Fréttablaðið - 30.09.2004, Blaðsíða 22

Sleggjukast
Eftir atburði í þingflokki Framsóknar fer
ekki á milli mála hver uppáhaldsíþrótt
framsóknarmanna er: sleggjukast. Hætt
er við að meisturunum í íþróttinni,
Hjálmari Árnasyni og Halldóri Ásgríms-
syni, verði ekki fagnað af
öllum liðsmönnum. Þó að
þeim hafi tekist að kasta
Kidda sleggju er óvíst að
árangurinn verði eins
mikill og þær væntu.
Flokksmenn um land allt
lýsa yfir stuðningi við
Kristinn H. Gunn-
arsson og van-
þóknun sinni á
atburðunum í
þingflokknum.
Liðsheildin
Engir stjórnmálamenn hafa talað eins
ákveðið um að þeir spili í liði og þing-
menn Framsóknar. Þekktust er Dagný
Jónsdóttir fyrir að kyngja fyrri orðum
hráum til þess að spila rétt með liðinu.
Engum hefur dulist að Kristinn H.
Gunnarsson hefur spilað sóló í hverjum
málinu á eftir öðru. Þeir
framsóknarmenn sem
eru hollastir forystu
flokksins segja í hálf-
um hljóðum að
ekkert annað
hafi verið hægt
en að þing-
m e n n i r n i r
sameinuðust í
sleggjukastinu.
Hvar lendir sleggjan
Svo eru þeir sem eru ekki vissir hvern
sleggjan hittir þegar hún lendir og hver
meiðist mest. Í augnablikinu virðist sem
þeir sem köstuðu henni eigi mesta
hættu á að skaðast. Helstu fótgönguliðar
Halldórs formanns virðast eiga erfiðari
leið framundan en þá dreymir um.
Kannski verða þeir að standa fyrir fleiru
en sleggjukasti. Konur eru ósáttar við þá,
flokksmenn sumir eru
undrandi og samstaða
með þeim virðist þess
vegna ekki mikil, utan allra
innsta valdahrings.
Fátæk lönd þurfa sum að reiða
sig á tolla til að afla ríkinu tekna,
svo að hægt sé að halda úti
almannaþjónustu – skólum,
sjúkrahúsum o.s.frv. Tollheimt-
an kemur til af því, að aðrar
tekjuöflunarleiðir eru þar illfær-
ar. Það er list að leggja á skatta
og gjöld, svo að vel fari, og til
þess þarf ýmsa innviði, sem þró-
unarlöndum hefur gengið misvel
að byggja upp. Það þarf t.a.m.
tölvukerfi til að halda utan um
launagreiðslur, ef vel á að vera,
og því er ekki að heilsa alls stað-
ar í fátækralöndum, heldur eru
mönnum iðulega greidd laun í
krumpuðu reiðufé, og þá veltur á
ýmsu um skattskil.
Öðru máli gegnir um toll-
heimtu, því að verðir laganna
þurfa hvort sem er að stöðva
fólk og farma við landamæri víð-
ast hvar, og þá þykir það hag-
kvæmt að nota tækifærið og
leggja toll á innfluttan varning.
Þannig stendur á mikilli hlut-
deild tolla í tekjum ríkisins í
mörgum þróunarlöndum. Enn í
dag aflar Úganda helmings ríkis-
tekna sinna með tollheimtu,
Bangladess þriðjungs eins og
Belgíska Kongó, sem heitir víst
bara Kongó núna, Indland fjórð-
ungs eins og Kongó hin og
þannig áfram. Þó hafa flest þró-
unarlönd dregið mjög úr toll-
heimtu undangengin ár. Það
stafar af því, að tollar eru óhag-
kvæm tekjuöflunarleið: þeir
hamla millilandaviðskiptum og
meina mönnum með því móti að
njóta þess hags, sem hægt er að
hafa af viðskiptum við aðrar
þjóðir. Innilokun er aldrei til
góðs.
Fyrir 30 árum, merkisárið
1974, námu tekjur af tollum og
aðflutningsgjöldum ennþá nálægt
þriðjungi af heildartekjum
íslenzka ríkisins. Það ár fóru toll-
tekjur danska ríkisins niður fyrir
1% af heildartekjum þess, og þær
sukku síðan niður í ekki neitt 1991
og hafa engar verið æ síðan.
(Danir eru að vísu tilneyddir
áskrifendur að sameiginlegri
tollastefnu Evrópusambandsins
gagnvart öðrum löndum, en tolla-
tekjur Sambandsins eru lítilræði.)
Hér heima voru tolltekjur komn-
ar niður í 10% af heildartekjum
ríkisins 1991 og hafa síðan þokazt
lengra niður á við og námu aðeins
0,7% af tekjum ríkisins í fyrra.
Tollar eru sem sagt hættir að
skipta ríkið nokkru umtalsverðu
máli. Loksins.
Og úr því að svo er, þá væri
auðvitað eðlilegast að afnema án
frekari tafar alla tolla og að-
flutningsgjöld, sem eftir eru, og
leggja þá niður tollstjóraemb-
ættið og aðrar tollaskrifstofur,
og þá um leið yrðu einkafyrir-
tæki í flutningabransanum frjáls
að því að leggja niður tollskjala-
gerðir sínar og þannig áfram.
Við skulum tala tæpitungulaust:
tollheimta ríkisins hefur um ára-
tugaskeið verið plága á þúsund-
um Íslendinga. Allir kaupmenn
þekkja vandann og margir við-
skiptavinir þeirra og einnig
t.a.m. allir þeir, sem kaupa sér
bækur að utan. Það þarf að fylla
út tollskýrslu í hvert sinn, sem
bók er keypt til landsins. Og ef
aðrir munir eru fluttir inn, þá
þarf að skipa þeim í tollflokk, og
eyðublöðin eru svo flókin, að það
er ekki vinnandi vegur fyrir
aðra en sérfræðinga að fylla þau
út, og þá hafa sprottið upp toll-
skýrslugerðir, sem taka verkið
að sér gegn ríflegri þóknun.
Þessa fjárplógsstarfsemi alla
væri hægt að uppræta með einu
pennastriki, enda þótt vörugjöld
og virðisaukaskattur séu inn-
heimt af innfluttri vöru og þjón-
ustu til jafns við innlenda fram-
leiðslu. Innheimta þeirra myndi
þó ekki kosta neina skriffinnsku,
ef við gengjum inn í Evrópusam-
bandið, því að þá væri jafnauð-
velt að kaupa hollenzkar vörur
og hafnfirzkar. Og þetta er samt
ekki allt, því að í síðustu viku
þurfti ég að standa í umfangs-
miklum bréfaskiptum við búð á
Ítalíu til að afla upprunavottorðs
handa tollinum, enda þótt það
stæði prentað skýrum stöfum á
kassanum Product of Italy.
Það væri fróðlegt að taka
saman kostnaðinn, sem toll-
heimtumenn ríkisins hafa lagt á
þjóðina undangengin ár – fyrir
nú utan allar útistöðurnar og
tollastríðin. Mér er til efs, að inn-
heimtukostnaðurinn sé miklu
minni en tolltekjurnar, sem þeir
hafa skilað í ríkiskassann. Af-
nám allra tolla myndi því hafa
tvo höfuðkosti. Það myndi stuðla
frekar að viðskiptum við önnur
lönd. Og það myndi einnig verða
til þess, að tollheimtumenn, sem
halda áfram að tefja og trufla Ís-
lendinga í leik og starfi árið út og
inn án þess að skila nokkrum
umtalsverðum tekjum í ríkis-
sjóð, myndu þá geta fengið sér
þarfari verk að vinna. Bezt væri
að afnema einnig vörugjöldin
(þau námu 8% af tekjum ríkisins
í fyrra), enda er ríkisstjórnin
búin að lofa því að lækka skatta.
Vörugjöld eru vondur skattur:
þau mismuna framleiðendum, og
þau eru dýr í innheimtu eins og
tollar. Beini þessu hér með góð-
fúslega til fjármálaráðherra. ■
30. september 2004 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Jón Steinar Gunnlaugsson
skipaður hæstaréttardómari.
Ákvörðun sem
orkar tvímælis
Tollheimtumenn
og bersyndugir
ORÐRÉTT
Hallur gegn sérkennileika
Sérkennilegar deilur hafa risið
að undanförnu vegna skipunar
dómara í Hæstarétt Íslands.
Darraðardansinn hófst þegar
Hæstiréttur birti sérkennilegan
lista sinn og setti besta lög-
mann landsins skör lægra en
aðra umsækjendur. Allt er
þetta sérkennilegt og dapur-
legt.
Hallur Hallsson álitsgjafi
Morgunblaðið 29. september
Kerfið gegn Keikó
Í kerfinu voru litlir kallar sem
höfðu uppi digurmæli um að
Keikó kæmi aldrei til Íslands;
fyrr skal ég dauður liggja, sagði
einn hrokagikkurinn í háu emb-
ætti.
Hallur Hallsson hvalavinur
Morgunblaðið 29. september
Jón Steinar gegn kerfinu
Ég snéri mér til Jóns Steinars.
Lögmaðurinn brosti í kampinn
og kvaðst mundu skoða málið.
Viku síðar kom hann fram með
lausn framhjá kerfiskörlunum.
Afar snjalla lausn en samt svo
einfalda og tæra. Kerfisþræl-
arnir komust ekki með puttana
í málið enda Keikó ekki fiskur
og Hafró ekkert með málið að
gera. Keikó bankaði uppá í um-
hverfisráðuneytinu. Og Keikó
kom.
Hallur Hallsson skjólstæðingur
Morgunblaðið 29. september
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
TOLLHEIMTA
ÞORVALDUR
GYLFASON
Við skulum tala
tæpitungulaust: toll-
heimta ríkisins hefur um
áratugaskeið verið plága á
þúsundum Íslendinga.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
M eð Jóni Steinari Gunnlaugssyni prófessor hefur Hæsta-rétti Íslands bæst dómari sem meðal lögmanna og ann-arra sem fylgjast með lögmennsku og dómstólum er
þekktur fyrir glöggskyggni og skýran og skilmerkilegan mál-
flutning og trausta lagaþekkingu. Hann hefur ennfremur margra
áratuga reynslu af lögmannsstörfum en Lögmannafélagið hefur
margsinnis kvartað yfir því að slíka þekkingu skorti í réttinn. Þá
er ljóst að margir lögmenn telja að óhefðbundin nálgun Jóns
Steinars að ýmsum viðfangsefnum dómstólanna sé holl fyrir rétt-
arkerfið í landinu. Það þurfi að „hrista upp“ í Hæstarétti.
Þetta felur þó ekki í sér að að skipun Jóns Steinars í dómara-
embættið sé tekið fagnandi af lærðum og leikum. Öðru nær eins
og þeir vita sem fylgjast með fjölmiðlum. Fyrirsjáanlegar voru
þær athugasemdir að settur dómsmálaráðherra hafi átt að taka
tillit til umsagnar Hæstaréttar sem mælti með öðrum umsækjend-
um. Þetta er í annað sinn á stuttum tíma sem dómsmálaráðherra
Sjálfstæðisflokksins virðir meðmæli Hæstaréttar að vettugi. Ekki
er nema eðlilegt að spurt sé til hvers hin lögbundna umsagnar-
skylda sé ef ekkert tillit er til hennar tekið. Þá mátti einnig segja
sér að gengi ráðherra aftur framhjá hæfum kvenumsækjanda um
embættið yrði að því fundið með vísan til jafnréttislaga. Sem
kunnugt er eru aðeins tveir af níu dómurum Hæstaréttar kven-
kyns og starfslok annars þeirra blasa við innan tveggja ára.
Loks kemur ekki á óvart að skipun Jóns er af mörgum gagn-
rýnendum talin pólitísk. Hann hefur um langt árabil verið meðal
mest áberandi þátttakenda í þjóðfélagsumræðunni og verið ein-
hver ákveðnasti málsvari Davíðs Oddssonar, fyrrverandi forsæt-
isráðherra, sem er náinn vinur hans. Þegar fréttist að Jón Steinar
sækti um embætti hæstaréttardómara varð það útbreidd skoðun
í þjóðfélaginu að hann fengi embættið vegna vináttu við ráða-
menn og starfa fyrir þá óháð því hvert yrði faglegt mat á hæfni
hans. Formaður Samfylkingarinnar klappaði þennan stein í fjöl-
miðlum í gær þegar hann gaf í skyn að Jón Steinar væri beinlínis
„sendur“ í réttinn til að hafa áhrif á niðurstöður hans í þágu laga-
sjónarmiða sem væru á undanhaldi í Hæstarétti en nytu velvildar
ríkisstjórnarinnar. Pólitískt eðli málsins varð einnig ljóst af þeim
upplýsingum Halldórs Ásgrímssonar forsætisráðherra að hann
hefði séð ástæðu til að ræða dómaraskipunina við forystumenn
Sjálfstæðisflokksins áður en ákvörðun var tekin.
Þau ummæli sem mesta athygli vekja þó eftir að skipunin varð
heyrinkunnug í gær eru orð keppinautar Jóns Steinars, Eiríks
Tómassonar prófessors. Hann kvað dómsvaldið í landinu ekki
lengur sjálfstætt og óháð framkvæmdavaldinu eftir að tvívegis
hefði verið gengið gegn umsögn Hæstaréttar. Þetta eru stór orð
og þung þegar jafn virtur lögfræðingur á í hlut.
Hvað sem ótvíræðum lögmannshæfileikum Jóns Steinars
Gunnlaugssonar líður verður að telja að ákvörðun setts dóms-
málaráðherra um að skipa hann dómara að þessu sinni orki tví-
mælis í ljósi þeirra athugasemda sem hér hafa verið reifaðar.
Þetta mál og skipun Ólafs Barkar Þoraldssonar í fyrra sýnir að
núverandi háttur á skipan dómara í Hæstarétt er genginn sér til
húðar. Alþingi þarf þegar í haust að taka þennan þátt dómstólalag-
anna til rækilegrar endurskoðunar. ■
sme@frettabladid.is