Fréttablaðið - 08.09.2004, Blaðsíða 25

17MIÐVIKUDAGUR 8. september 2004
Ríkisafskipti og frjáls viðskipti
„Frjáls viðskipti“ eru meðal þess sem
allir þykjast nú styðja. En í hverju felst
frelsi í viðskiptum? Einn þáttur í því er
að menn geti átt viðskipti án afskipta
aðila sem ekki tengjast tilteknum við-
skiptum með beinum hætti, svo sem
ríkisvalds eða annarra sem vilja áhrif á
slík viðskipti. Afskiptaleysi annarra er þó
ekki nema ein forsenda þess að við-
skipti geti talist frjáls. Önnur er að báðir
sitji við sama borð, að annar aðilinn í
viðskiptum eigi ekki alls kostar við hinn.
Jafnrétti er nefnilega nauðsynleg for-
senda frelsis. Ríkisafskipti geta þannig
verið mikilvæg trygging fyrir viðskipta-
frelsi, t.d. við þegar sett eru lög sem eiga
að tryggja jafna stöðu viðskiptaaðila.
Sverrir Jakobsson á murinn.is
Jafnrétti fyrir alla
Jafnrétti er fyrir alla og þótt kynjajafn-
rétti sé mikilvægt er það aðeins hluti af
heildarmarkmiðinu. Við þurfum stöðugt
að spyrja spurninga eins og þessara hér
að ofan varðandi sérhvern þann hóp
sem á einhvern hátt stendur höllum
fæti í samfélaginu. Eða finnst okkur
kannski eðlilegt að einhver tiltekinn
hópur standi öðrum að baki?
Steinunn Þóra Árnadóttir á vg.is/postur
Enski boltinn í læstri dagskrá
Í liðinni viku urðu þau tíðindi helst hér
innan lands að enska knattspyrnan
færðist eftir langt hlé aftur til ríkisins.
Ekki varð það þó Ríkissjónvarpið sem
náði til sín sýningarréttinum heldur
Ríkissíminn, þ.e. Landsíminn. Þetta
gerðist með þeim hætti að Landsíminn
keypti einkahlutafélagið Fjörni ehf., sem
átti ríflega fjórðungshlut í Skjá einum og
að auki rétt til að sýna ensku knatt-
spyrnuna hér á landi.
Einhverjir kunna að gleðjast yfir því að
enski boltinn skuli kominn aftur til ríkis-
ins. Það er þó hætt við að það verði
skammvinn gleði. Eftir því sem ég kemst
næst ætlar Síminn að sýna leikina í
læstri dagskrá með stafrænum hætti í
gegnum fjarskiptakerfi sitt. Hvað verður
um sýningar á Skjá einum veit ég ekki.
Guðjón Ólafur Jónsson á hrifla.is
Ríkisútvarpið til endurskoðunar
Það hlýtur að vera ljóst að löngu er
orðið tímabært að taka rekstur Ríkis-
útvarpsins til algerrar endurskoðunar.
Umræðan um þetta er annars ekkert ný
af nálinni og skýtur kollinum sem betur
fer upp annað slagið, ekki sízt þegar
fréttir berast af stanslausum hallarekstri
fyrirtækisins. Því er svo reynt að mæta
með því að hækka afnotagjaldið trekk í
trekk og hefur það, eins og kunnugt er,
verið hækkað tvisvar á þessu ári og
a.m.k. einu sinni á síðasta ári.
Hjörtur J. Guðmundsson á uf.xf.is
AF NETINU
Við hvetjum lesendur til að senda
okkur línu og leggja orð í belg um efni
Fréttablaðsins eða málefni líðandi
stundar. Greinar og bréf skulu vera
stutt og gagnorð. Ritstjórn áskilur sér
rétt til að stytta aðsent efni. Einnig
áskilur ritstjórn sér rétt til að birta
aðsent efni að meginhluta á vefsíðu
blaðsins, sem er Vísir.is, og vísa þá til
þess með útdrætti í blaðinu sjálfu.
Vinsamlega sendið efni í tölvupósti á
greinar@frettabladid.is. Þar er einnig
svarað fyrirspurnum um lengd greina.
Fjöldi skemmtilegra námskeiða á haustönn 2004
Námskeið á haustönn
Innritun fer fram á Grensásvegi 16A, í síma 580 1800 eða á heimasíðunni www.mimir.is
Lærðu leiklist
hjá Pétri Einarssyni
Leynist í þér
leikari?
Þátttökugjald greiðist áður en námskeið hefst.
Námskeiðshald er háð lágmarksþátttöku.
Bi
rt
m
eð
fy
rir
va
ra
u
m
b
re
yt
in
ga
r o
g
pr
en
tv
ill
ur
.
S Í M E N N T U N
www.mimir. is
Gjafabréf
Upphæð að eigin v
ali
Ei
n
n
t
v
ei
r
o
g
þ
r
ír
4
.1
17
Don Kíkóti 10 st.
Námskeið haldið í samvinnu við Borgarleikhúsið
Guðbergur Bergsson
Mi. kl. 20:15-22:15 (4 vikur frá 6. okt.)
Háborgin Spánar... 5 st.
-Madríd í máli og myndum
Kristinn R. Ólafsson
Þri. 12. og 19. okt. kl. 20-22
Leiklistarnámskeið
– til skemmtunar og uppbyggingar 24 st.
Námskeið haldið í samvinnu við Borgarleikhúsið
Pétur Einarsson
Þri. kl. 20-22:15 og lau. kl. 13-15:15
(4 vikur frá 5. okt.)
Menningarheimur Araba 10 st.
Jóhanna Kristjónsdóttir
Fi. kl. 20:30-22 (5 vikur frá 23. sept.)
Sýrland – Líbanon 3 st.
Jóhanna Kristjónsdóttir
Fi. 4. nóv. kl. 19:45-22
Söngnámskeið 20 st.
- Byrjendur - Grunnur í söng og raddþjálfun
Ingveldur Ýr Jónsdóttir
Fi. kl. 18:30-20 (10 vikur frá 23. sept.)
-Söng- og raddþjálfun fyrir lengra komna
Fi. kl. 20-21:30 (10 vikur frá 23. sept.)
Teikning I 40 st.
Ína Salóme Hallgrímsdóttir
Þri. kl. 19-22 (10 vikur frá 21. sept.)
Myndlist 40 st.
-Teikning, málun, formfræði og fjarvídd
Ásta Ólafsdóttir
Lau. kl. 13-16 (10 vikur frá 25. sept.)
Vatnslitamálun 32 st.
Harpa Björnsdóttir
- Byrjendur mi. kl. 19-22 (8 vikur frá 29. sept.)
- Framhald lau. kl. 10-13 ( 8 vikur frá 25. sept.)
Olíumálun 32 st.
Harpa Björnsdóttir
Fi. kl. 19-22 (8 vikur frá 30. sept.)
Málun, frh. 32 st.
-Olíu- og akrýlmálun
Harpa Björnsdóttir
Má. kl. 19-22 (8 vikur frá 27. sept.)
Pastelmálun 32 st.
Birgir Rafn Friðriksson
Mi. kl. 19-22 (8 vikur frá 29. sept.)
Textílmálun 20 st.
- Málun á bómull og silki
Hrönn Vilhelmsdóttir
Fi. kl. 19-22 (5 vikur frá 30. sept.)
Glermótun 20 st.
Brynhildur Þorgeirsdóttir
-Byrjendur 1.-11.okt.
-Framhald 5.-15. nóv.
Leirlist 21 st.
Olga S. Olgeirsdóttir og
Margrér R. Kjartansdóttir
Má. kl. 19:30-21:30 (8 vikur frá 27. sept.)
Myndlist fyrir börn 6-12 ára 21 st.
Svanhildur Vilbergsdóttir
Ásta Ólafsdóttir
Lau. kl. 10-12 (8 vikur frá 25. sept.)
Leiklist fyrir börn 6-12 ára 16 st.
Margrét Pétursdóttir
Ólöf Sverrisdóttir
Fi. kl. 17-18:30 (8 vikur frá 30. sept.)
Eru ákvarðanir fólks rökréttar?
Hagfræðin gerir jafnan ráð fyrir því að
fólk taki rökréttar ákvarðanir og taka fræð-
in mið af því. En það vita hins vegar allir
að það er alveg upp og ofan hversu rök-
réttar þær ákvarðanir eru sem við tökum
frá degi til dags.
Ný grein innan hagfræðinnar beinir sjón-
um sínum að þessu misræmi. Þessi grein
er kölluð atferlishagfræði (e. behavioral
economics) og hefur hlotið æ meiri at-
hygli síðustu ár. Atferlishagfræðin skoðar
hvernig bregst fólk við og svipar því til sál-
fræðinnar, en fram til þessa hefur hag-
fræðin sagt til um hvernig fólk ætti að
bregðast við.
Í hagfræðinni er jafnan gert ráð fyrir því
að ákvarðanir fólks byggist á því að hagur
þess verði sem bestur. Því kom það spán-
skt fyrir sjónir í tilraun sem gerð var að
einhvers konar réttlætiskennd virtist þyn-
gri á metunum en gróðavonin ein. Niður-
staðan varð því önnur en hagfræðin hafði
spáð fyrir um.
Einfalt dæmi um viðfangsefni atferlishag-
fræðinnar er tilraun sem gengur þannig
fyrir sig að leikmaður A fær 10 dollara-
seðla til ráðstöfunar. Hann getur gefið
leikmanni B hluta af upphæðinni, en sá
leikmaður getur þegið upphæðina eða
hafnað henni. Ef hann þiggur upphæðina
er peningunum skipt á milli þeirra eins og
leikmaður A lagði til, en ef leikmaður B
hafnar upphæðinni sem boðin er fær
hvorugur leikmaður neitt.
Til þess að hámarka gróðann ætti leik-
maður A að bjóða leikmanni B einn
Bandaríkjadal og fá þannig $9 sjálfur og
leikmaður B ætti að þiggja boðið þar sem
$1 er augljóslega betri en ekkert. Þetta
yrði niðurstaðan samkvæmt hagfræðinni,
og þetta er niðurstaðan þegar fólk spilar á
móti tölvu. Sé leikurinn á milli tveggja
manna er niðurstaðan önnur.
Þeir sem eru í hlutverki leikmanns B
hafna iðulega boðum um $1 eða $2. Að
sama skapi bjóða þeir sem eru í hlutverki
leikmanns A yfirleitt upphæð sem nálgast
jöfn skipti eða $4 að meðaltali. Svo virðist
sem réttlætiskennd gegni hér stóru hlut-
verki.
Önnur útgáfa af leiknum er leikin aftur og
aftur og þar koma önnur atriði til skjal-
anna. Til dæmis er útkoman mismunandi
eftir því hvort traust myndast á milli leik-
manna. Þessi útgáfa af leiknum líkir eftir
sambandi á milli tveggja aðila sem t.d.
þurfa að semja reglulega sín á milli. Þá
skiptir ekki einungis máli hvernig þessi
samningalota fer heldur hvernig jarðveg-
urinn verður fyrir næstu samningalotu. ■
ÞJÓÐARBÚSKAPURINN
KATRÍN ÓLAFSDÓTTIR
HAGFRÆÐINGUR
Þeir sem eru í hlut
verki leikmanns B
hafna iðulega boðum um
$1 eða $2. Að sama skapi
bjóða þeir sem eru í hlut-
verki leikmanns A yfirleitt
upphæð sem nálgast jöfn
skipti eða $4 að meðaltali.
,,