykki í lögfræði. Margir undrast
fyrirhyggju höfunda hennar.
Víkingarnir fóru víða á skipum
sínum fyrir 1000 árum með sverð í
hendi. Leifur heppni stóð þá á
strönd Ameríku. Hernaður víking-
anna og dugnaður þeirra sem sæ-
farar og hermenn hefur varpað
skugga á mikil menningaráhrif
víkinganna í lögfræði og stjórn-
málum okkar í dag og grundvallar-
áhrif þeirra á þróun lýðræðisrétt-
inda í heiminum síðustu aldir. Á
ensku er orðið ìfairî eða réttlátur
og sanngjarn sama og ljóshærður
þ.e. „fair“. Er varla tóm tilviljun.
Ljóshærðu víkingarnir voru „fair“.
Víkingarnir fluttu með sér
grundvallartrú á réttlæti og ein-
staklingsfrelsi þegar þeir lögðu
undir sig England oftar en einu
sinni á liðnum öldum. Í bland við
aðra frelsistrú varð þetta svo allt
grundvöllur að viturri og mjög
framsýnni stjórnarskrá Banda-
ríkjanna. Sú stjórnarskrá er kjöl-
festa þessa voldugasta lýðræðis-
ríkis heims í dag og hefur verið
farsæl kjölfesta fyrir mjög svo
voldug Bandaríkin. Bretar fluttu
anda víkinganna með sér vestur
um haf. Fleira kom svo til við-
bótar.
Þegar herra Clinton ræddi við
blaðamenn að lokinni Þingvalla-
heimsókn sinni var að heyra sem
hann hefði verið pílagrímur á
helgum stað. Clinton dvaldi góða
stund á Lögbergi og naut þar
kunnáttu Sigurðar Líndal prófess-
ors í lögfræði sem er mikill og
fróður sagnaþulur um heim vík-
inganna og lögfræði þeirra. Heim-
sóknin var söguleg stund fyrir
Þingvelli.
Nýlega hafa Þingvellir verið
settir á Heimsminjaskrá Samein-
uðu Þjóðanna. Heimsókn herra
Clintons núna stuttu seinna til
Þingvalla og tenging hans á rétti
hins frjálsa manns í nútíma lýð-
ræði við forna og gamla trú vík-
inganna setur Þingvelli í nýtt og
frægara ljós. Mun ekki gleymast í
bili. Lifir lengi sem hylling á lýð-
ræðinu.
Að lokum má koma með þá til-
lögu eða hugmynd hvort megi
ekki endurtaka svipaða hátíða-
stund aftur á Þingvöllum. Hylla
þarna víkingana og forna menn-
ingu þeirra og frelsisást eins og
hún var fyrir 1000 árum. Gera það
árlega. Alþingi gæti haldið á
sumrin alþjóðlegan lýðræðisfund
á Þingvöllum. Þar gætu lýðræðis-
sinnar komið til þinghalds víða að
og hyllt frelsi og lýðræði víking-
anna eins og herra Clinton gerði
svo glæsilega með nýlegri píla-
grímsferð sinni á Lögberg. Hafi
lýðræðissinninn herra Clinton
þökk og heiður fyrir. Honum ber
öll okkar virðing. ■
ÞJÓÐARBÚSKAPURINN
KATRÍN ÓLAFSDÓTTIR
HAGFRÆÐINGUR
NÝLEGA KOM fram í blöðunum að nú
væru 2.251 einstaklingur á biðlista á
skurðsviði Landspítala. En hversu hag-
kvæmt er að hafa fólk á biðlistum
sjúkrahúsanna? Í fyrsta lagi þurfum við
að athuga að sitt er hvað, hagkvæmni
fyrir sjúkrahúsið og hagvæmni fyrir
þjóðina í heild.
SJÚKRAHÚSIÐ er rekið samkvæmt föst-
um fjárlögum, þ.e. það fær fasta upp-
hæð til rekstrar og þarf að láta upphæð-
ina duga frá upphafi til loka ársins. Það
er því hagkvæmni fyrir sjúkrahúsið að
framkvæma sem fæstar aðgerðir til að
spara upphæðina sem þeir hafa til ráð-
stöfunar.
EN HVAÐ með sjúklingana á biðlistun-
um? Tökum sem dæmi einstakling sem
þarf að fara í gerviliðaaðgerð á hné eða
mjöðm. Það að viðkomandi er kominn
á biðlista þýðir að liðurinn er ónýtur og
engar líkur á að meinið grói. Viðkom-
andi er því ekki góður til gangs og getur
því í mörgum tilfellum ekki sinnt fullri
vinnu. Hann er því ekki að skila fram-
leiðslu til þjóðarbúsins og engum skatt-
tekjum til ríkis og sveitarfélaga. Yfirleitt
fylgja ónýtum liðum sársauki, þannig að
viðkomandi er á lyfjum sem að ein-
hverjum hluta eru greidd af Trygginga-
stofnun og þar með ríkinu og að hluta
af einstaklingnum, sem e.t.v. hefur litlar
sem engar tekjur.
Á MEÐAN viðkomandi bíður eftir aðgerð-
inni, þá er hugsanlegt að meinið versni og
þegar loksins kemur að aðgerðinni er hún
því umfangsmeiri en ef hún hefði verið
gerð fyrr og því dýrari fyrir þjóðarbúið, því
allur kostnaður við aðgerðina er greiddur
af ríkinu af fjárlögum Landspítala. Þá er
einnig líklegt að endurhæfingin taki lengri
tíma þar sem sjúklingurinn hefur lítið
getað hreyft sig þann tíma sem hann var á
biðlista.
HVER ER ÞÁ heildarkostnaðurinn? Í dag
fer sjúklingur sem þarf á liðskiptaaðgerð
að halda á biðlista þar sem meðalbiðin er
um 6 mánuðir. Ef sjúklingurinn kæmist
strax í aðgerð, þá er heildarkostnaðurinn
kostnaður við aðgerðina og vinnutap og
endurhæfing á meðan sjúklingurinn er að
ná sér. Síðan er hann kominn í vinnu eftir
ríflega mánuð og skilar skatttekjum til hins
opinbera í fimm mánuði. Ef sjúklingurinn
fer fyrst á biðlista í hálft ár, þá er kostnað-
urinn vinnutap og lyfjakostnaður í sex
mánuði, síðan gæti aðgerðin orðið dýrari
en ef hún hefði verið framkvæmd strax.
Að lokum verður aftur vinnutap á meðan
sjúklingurinn er að ná sér og löng endur-
hæfing á sér stað.
ÞAÐ ER LJÓST að biðlistar borga sig ekki
fyrir sjúklinginn og samkvæmt ofan-
greindu sést að þeir borga sig heldur ekki
fyrir ríkið. Hvers vegna eru biðlistar til? ■
Fyrir hvern eru biðlistar sjúkrahúsa?
LÚÐVÍK GIZURARSON HRL.
UMRÆÐAN
HEIMSÓKN BILLS
CLINTONS
Pílagrímsferð Clintons
Hver er ykkar
framtíðarsýn?
BRÉF TIL BLAÐSINS