Fréttablaðið - 02.10.2004, Blaðsíða 14

Námsferð til Krítar
Þeir sem segja að forystumenn Kenn-
arasambandsins séu ósveigjanlegir
þegar biðja þarf um undanþágur og
„skilning“ í verkfallinu fara greinilega
villur vega. Morgunblaðið sagði frá því á
fimmtudaginn að þegar kennarar í
Hafralækjaskóla í Aðaldal áttuðu sig á
því að námsferð þeirra
til Krítar í byrjun þess-
arar viku gat hugsan-
lega talist verkfalls-
brot – enda er um
námsferð að
ræða en ekki
skemmtiferð
– hafi þeir
haft sam-
band við
sitt fólk í Reykjavík. Alveg sjálfagt var
svarið frá Eiríki Jónssyni og félögum
hans í höfuðstöðvum Kennarasam-
bandsins, enda eru kennararnir hvorki
fatlaðir né einhverfir. Hvernig vinnuferð
til útlanda samrýmist því að vera í verk-
falli kann að vefjast fyrir almenningi en
um hitt ætti ekki að þurfa að vera neinn
ágreiningur að Miðjarðarhafseyjan Krít
með baðströndum sínum, þægilegu
veðri og ódýrum munaðarvarningi er
kjörinn staður fyrir fróðleiksþyrsta
kennara frá Íslandi sem kynnast vilja
nýjungum í skólastarfi í útlöndum.
Engin iðbylting
Lítið hefur heyrst í Óla Birni Kárasyni,
fyrrverandi ritstjóra DV, eftir að blaðið
varð gjaldþrota fyrir tæpu ári síðan. Í
gær rauf hann þögnina með opnugrein
í Viðskiptablaðinu. Fer hann þar í
saumana á tillögum nefndar viðskipta-
ráðherra um íslenskt viðskiptaumhverfi
og gagnrýnir þær harðlega. Þótt hann
nefni ekki Davíð Oddsson, Styrmi
Gunnarsson og samherja þeirra blasir
við að hann er öðrum þræði að beina
spjótum að skoðunum sem þeir hafa
haldið á lofti: „Því miður hefur sú hug-
myndafræði, sem telur nauðsynlegt að
setja skorður við vexti fyrirtækja og
framgangi þeirra, fest rætur í huga al-
mennings og stjórnmálamanna“, segir
Óli Björn og bætir síðan við: „Hefði
þessi hugmyndafræði fengið að ráða
ferðinni í iðnbyltingunni hefði hún
aldrei átt sér stað eða frestast um ára-
tugi“.
Tvíhöfðinn, sem þessa stundina er
handhafi framkvæmdavalds ís-
lenska lýðveldisins, er búinn að
sitja svo lengi við völd að hann
telur sig hafinn yfir stund og stað,
völdin muni vera hans að eilífu.
Stundum gleymist valdhöfunum í
lýðræðisríki að umboð þeirra til
valdanna er tímabundið og tak-
markað af lögum og stjórnarskrá,
og ganga þá þvert á grunnregluna
um þrískiptingu valdsins og reyna
að safna öllum valdþráðum lýð-
veldisins saman í hendi sér.
Framkvæmdavaldið sækir nú
bæði að dómsvaldinu og löggjafar-
valdinu í senn. Gagnrýnendur eru
yfirleitt sammála um að skipan
Jóns Steinars Gunnlaugssonar í
Hæstarétt sé þáttur í þeirri bar-
áttu fyrrverandi forsætisráðherra
við réttinn, sem hann hefur háð á
undanförnum árum. Hann hyggst
greinilega fylla réttinn af frænd-
um, vinum og dyggum flokksklíku-
bræðrum í þeim tilgangi að koma í
veg fyrir það sem hann hefur
kallað „pólitíska dóma“ Hæsta-
réttar, dóma sem meira hafi verið
byggðir á pólitískum viðhorfum en
lögum.
Hæstiréttur vísaði í fyrradag
frá dómi málatilbúnaði þeirra
klíkubræðra Hannesar Hólmsteins
og Jóns Steinars gegn siðanefnd
Háskólans. Leiða má getum að því
að hefði hlutverkum þá verið snúið
við og Jón Steinar kominn í þriggja
manna dóm hæstaréttar við hlið
Ólafs Barkar hefði dómsorðið líka
snúist við, prófessornum í vil. Á
næstu árum komast a.m.k. tveir
dómarar réttarins á aldur þannig
að tækifæri gefast til að skipa
dóminn að meirihluta pólitískum
vinum og ættingjum valdamanna
stjórnarflokkanna samkvæmt
þeim fordæmum sem nú hafa
verið gefin. Gleymum því ekki að
skipan Hæstaréttar er eitt helsta
bitbein stjórnmálaflokkanna í
Bandaríkjunum og að þar er öld-
ungadeild þingsins valdhemill á
veitingavald forsetans.
Útilokun Kristins H. Gunnars-
sonar frá setu í öllum nefndum
þingsins ber öll merki hinnar sömu
sóknar núverandi handhafa fram-
kvæmdavaldsins inn á svið lög-
gjafarvaldsins. Stjórnarskrár-
bundinn réttur þingmanns til að
fara eingöngu eftir boðum sam-
visku sinnar í afstöðu til mála er
virtur að vettugi. Kristni er gefið
að sök að hafa gengið gegn þing-
flokknum í fjölmiðlamálinu og að
hafa ljóstrað því upp að við róttæk-
ustu umturnun í öryggismálum
landsins, sem hér hefur átt sér stað
frá inngöngunni í NATO, hafi ekki
verið haft samráð við einn né
neinn, málið hvorki rætt í ríkis-
stjórn, þingflokkum né utanríkis-
málanefnd alþingis. Hingað til
hefur verið litið svo á að þingmað-
ur sem lýsir yfir stuðningi við rík-
isstjórn, styður hana í verki við af-
greiðslu fjárlaga og er reiðubúinn
til að verja hana vantrausti
hvenær sem er hafi frjálsar hend-
ur um afgreiðslu einstakra mála
sem stjórnin gerir ekki fyrirfram
að fráfararatriði. Nú er uppi kenn-
ingin um hina múlbundnu liðsheild,
sem er skyld til að fylgja flokks-
foringjunum og ákvörðun þeirra í
blindni, jafnvel svo að ekki má
breyta stafkrók í stjórnarfrum-
vörpum þegar þau koma til af-
greiðslu í nefndum þingsins. Morg-
unblaðið sýnir þessari hörku fullan
skilning og spáir því í leiðara á
miðvikudaginn að næsta skref sé
að útiloka Kristin frá framboði
fyrir Framsóknarflokkinn í kjör-
dæmi sínu fyrir næstu kosningar!
Fyrir skömmu leiddi ég rök að
því í þessum dálkum að raunveru-
legar kosningar þingmanna færu
fram í prófkjörum flokkanna eða í
ákvörðunum fámennra fulltrúa-
ráða um frambjóðendur og röð
þeirra á flokkslistum, og um þær
kosningar giltu engar reglur nema
lög frumskógarins. Í hinum lög-
mætu kosningum væri aðeins tek-
ist á um örfá sæti en að öðru leyti
snerust þær einungis um þau
valdahlutföll sem flokkarnir hefðu,
þegar kæmi að hrossakaupum um
myndun samsteypustjórnar eftir
kosningar. Ráði flokksforingjarnir
að öðru leyti því líka hverjir fá að
fara í framboð er alþingi alfarið
orðið að afgreiðslustofnun, þar
sem einungis fer fram lögformleg
stjórnarfarsbundin stimplun á
vilja hins alvalda Tvíhöfða.
Í þeim átökum sem urðu í vor
um 26. grein stjórnarskrárinnar
sýndum við fylgismenn greinar-
innar fram á það, að þingmenn árið
1944 hefðu hugsað hana sem vald-
hemil á löggjafarvald alþingis;
þjóðkjörinn forseti færi með lög-
gjafarvaldið ásamt þinginu og gæti
skotið málum til þjóðarinnar til úr-
skurðar, gengi alþingi gegn þjóðar-
viljanum. Valdið kæmi frá þjóðinni
og því eðlilegt að hún úrskurðaði
um mál, sem annars sköpuðu
hættu á djúpstæðri þjóðarsundr-
ung. Gegn þeirri skoðun stefndi
Jón Steinar Gunnlaugsson kenn-
ingu um alveldi þingsins. Og hann
gekk lengra. Hann lagði til að em-
bætti þjóðkjörins forseta yrði lagt
niður, til vara að 26. greinin yrði
felld úr gildi, og til þrautavara að
við þjóðaratkvæðagreiðsluna yrði
krafist stóraukins meirihluta.
Það er ljóst að það er vegið að
grunnreglum lýðræðisins úr öllum
áttum: Sjálfstæði dómsvaldsins,
sjálfstæði löggjafarvaldsins, og
einnig skal afnuminn síðasti neyð-
arhemillinn, embætti þjóðkjörins
forseta, sem er heimilt að skjóta
málum í dóm þeirrar þjóðar sem er
uppspretta alls valds.
Er þá við hæfi að ljúka þessum
pistli með því að endurtaka enn
einu sinni varnaðarorð Madisons,
fjórða forseta Bandaríkjanna:
„Safnist löggjafarvald, dóms-
vald og framkvæmdavald á sömu
hendur þá er það réttnefnd ógnar-
stjórn.“ ■
Þ að eru engir friðar- eða hæglætistímar framundan í íslensk-um stjórnmálum. Það sýnir atvikið við þingsetninguna í gærþegar hópur þingmanna stjórnarandstöðunnar gekk út úr
þingsalnum í mótmælaskyni við ummæli Halldórs Blöndals þing-
forseta um forseta Íslands og synjunarvald hans. Ekki var um sam-
antekin ráð að ræða enda þingmönnum ókunnugt um efni ræðunnar
áður en hún var flutt heldur virðist þykkja einstakra þingmanna
vegna orða þingforsetans hafa aukist smám saman eftir því sem
leið á ræðu hans og þeir gengið út einn af öðrum hneykslaðir og
gramir.
Gaf ræða þingforsetans tilefni til slíkra viðbragða? Því má svara
bæði játandi og neitandi. Að jafnaði eiga þingmenn ekki að láta um-
mæli úr ræðustól þingsins koma sér í slíkt uppnám að þeir gangi út.
Þeir eiga að svara fyrir sig, annað hvort á sama þingfundi eða síðar.
Alþingi er málstofa en ekki viðhafnarstofa þar sem fyrirfram er
ákveðið hvað við hæfi sé að segja. Þingforsetar hafa ekkert síður en
aðrir leyfi til að taka stórt upp í sig á þessum vettvangi. En það er
hins vegar óvenjulegt að nýkjörinn forseti Alþingis noti þingsetn-
ingarfund til að flytja jafn hápólitíska ræðu og Halldór Blöndal
flutti í gær. Þó hefur Halldór gert það áður; við þingsetningu fyrir
fjórum árum gagnrýndi hann harðlega innsetningarræðu sem for-
seti Íslands hafði flutt nokkrum vikum fyrr. Halldór hlaut að gera
sér grein fyrir því að efni ræðunnar yrði umdeilt og fullyrðingar
hans kæmu rót á hugi ýmissa þingmanna sem ekki höfðu tækifæri
til andsvara á sama fundi. Hann var að þessu sinni ekki aðeins að
gagnrýna forsetann heldur einnig þingmenn stjórnarandstöðunnar.
Athuga ber í þessu sambandi að Alþingi hefur áður komið saman
eftir að synjunarvaldi forsetans var beitt í fyrsta sinn í sumar. Þing-
forsetinn stóð því ekki að þessu sinni frammi fyrir neinum nýjum
veruleika sem sérstök ástæða var til að gera að umræðuefni.
Það er út af fyrir sig rétt hjá Halldóri Blöndal að kapítulaskipti
hafa orðið í sögu Alþingis og samskiptum þess við forseta Íslands
með beitingu synjunarvaldsins. Það er líka rétt hjá honum að þetta
gefur tilefni til að endurskoða ákvæði stjórnarskrárinnar um æðstu
stjórn ríkisins, um stöðu Alþingis, forsetans, ríkisstjórnarinnar og
dómstólanna. Og vel má vera að nokkuð sé til í þeirri fullyrðingu
hans að löggjafarstarf Alþingis standi ekki jafntraustum fótum og
áður. En allt þetta kom fram við umræðurnar á sumarþinginu.
Halldór Blöndal hélt því fram að synjunarákvæði stjórnarskrár-
innar væru leifar af þeirri trú að konungurinn – einvaldurinn – færi
með guðs vald. Þingið hafi staðið gegn vilja konungs og leiðrétt vald
eins manns með því að taka það til sín. Þó að forseti Íslands væri
kjörinn af þjóðinni eins og þingmenn gæti hann „ekki mælt sig við
Alþingi“. Hér er um óhóflega einföldun að ræða en þingforsetanum
er að sjálfsögðu frjálst að hafa þessa skoðun og flytja hana. Það
hefði þó verið meira við hæfi að hann reifaði þessi mál á reglulegum
fundi í þinginu þegar fyrir lægju tillögur um hvernig bregðast ætti
við þeirri stöðu sem upp er komin. ■
2. október 2004 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Forseti Alþingis hefði átt að flytja boðskap sinn um
forsetaembættið á reglulegum þingfundi
Uppnám
á Alþingi
ORÐRÉTT
Betra seint en aldrei
Bara ég hefði fundið þetta út
þegar ég var unglingur. Ég þori
næstum ekki að hugsa þá hugs-
un til enda hve vel ég hefði get-
að fullnægt kærustum mínum
frá upphafi.
Desmond Norris, vísindamaður sem
fann þrjá nýja „G-bletti“
DV 1. október
Sigurður Stalíndal?
Það eru sambærileg vinnubrögð
og KGB stundaði á tímum Sovét-
ríkjanna sálugu, þegar þeir
handtóku föður Lennarts Meris,
síðar forseta Eistlands, fyrir að
eiga ólögleg vopn á heimili sínu
og túlkuðu lögin á þann veg, að
bókahnífur á skrifborði hans
væri ólögleg vopnaeign.
Leiðarahöfundur kennir Sigurði Lín-
dal lögfræði
Morgunblaðið 1. október
Forgangsröðun
Manni dettur auðvitað í hug að
þetta sé áhugaleysi, maður getur
eiginlega ekki túlkað það öðru-
vísi, ef menn leggja meira í það
að fara til Frakklands og horfa á
ísmola bráðna heldur en að vera
hér á þessum tíma.
Ólafur Loftsson, formaður Kennara-
félags Reykjavíkur
Morgunblaðið 1. október
Nei...er það ekki hæpið?
Mann grunar að hér hafi verið
sett á svið leikrit. Ráðherrann
velur viðmið eftir hentugleika.
Það sjá allir í gegnum þetta sem
vilja.
Eiríkur Tómasson lagaprófessor
DV 30. september
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þingforsetar hafa ekkert síður en aðrir leyfi leyfi
til að taka stórt upp í sig á þessum vettvangi. En
það er hins vegar óvenjulegt að nýkjörinn forseti Alþingis
noti þingsetningarfund til að flytja jafn hápólitíska ræðu
og Halldór Blöndal flutti í gær.
,,
VHS myndir frá kr. 300,-
Geisladiskar frá kr. 300,-
DVD myndir frá kr. 500,-
PC tölvuleikir frá kr. 100,-
Playstation leikir frá kr. 990,-
Metallica bolir kr. 1000,-
Yu-Gi-Oh kort kr. 390,-
Fótboltatreyjur kr. 1200,-
Einnig:
Úra pakkar, barnabolir, leikföng, ljós
og ýmislegt fleira.
Opið 10 – 18 virka daga,
10-16 laugardaga.
Uppl. í síma 659-9945
LAGERSALA Í GLÆSIBÆ
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
VALD Á ÍSLANDI
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Það er ljóst að það
er vegið að grunn-
reglum lýðræðisins úr öllum
áttum.
,,
Tvíhöfðavaldið staðfest