Fréttablaðið - 25.09.2004, Blaðsíða 16

T inna Gunnlaugsdóttir erein af farsælustu leikkon-um landsins og á þegar
glæsilegan feril að baki. Hún varð
fimmtug fyrr á þessu ári og því
fer vel á að hún söðli um á tíma-
mótunum og takist á hendur að
stýra stærsta leikhúsi landsins,
fyrst kvenna. Öllum sem Tinnu
þekkja ber saman um mannkosti
hennar en þeir eru jafnframt
sammála um að tíma taki að
kynnast hennar innri
manni.
Tinna er dóttir
Gunnlaugs Þórðar-
sonar, lögmanns, og
Herdísar Þorvalds-
dóttur, leikkonu.
Tengslin við leik-
húsið eru þannig
augljós enda var
Tinna ekki há í
loftinu þegar hún
steig sín fyrstu
spor á leiksvið-
inu. Það var
hins vegar
ekki fyrr en
hún byrjaði í
Menntaskól-
anum í
Reykjavík að
hún smitaðist af
leiklistarbakterí-
unni fyrir alvöru.
Þar lék hún oft á
Herranótt og má
segja að örlög hennar
hafi ráðist þar. Frá MR lá
leiðin í gegnum leiklistarskóla
SÁL til Leiklistarskóla Íslands
en þaðan útskrifaðist Tinna
árið 1978. Síðan 1982 hefur
hún verið fastráðin
leikkona hjá Þjóð-
leikhúsinu og 1998
var hún kjörin forseti
Bandalags íslenskra lista-
manna.
Sem barn var Tinna hægskipt-
in og rólynd og samdi henni jafn-
an vel við eldri systkini sín þrjú.
Gestum sem heimsóttu fjölskyld-
una í Bergstaðastrætið var gjarn-
an boðið upp á dans- eða söngat-
riði frá heimasætunni þannig að
krókinn hefur tekið að beygja
snemma. Þrátt fyrir þýða lund
var hún alvörugefin og ákveðin
telpa, „án þess þó að vera frek,“
eins og einn heimildamaður blaðs-
ins segir. Tinna er enn í góðu sam-
bandi við æskuvinkonur sínar en
hún er af þeirri manngerð sem
heldur fámennan en afar tryggan
og traustan vinahóp. „Ég væri
ekki búin að vera vinkona hennar
í öll þessi ár ef hún væri ekki
alveg dásamleg manneskja,“
sagði gömul vinkona hennar í
samtali við blaðið. Þeir sem hafa
kynnst henni á seinni árum eru á
einu máli um að á bak við alvöru-
gefið andlitið búi hlý kona með
hjarta úr gulli. Það taki hana hins
vegar dálítinn tíma að hleypa
fólki nærri sér.
Í starfi sínu hefur Tinna verið
afar farsæl. Hún er
s ö g ð
jafnvíg
á gam-
anleiki og
harmleiki og
getur að sjálfsögðu túlkað allt þar
á milli. Auk þess að láta ljós sitt
skína á leiksviðinu hefur Tinna
verið tíður gestur á sjónvarps-
skjánum svo og á hvíta tjaldinu.
Sennilega er hennar stærsta kvik-
myndaverkefni hlutverk Þuríðar í
„Ungfrúnni góðu og húsinu“ en
fyrir það fékk hún afar góða
dóma. Auk þess hefur hún leik-
stýrt ýmsum leikritum við ágæt-
an orðstír. Einn starfsbróðir henn-
ar úr leikarastéttinni orðaði það
svo: „Að vinna svona náið með
henni hefur verið minn besti leik-
listarskóli í gegnum tíðina.“ Sem
forseti Bandalag íslenskra lista-
manna hefur Tinna verið óþreyt-
andi við að vinna að málstað lista-
manna. Á sínum tíma vakti það á
hinn bóginn athygli þegar hún
sýndi framleiðendum kvikmynd-
arinnar „Í skóm drekans“ lít-
inn stuðning í baráttu þeirra
við að fá myndina sýnda.
Tinna lætur af embætti
sínu á aðalfundi banda-
lagsins síðar í haust.
Listir og menning
taka eins og búast
má við mestan
tíma Tinnu þegar
hún er ekki að
vinna, „hún er
fagidjót“ eins og
einn viðmælandi
blaðsins orðaði
það. Þess utan
finnst henni
skemmtilegt að
ferðast og þannig
lagðist hún í ársflakk
um heiminn að loknu
stúdentsprófi. Hún
hefur líka verið
kölluð náttúrubarn
„sem hefur gaman af
því að tína ber og
sveppi og elda úr þeim
góðan mat“.
Þeir sem Fréttablað-
ið ræddi við voru sam-
mála um að hún sé vel að
því komin að setjast í stól
þjóðleikhússtjóra. Ekki er
búist við róttækum
breytingum fyrst
um sinn enda er
Tinna ekki
b y l t i n g a r -
m a n n e s k j a
þótt hún eigi ef-
laust eftir að móta
starfið eftir sínu höfði.
„Afskaplega ánægður með
valið á henni. Rökföst og skipu-
lögð og öguð í öllum vinnubrögð-
um sem er afskaplega mikill kost-
ur. Síðan hefur hún eyrun galopin
og hlustar á fólk sem er mikill
kostur í þessu starfi,“ sagði einn
starfsbróðir hennar. Nánir vinir
Tinnu telja ekki að hún hafi stefnt
að þessu leynt og ljóst þótt þá sem
næst henni standa hafi lengi
grunað að þjóðleikhússtjóra-
staðan freistaði hennar. Hins veg-
ar settist hún á skólabekk haustið
2003 til að nema MBA-fræði í Há-
skólanum í Reykjavík og það
hlýtur að teljast vel ígrundaður
leikur í ljósi skipunar mennta-
málaráðherra nú rúmu ári síðar. ■
25. september 2004 LAUGARDAGUR16
Semjum um
föst heildarlaun
Þegar þetta er skrifað er ekkert
sem bendir til að lausn sé í sjón-
máli í kjaradeilu kennara, – enn
einni. Heima sitja börnin og geta
ekki annað en undrast á hátterni
fullorðna fólksins og foreldrar
klóra sér í kollinum og vita ekki
hvað skal til bragðs taka, flóttaleg
til augnanna víkja þeir sér undan
eðlilegum spurningum barna
sinna: af hverju er ég í verkfalli?
Kennarar eru ekki heldur í öf-
undsverðri stöðu. Almenningur
botnar svo ekki neitt í neinu enda
virðist vita vonlaust að fá skil-
merkilegrar upplýsingar um
raunveruleg kjör kennara svo
hægt sé að taka einhverja vitræna
afstöðu í málinu. Kennarar segj-
ast vera á sultarlaunum og hanga
svo gott sem á horriminni á með-
an þessi furðulega nefnd sveitar-
félaganna, sem sveitafélögin fela
sig á bakvið, segir þá sæmilega
haldna. Allskonar tölum er haldið
á lofti, stórum sem smáum. Kenn-
arar skrifa í blöð og segjast rétt
slefa yfir hundraðþúsund kallinn
á meðan aðrir fullyrða að margir
kennarar hafi hátt á fjórða
hundrað þúsund í laun og rífleg
frí. Þó virðist manni að einna helst
sé rifist um hvernig eigi að skil-
greina vinnutímann; svo sem
kennslu, undirbúning, stjórnunar-
stúss og alls konar smáverkefni.
Til að reyna að gera mér betri
grein fyrir hvernig kjaramálum
kennara er raunverulega háttað
heimsótti ég vefsíðu Kennara-
sambands Íslands og prentaði
út kjarasamning þeirra, sem
varð nú aðeins til þess að gera
mig enn ringlaðari. Kjarasamn-
ingur Launanefndar sveitafélaga
og Kennarasambands Íslands
fyrir grunnskóla sem gildir frá 1.
janúar 2001 til og með 31. mars
2004 (sem nóta bene rann út fyrir
hálfu ári) er í 221 lið og 15 köflum.
Þó er engin leið að átta sig kjörum
kennara á öllum 55 síðunum. Í lið
1.1.1 er fjallað um föst mánaðar-
laun og er launataflan í 180 flokk-
um og skiptist ýmist eftir aldri
eða öðrum skilgreiningum sem
ómögulegt er að átta sig á en allar
eru tölurnar heldur lágar. Þó er
lítið á þessari ágætu töflu að
græða því hún gefur aðeins brot
af heildarmyndinni. Í lið 1.1.3 er
fjallað um dagkaup kennara, þar
segir, „Þegar unninn er 8 stunda
vinnudagur reglubundið, reiknast
brot úr mánaðarlaunum þannig,
að deilt er með 21,67 í mánaðar-
launin og margfaldað með fjölda
almanaksdaga annarra en laugar-
daga og sunnudaga frá upphafi til
loka starfstíma.“ Einhverju nær?
Í lið 1.3.1 er svo fjallað um
starfsheiti sem eru tólf talsins,
svo sem Leiðbeinandi 2, Grunn-
skólakennari 1 og Umsjónarkenn-
ari 4. Ég sem hélt að þetta væru
allt kennarar! Síðan er fjallað um
ýmiskonar aukagreiðslur; svo
sem viðbótarlaun vegna verka-
skiptingar og færni, viðbótar-
flokka vegna prófa og leyfisbréfa,
staðgengilslaun og viðbótarlauna-
flokka vegna símenntunar. Enn
eru ótaldar ýmsar tegundir yfir-
vinnukaups og álagsgreiðslna.
Eftir þetta gafst ég eiginlega upp
á lestrinum en hef síðan tekið
eftir því í fjölmiðlum að bæði full-
trúar kennara og launanefndar-
innar eru nú allt í einu orðnir sam-
mála um að meðalheildarlaun
kennara séu ríflega 250 þúsund
krónur á mánuði. Látum það gott
heita. Þetta þýðir hins vegar að ef
tekið er mið af fáránlega lágum
launum yngstu kennaranna hlýtur
skalinn að fara álíka hátt upp
hinum megin, þannig að einhver
hluti kennara virðist allavegana
hafa það bærilegt.
Við lesturinn á þessum kostu-
lega kjarasamningi vaknar óhjá-
kvæmilega sú spurning hvort
þetta sé ekki óþarflega flókið, og
látum það bara vaða – vitlaust.
Væri ekki nær að kjaraviðræður
snérust um raunveruleg laun
kennara í staðinn fyrir endalaust
stapp um skilgreiningar sem engu
skila – þótt það kunni að leiða til
fækkunar á skrifstofum Kennara-
sambandsins og Launanefndar-
innar sem fá þá veigaminni verk-
efni til að reikna og þvæla? Í
fljótu bragði virðist það æði gam-
aldags að vera með öll þessi smá-
atriði í kjarasamningi. Ég trúi því
varla að skólastjórnendum sé
verr treystandi til að skipuleggja
vinnutíma starfsmanna sinna en
öðrum stjórnendum í atvinnulíf-
inu. Allavegana þurfa trésmiðir
ekki að hafa vinnutímaskilgrein-
ingu í kjarasamningi sínum um
hvern nagla sem þeir reka í vegg
svo dæmi sé tekið. Væri ekki
mun nær að semja bara um lág-
marksheildarlaun fyrir kennara,
til dæmis 280 þúsund krónur á
mánuði fyrir fulla vinnu og veita
svo skólastjórnendum svigrúm
til að greiða dugmestu kennurun-
um dulítið til viðbótar án þess að
það sé niðurnjörvað í kjarasamn-
ingi. ■
MAÐUR VIKUNNAR
Alvörugefinn
einfari
TINNA GUNNLAUGSDÓTTIR
NÝSKIPAÐUR ÞJÓÐLEIKHÚSSTJÓRI
Kosningabaráttan hér vestra var í
jafnvægi þessa vikuna. Kerry reyndi
að brýna gagnrýni sína á Íraksstríðið
en Bush smellti á Kerry vindhana-
stimplinum rétt einu sinni. Bush má
eiga það að hann á mjög auðvelt með
að halda sig við sakramentið. Sælir
eru einfaldir.
Kosningabarátta Kerrys hefur
verið svo frámunalega léleg að hann
á vart skilið að vinna. Sæmilega
skynsamt barn hefði staðið sig betur
en þingmaðurinn frá Massachusetts í
að bjóða upp á skýran valkost við
seinheppna stríðsherrann frá Texas.
Hins vegar hefur heimsbyggðin ekki
efni á fjórum árum til viðbótar með
George W. Bush við stjórnvölinn.
Valið er aumt og það stendur upp á
Kerry að hysja upp um sig buxurnar,
hætta þessu hringli og bjóða upp á
sannfærandi boðskap allt til loka
baráttunnar.
Í forsetakosningum í Bandaríkj-
unum skipta skoðanakannanir á
landsvísu litlu máli. Kosningarnar
ráðast í hverju fylki fyrir sig og sá
frambjóðandi sigrar sem tryggir sér
fleiri en 270 kjörmenn í þeim saman-
lagt. Galdurinn er sá að sigra í fylkj-
um sem studdu andstæðingana í síð-
ustu kosningum. Þar hefur Bush
klárlega yfirhöndina. Hins vegar
benda rannsóknir til þess að óá-
kveðnir kjósendur eigi meiri samleið
með Kerry. Þeir leggja mesta áherslu
á efnahags- og heilbrigðismál og von-
ir Kerrys felast í því að ná lausa-
fylginu á síðustu vikunum, t.d. með
góðri frammistöðu í kappræðunum
framundan. Messa Bush á allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna í vikunni
fjallaði um mannlega reisn, sem hann
sagði drifkraft krossferðarinnar
miklu fyrir lýðræði og frelsi í Mið-
austurlöndum. Bandaríkin hafa ríkar
skyldur að verja sem sjálfskipaður
varðhundur lýðræðis í heiminum.
Það er því forvitnilegt að skoða
hvernig það birtist okkur hér vestra.
Hér búa tveir risastórir flokkar. 40%
þjóðarinnar vill hins vegar fá sterkan
þriðja flokk til mótvægis við þá
gömlu en kosningakerfið girðir fyrir
það. Demókratar hafa reynt allt til að
hindra forsetaframboð Ralphs Nader
í hinum ýmsu fylkjum. Repúblikanar
eru sakaðir um ofsóknir á hendur
blökkumönnum í Flórida í því skyni
að hindra þá í að neyta kosningarétt-
ar síns. Báðir flokkar hafa komist
upp með að breyta einhliða kjör-
dæmamörkum í einstökum fylkjum.
Repúblikanar í valdastöðum hafa t.d.
fært hópa blökkumanna á milli kjör-
dæma til að draga úr líkum á að þeir
geti ráðið úrslitum í tvísýnum kosn-
ingum. Þessi aðgerð ein er talin
munu færa Bush nokkra tugi kjör-
manna á silfurfati. Voldugir fjöl-
miðlar eins og CBS hafa reynst ber-
skjaldaðir fyrir fölskum áróðurs-
brögðum óvandaðra aðila. Síðast en
ekki síst hafa þrýstihópar litað kosn-
ingabaráttuna með vafasömum aug-
lýsingaherferðum. Allir muna eftir
umræðunni um kosningasvindl í
Flórida og víðar árið 2000 og margt
bendir til að sagan muni endurtaka
sig nú. Þetta er nú lýðræðið sem
Bush vill breiða um heimsbyggðina.
Það skal keypt dýru verði. Kross-
ferðin mikla hefur nú þegar kostað
allt að 30 þúsund óbreytta borgara í
Írak lífið. Það eru tíu sinnum fleiri
en létu lífið í hryðjuverkaárásunum
á Bandaríkin ellefta september.
Margir telja að bandaríski herinn
neyðist til að vera í Írak allt að fimm
ár til viðbótar að óbreyttri stefnu.
Höfum við efni á því? ■
Hvað má lýðræðið kosta?
Ameríkubréf
SKÚLI HELGASON
Væri ekki mun nær
að semja bara um lág-
marksheildarlaun fyrir
kennara, til dæmis 280 þús-
und krónur á mánuði fyrir
fulla vinnu og veita svo
skólastjórnendum svigrúm
til að greiða dugmestu
kennurunum dulítið til við-
bótar án þess að það sé
niðurnjörvað í kjarasamn-
ingi.
EIRÍKUR BERGMANN EINARSSON
STJÓRNMÁLAFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
KENNARAVERK-
FALLIÐ
,,