Fréttablaðið - 02.10.2004, Blaðsíða 26

Það kom mjög á óvart hversuóbilgjarnir kennarar voru íbyrjun varðandi undanþág-
ur til kennslu fatlaðra barna,“
segir Halldór Gunnarsson, for-
maður Landsamtakanna Þroska-
hjálpar. „Skilgreining forystu
kennarasamtakanna á neyðar-
ástandi var til dæmis miðuð við
hálfan mánuð og það rökstutt með
því að jólafrí væri um tvær vikur
og á þeim tíma skapaðist ekki
neyðarástand. Þetta er afar sér-
kennileg skilgreining því ekki er
hægt að bera saman það sem sjá
má fram í tímann og ástand sem
skellur á tiltölulega óvænt. Þegar
foreldrar, sem þurfa að leysa úr
málum barna sinna við erfiðar að-
stæður, heyra slíkan málflutning
þá vekur það hörð viðbrögð og
snögga og mikla reiði. Ég ætla að
vona að einhver lausn fáist á þess-
um málum um helgina. Ég tel að
þetta hafi verið mistök af hálfu
Kennarasambandsins. Kennarar
eru mikilvæg stétt fyrir okkar
hóp og mér finnst að þeir eigi að
nota betri baráttuaðferðir en
þetta.“
Þakkar almættinu fyrir fjölmiðla
Athygli hefur vakið hversu snöggt
fréttastofur sjónvarpsstöðvanna
hafa brugðist við synjunum á und-
anþágum og sett í forgrunn fréttir
af neyðarástandi á heimilum fatl-
aðra barna. „Þetta hefur greinilega
komið við réttlætiskennd fjöl-
miðlafólks því það hefur brugðist
mjög hart við,“ segir Halldór.
„Fjölmiðlar eru samtökum eins og
okkar mjög mikilvægir og stund-
um hefur maður þakkað almættinu
fyrir tilveru þeirra. Fjölmiðlar eru
næmir á það þegar rangindum er
beitt, eins og til dæmis þegar loka
átti endurhæfingarstöð fyrir fjöl-
fatlaða einstaklinga á Kópavogs-
hæli. Stundum finnst manni að vísu
að þeir hafi almennt ekki of mikinn
áhuga á þessum málaflokki og ef
maður vill koma einhverju á fram-
færi, sem felur ekki þeim mun
meiri hasar í sér, rekur maður sig
stundum á að það er ekki talin vera
nægilega góð og mikilvæg frétt.
Málefni fólks með þroskahömlun
er málaflokkur sem þykir ekki
mjög spennandi. Fólk er þó yfir-
leitt velviljað og stjórnmálamenn
vilja ekki vera með allt niður um
sig í þessum málum. En það er
kannski ekki margir sem eru mikið
í því að reyna að slá sér upp á þess-
um málaflokki.“
Flókið líf
Landssamtökin Þroskahjálp voru
stofnuð fyrir 28 árum. „Á þeim
tíma var algengast að börn sem
voru mikið fötluð, til dæmis með
þroskahömlun, voru sett á hæli, og
þar beið þeirra sú framtíð að dvel-
ja þar það sem eftir væri ævinnar.
Eitt af afurðum 68-byltingarinnar
er sú hugmyndafræði að blanda
fólki með þroskahömlun inn í sam-
félagið, þar ætti það heima og hefði
sama rétt og annað fólk. Þessi stef-
na varð ofan á hér eins og annars
staðar á Norðurlöndum og hafist
var handa við að loka stórum stofn-
unum, eins og Kópavogshæli, sam-
býli urðu til og fjölskyldum var
gert kleift að ala upp fötluð börn
sín. Núna er þessi hópur orðinn
sýnilegur. Fötluð börn fara í æ rík-
ara mæli í almenna skóla. Ekkert
vinnur jafn mikið á fordómum
gegn fötluðum og það að kynnast
manneskju með fötlun, svo þessi
blöndun á eftir að skila sér.“
Halldór á þrjú börn með konu
sinni, Jarþrúði Þórhallsdóttur, og
eina eldri dóttur. Gunndís er næs-
telst barna þeirra hjóna, rúmlega
tvítug, og er einhverf. „Í byrjun
vissum við hjónin ekki annað en að
allt væri í lagi með hana,“ segir
Halldór. „Um tveggja ára aldur
fórum við að taka eftir því að hún
þroskaðist ekki með eðlilegum
hætti. Ég hafði verið að vinna sex
árum áður sem uppeldisfulltrúi á
Greiningarstöð ríkisins og var að
vinna með fötluðum börnum. Kon-
an mín var sjúkraþjálfari þannig
að við komum ekki að þessu sem
byrjendur. Að sjálfsögðu var þessi
uppgötvun áfall en smám saman
sættir maður sig við það, enda
barnið manns alltaf yndislegt. Svo
kemur að því að maður þarf að
berjast fyrir réttindum barnsins og
þá verður maður á ný fyrir áfalli
þegar maður uppgötvar hversu
flókið það er að koma lífinu heim
og saman. Álagið er mikið á fjöl-
skylduna og sambandið þarf að
vera nokkuð gott og sterkt og allir
þurfa að standa þétt saman og vera
samstiga.“
Gunndís flutti fyrr á þessu ári
inn í þjónustuíbúð fyrir einhverfa
uppi í Jöklaseli og fær þá þjónustu
sem hún þarf. „Hún er afar ánægð
og henni hefur farið mikið fram
eftir að hún fékk þetta persónulega
svigrúm,“ segir Halldór. „Við hjón-
in tókum þessa flutninga í tveimur
skrefum. Fyrst útbjuggum við að-
stöðu fyrir hana í kjallaranum hjá
okkur. Þar þjálfuðum við upp
starfsfólk. Síðan var búsetan flutt
upp í Breiðholt. Í Landssamtökun-
um Þroskahjálp höfum við verið að
berjast fyrir því viðhorfi að engu
skipti hversu mikil fötlunin sé, hún
sé aldrei svo mikil að hún afsaki
það að menn fái ekki grundvallar-
mannréttindi sín, eins og þau að fá
að búa á eigin heimili.
Eftir að fólk fluttist út af stofn-
unum fyrir um tveim áratugum
fluttist það inn á sambýli sem í
raun og veru voru eins og litlar
stofnanir. Þar voru kannski fimm
til sex einstaklingar saman í íbúð,
hver um sig með minna en tíu fer-
metra herbergi. Þeir sem ófatlaðir
eru myndu ekki vilja búa þannig.“
Þróunin ekki nógu hröð
Halldór segir að baráttan fyrir
bættum kjörum fólks með þroska-
hömlun sé mannréttindabarátta.
Stundum hafa heyrst raddir sem
efast um að heppilegt sé að
þroskaheftir eignist börn. „Það
eiga allir rétt á því að stofna fjöl-
skyldu,“ segir Halldór. „Ég þekki
dæmi um það að seinfært fólk
hafi átt börn og fékk til þess rétt-
an stuðning og allt hefur gengið
vel hjá þeim einstaklingum.
Ábyrgðartilfinning er ekki endi-
lega bundin við greindarvísitölu.
Þannig hefur það sýnt sig að þeir
sem skynja að þeir ráði ekki við
foreldrahlutverkið sækjast ekki
eftir því. Það er til seinfært fólk
sem ég hefði treyst betur fyrir
mínum börnum en flestum öðr-
um.“
Halldór segir mikið hafa þok-
ast áleiðis í baráttumálum Lands-
samtakanna Þroskahjálpar síð-
ustu árin. „Það eru einungis 28 ár
síðan viðhorfin voru á þann veg að
fólk með þroskahömlun var sent í
einangrun og dæmt úr leik. En
fyrir þann sem á fatlað barn er
þróunin máski ekki nógu hröð því
árin líða, börnin vaxa og það koma
ekki önnur tækifæri. Og enn er
nokkuð í land að þessi hópur njóti
fullra mannréttinda. Og krafa
Landssamtakanna Þroskahjálpar
er þegar allt kemur til alls aðeins
sú að skjólstæðingahópur þeirra
njóti þeirra mannréttinda sem
þorri Íslendinga á kost á nú þegar.
Full mannréttindi eru allt og
sumt.“
kolla@frettabladid.is
26 2. október 2004 LAUGARDAGUR
HALLDÓR GUNNARSSON „Þetta hefur
greinilega komið við réttlætiskennd fjöl-
miðlafólks því það hefur brugðist mjög hart
við. Fjölmiðlar eru samtökum eins og okkar
mjög mikilvægir og stundum hefur maður
þakkað almættinu fyrir tilveru þeirra.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
Halldór Gunnarsson, formaður Landsamtakanna Þroskahjálpar, segir kennara
þurfa að nota betri baráttuaðferðir en þeir hafa gripið til í yfirstandandi verkfalli.
Full mannréttindi
eru allt og sumt
Þegar foreldrar, sem
þurfa að leysa úr
málum barna sinna við erfið-
ar aðstæður, heyra slíkan
málflutning þá vekur það
hörð viðbrögð og snögga og
mikla reiði. Ég ætla að vona
að einhver lausn fáist á
þessum málum um helgina.
Ég tel að þetta hafi verið
mistök af hálfu Kennarasam-
bandsins.
,,