Fréttablaðið - 21.09.2004, Blaðsíða 16

Mikilvægið horfið
Valur Ingimundarson sagnfræðingur, sem
er einn helsti sérfræðingur þjóðarinnar
um varnarsamskiptin við Bandaríkin, hélt
því fram í fyrirlestri á ráðstefnu um smá-
ríki í Norræna húsinu á laugardaginn að
markmið Bandaríkjamanna að draga úr
umsvifum sínum á Íslandi sé óbreytt. Frá
sjónarmiði þeirra sé Ísland ekki lengur
hernaðarlega mikilvægt. Þá taldi hann
vanta „umfangsmikinn efnahagsþátt“ í
samskipti ríkjanna til að samband þeirra
yrði traust með sama hætti og áður.
Talaði Valur um að kreppa væri í sam-
skiptum Íslands og Bandaríkjanna og víð-
tækari skuldbindingu þyrfti til en sam-
komulag um fjórar orrustuþotur ætti að
blása í þau nýju
lífi.
Segja má
að þessi ummæli rekist á þær væntingar
sem ummæli Davíðs Oddssonar utanrík-
isráðherra hafa skapað eftir fund hans og
Bush Bandaríkjaforseta í sumar.
Björn ósammála
Af leiðara Morgunblaðsins í gær má sjá
að menn þar á bæ eru hálf ráðvilltir
vegna erindis Vals (sem er sonur Ingi-
mundar Sigfússonar sendiherra, náins
samstarsfmanns og vinar Davíðs Odds-
sonar). Í leiðara er spurt: „Hvað felst í
þessu? Er hægt að fullyrða að langtíma-
markmið Bandaríkjanna séu óbreytt í
ljósi ákvörðunar forsetans? Jafnvel þótt
að embættismenn í Washington segi að
svo sé? Það er erfitt að fá skýra mynd
af því sem fyrir Bandaríkjamönnum
vakir.“ Björn Bjarnason blandaði sér
einnig inn í umræðurnar með pistli
á vefsíðu sinni í gær: „Um þessa niður-
stöðu [Vals] má deila“, skrifaði hann.
„Innan ríkisstjórnar Bandaríkjanna er
ekki áhugi á því að rjúfa varnarsamning-
inn við Ísland. Spurningin snýst ekki um
það heldur hitt, hvert skuli vera inntak
varnarsamstarfsins og um það efni
hefur verið tekist í viðræðum. Enginn
getur sagt, hvert hernaðarlegt gildi
Íslands verður eftir fáein ár – eitt er víst
að landafræðin breytist ekki.
Hinu má ekki heldur gleyma,
að í fjárfestingum hér á landi
er enginn fremri Banda-
ríkjamönnum um þessar
mundir, svo að ekki skortir
„umfangsmikinn efna-
hagsþátt“ í samskipti ríkj-
anna.“
Stundum hefur verið talað um
bjúrókratana í Brussel af hálf-
gerðri fyrirlitningu. Menn lifi
þar í vellystingum drekkandi
kampavín og etandi á þriggja
stjörnu matsölustöðum milli
þess sem þeir færa til pappírs-
bunkana á borðunum sínum, eða
búa til önnur óþörf plögg til að
sauma að atvinnuvegunum og
setja ríkisstjórnum stólinn fyrir
dyrnar. Slíkt tal mun nú heyra
sögunni til, enda ljóst orðið að
tveggja ára starf í höfuðborg
Evrópusamstarfsins eru þeir
kostir sem bestir prýða æðstu
embættismenn ríkisins og
verður skrifstofustjórastarf í
forsætisráðuneyti og áratugs
starf æðsta embættismanns
höfuðborgarinnar hjóm eitt í
þeim samanburði. Ekki er alveg
laust við að sumum detti í hug
að sækja um doktorsgráðu í
ráðuneytisstjórn.
Í Evrópusamstarfinu skipta
ríki með sér forystu á hálfs árs
fresti. Það eins og svo margt
annað hermdu EFTA-ríkin eftir
Evrópusambandsríkjunum. Við
slík tímamót fara menn í hrós-
og aðdáunarhaminn. Þeir þakka
hvor öðrum vel unna forystu,
enginn þarf þó að hafa áhyggj-
ur, því sá sem tekur við er líka
svo frábær, hefur mikla reynslu
og samstarfið hefur alltaf verið
svo gott og mun verða áfram.
Einhverjum hljóta að þykja
þessi orðaskipti skemmtileg,
allavega þeim sem hafa orðið,
en svo eru náttúrlega aðrir leið-
indapúkar sem finnst þetta
heldur hlægilegur siður eða
kannski jafnvel ósiður, því
sjaldnast eru hlutir settir í sitt
rétta samhengi í slíkum orða-
skiptum. Nú er svo komið að
ríkisstjórnin á Íslandi er orðin
eins og embættismannasam-
starfið á Evrópuvettvangi. Rík-
isstjórnin er við völd til að vera
við völd, leiðtogar stjórnmála-
flokka, sem þegar kosið er gefa
sig út fyrir að vera ólíkir, skipta
nú um hlutverk og hrósa hvor
öðrum fyrir ótrúlega hæfileika
og reynslu rétt eins og embætt-
ismenn sem stjórna alþjóðasam-
starfi. Skattahækkanir eða -
lækkanir skipta ekki máli, lof-
orð til öryrkja, heilbrigðiskerf-
ið, menntakerfið, ekkert skiptir
máli annað en að vera áfram við
völd. Allir eru glaðir og í góðu
skapi. Forsætisráðherrann frá-
farandi er í góðu skapi og segir
fréttamönnum, og þeir hlæja og
skemmta sér með honum, rétt
eins og þeir hörfa og þora ekki
að segja múkk eða spyrja þess
sem máli skiptir þegar hann er í
vondu skapi. Fólksflutningar
eru á milli ráðuneyta. Átta
manns, held ég, hætta í forsæt-
isráðuneytinu (hvað vinna ann-
ars margir þar?) og nýi forsæt-
isráðherrann er að leita að ráðu-
neytisstjóra. Ég hélt að það ætti
að auglýsa slíkar stöður.
Vel getur verið að það sé
heppilegt fyrirkomulag í stjórn-
sýslunni að embættismenn fylgi
ráðherrum. Það er bara ekki það
kerfi sem ríkir á Íslandi, það er
hins vegar það kerfi sem ríkir í
Bandaríkjunum, okkar kerfi
byggir hins vegar á evrópskri
hefð. Starf aðstoðarmanna ráð-
herra var búið til á sínum tíma
einmitt til þess að ráðherrar
gætu haft við hlið sér einhvern
sem þeir gætu litið á sem sinn
mann. Embættismannakerfið er
nefnilega þannig hugsað að
borgararnir geti treyst stjórn-
kerfinu hvar í flokki sem þeir
standa. Ef við viljum breyta því,
sem kannski er alls ekki vit-
laust, þá verður að gera það með
opin augu, þá verður samfélagið
að vita af því að verið sé að
breyta fyrirkomulaginu sem
ríkt hefur. Ráðherrar geta ekki
breytt því upp á sitt eindæmi,
eða eiga allavega ekki að geta
það, jafnvel þó þeir hafi verið
ráðherrar í meira en þrettán ár.
Því miður er það hins vegar
orðið svo að ráðherrar eru farnir
að umgangast vinnustað sinn
eins og þeir séu heima hjá sér, og
það er alveg stórhættuleg þróun.
Vonir standa þó til að með
þessum stólaskiptum hafi líka
lokið heimastjórnarafmælis-
farsanum. Hinu mikla afmæli
sem sagt er að fílefldur karl-
maður hafi fengið kaup fyrir í
eitt eða tvö ár að undirbúa.
Varla þykir ástæða til að forsæt-
isráðherra leiki aðalhlutverkið í
fleiri hátíðahöldum. Hápunktur-
inn var útkoma bókarinnar sem
Davíð byrjaði og endaði. Ekki
hafði ríkisstjórn einkaframtaks
og einkavæðingar mikið fyrir
því að ráðast í bókaútgáfu þegar
það hentaði henni. Fremur en
ríkisfyrirtæki víla ekki fyrir sér
að kaupa enska boltann og auka
þannig umfang sitt þegar þeim
hentar það. Eins og einhver
sagði, ríkisstjórnin sem ætlaði
að breyta ríkisútvarpinu á nú
tvær útvarpsstöðvar og kannski
ættu þeir hjá Eddu og JPV út-
gáfu að fara að búa sig undir
frekari samkeppni frá ríkis-
stjórninni. ■
21. september 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Þegar völdin ein skipta máli
ORÐRÉTT
Ég sé það núna...
Hins vegar er þetta ákveðin vís-
bending um það að fjölmiðlamál-
ið er farið að dala í hugum fólks.
Það kann nú betur að meta allt
það góða sem þessi ríkisstjórn
hefur gert, þar á meðal launa-
hækkanir, skattalækkanir og
fleira.
Pétur H. Blöndal
Fréttablaðið 20. september
Heppnar konur
Konur landsins geta við lestur-
inn glaðst yfir því að hafa verið
stjórnað öll þessi ár af svo mikl-
um stórmennum.
Birgir Hermannsson um ráðherra-
bókina
DV 20. september
Erfiðir nemendur - en raunsæir
Við viljum að kennarar fái hærri
laun. Þetta er erfitt starf, við nem-
endur getum verið ótrúlega erfið.
Margrét, Elín og Katrín, nemendur
úr Hvaleyrarskóla
Fréttablaðið 20. september
Hvaða bölsýnistal er þetta?
Þetta er yndisleg tilfinning, betri
en ég átti von á. Maður er búinn
að bíða lengi eftir þessu og ég á
varla orð. Þetta er frábært félag,
frábærir strákar í liðinu og allt
heila batteríið er æðislegt. Það eru
góðir menn í stjórninni og við eig-
um frábæra aðdáendur sem setja
svo skemmtilegan svip á þetta.
Heimir Guðjónsson, Íslandsmeistari
Fréttablaðið 20. september
Hvar er stéttarvitundin?
En auðvitað finnst manni á þessum
tímum sem við lifum, að það ætti að
vera hægt að leysa þessi mál öðru-
vísi en með löngum verkföllum.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formað-
ur Sambands íslenskra sveitarfélaga
20. september
Þakklæti
Þetta er alveg magnað, ég veit
ekki hvað er í gangi þarna uppi.
Það er alltaf allt með okkur í þess-
ari lokaumferð Íslandsmótsins. En
við ætluðum að klára þetta sjálfir,
það stóð ekki til að þurfa að stóla
á önnur úrslit eins og raunin varð.
Ingvar Jónsson, fyrirliði Fram
Morgunblaðið 20. september
FRÁ DEGI TIL DAGS
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
VÖLD OG VALDAMENN
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Nú er svo komið
að ríksstjórnin á
Íslandi er orðin eins og
embættismannasamstarfið
á Evrópuvettvangi. Ríkis-
stjórnin er við völd til að
vera við völd...
,,
Sveiflukennt traust á einstökum stjórnmálamönnum.
Umhugsunarefni
fyrir flokkana
S koðanakönnunin sem Fréttablaðið birtir í dag um traust kjósenda á einstökum stjórnmálamönnum er athyglisverð.Davíð Oddsson utanríkisráðherra trónir í efsta sætinu með
traust nærri 28% kjósenda að baki sér. Það er umtalsverð aukning
frá því í vor þegar rétt um 20% voru sama sinnis. Jafnframt hefur
verulega dregið úr óvinsældum ráðherrans. Er sennilegt að þar
njóti hann skynsamlegrar eftirgjafar sinnar í fjölmiðlamálinu. Hinn
nýi forsætisráðherra, Halldór Ásgrímsson, er í þriðja sæti með
rúmlega 16% atkvæða. Traust kjósenda á honum hefur ekki aukist
svo neinu nemi frá síðustu könnun þrátt fyrir að hann sé orðinn
forsætisráðherra.
Steingrímur J. Sigfússon formaður Vinstri grænna er í öðru sæti
á listanum yfir þá stjórnmálamenn sem kjósendur bera mest traust
til. Nefna tæplega 23% kjósenda nafn hans sem er nokkur aukning
frá því á vordögum. Leiðtogar Samfylkingarinnar njóta mun minna
trausts samkvæmt könnuninni. Aðeins 6% nefna formann flokksins,
Össur Skarphéðinsson, og varaformaðurinn og fyrrum forsætisráð-
herraefnið, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, er nefnd af 9% kjósenda.
Tölurnar sýna að ekki er einhugur um Davíð Oddsson meðal
sjálfstæðismanna. Sú var tíð að hann naut trausts og álits langt út
fyrir raðir sjálfstæðismanna en þeir dagar virðast liðnir. Á sama
tíma og 28% segjast treysta Davíð best ætla nær 35% að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn. Þessu er öfugt farið með Halldór Ásgrímsson
og Steingrím J. Sigfússon. Nokkru fleiri treysta Halldóri en ætla að
kjósa Framsóknarflokkinn þótt ekki muni miklu. Aftur á móti er
talsverður munur á stuðningi við flokk Vinstri grænna annars
vegar og persónulegu áliti kjósenda á flokksformanninum. Tæplega
17% kjósenda styðja Vinstri græna, sem er veruleg fylgisaukning
frá kosningunum í fyrra þegar flokkurinn fékk rétt innan við 9%
atkvæða. Traust á Steingrími J. Sigfússyni nær út fyrir raðir flokks-
manna; er rúmlega 6 prósentustigum meira en flokksins.
Fylgi Samfylkingarinnar dalar svolítið í könnuninni, fer úr rúm-
lega 31% í tæplega 29%, en meiri ástæða er þó til að staldra við álit
kjósenda á foringjum flokksins. Hvorki formaðurinn né varafor-
maðurinn njóta trausts í samræmi við flokksfylgið, jafnvel ekki
þegar tölur þeirra eru lagðar saman. Þetta hlýtur að verða um-
hugsunarefni fyrir Samfylkingarfólk í ljósi þeirra erfiðu mála sem
ráðherrar og flokkar ríkisstjórnarinnar hafa glímt við og þeirra
miklu sóknartækifæra sem stjórnarandstöðuflokkunum hafa skap-
ast. Svo virðist sem Vinstri grænir og foringi þeirra uppskeri best í
stöðunni. Getur verið að ástæðan sé sú að kjósendum finnist Sam-
fylkingin ekki greina sig nógu skarplega frá stjórnarflokkunum?
Staða Ingibjargar Sólrúnar í könnuninni hlýtur að teljast óþægilega
veik í ljósi þess að fyrir alþingiskosningarnar í fyrra var hún efst á
blaði með fylgi nærri 38% kjósenda.
Rétt er að hafa i huga að svarendum í könnun Fréttablaðsins var
aðeins gefinn kostur á að velja á milli stjórnmálamanna. Þeir voru
ekki spurðir um það hvort þeir bæru meira traust til annarra ein-
staklinga eða starfsstétta. Vísbendingar eru um að stjórnmálamenn
séu ekki mjög hátt skrifaðir meðal þjóðarinnar. Gallup könnun í
síðasta mánuði leiddi í ljós að aðeins 30% kjósenda eru jákvæðir
gagnvart alþingismönnum en 42% eru neikvæð. Það er ógæfuleg
niðurstaða þegar jafn mikilvæg starfsstétt á í hlut. ■