Fréttablaðið - 19.10.2004, Blaðsíða 10

19. október 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Nefndarskipan gagnrýnd:
Fjármálaráðherra
úthúðar Samfylkingu
STJÓRNMÁL Til hvassra orðaskipta
kom á Alþingi í gær á milli fjár-
málaráðherra og þingmanna Sam-
fylkingarinnar. Tilefnið var at-
hugasemd Katrínar Júlíusdóttur,
þingmanns flokksins, um störf
þingsins. Þar gagnrýndi hún harð-
lega að ekki hefði verið farið eftir
jafnréttisáætluninni þegar engin
kona var skipuð í fjögurra manna
framkvæmdanefnd um stofnana-
kerfi og rekstur verkefna ríkisins.
„Það jaðrar við hneyksli að skipa
eingöngu karlmenn í nefndina“.
Geir H. Haarde fjármálaráð-
herra sagði að athugasemdir
Katrínar Júlíusdóttur ættu ekki
rétt á sér í umræðum um störf
þingsins. Að auki hefði fjármála-
ráðuneytið staðið sig vel í að upp-
fylla jafnréttisáætlun. Samfylk-
ingin hefði fátt annað fram að
færa en „skvaldur í þingsal og
frammíköll.“
Þórunn Sveinbjarnardóttir
Samfylkingu gagnrýndi fjármála-
ráðherra fyrir að kveinka sér
undan gagnrýni enda væri hlut-
verk Alþingis að veita fram-
kvæmdavaldinu aðhald. - ás
Kirkjan hlunnfarin
um hlunnindajarðir
Þjóðkirkjan vill að ríkið greiði henni milljarðabætur fyrir prestssetur sem seld hafa verið á síðustu
áratugum. Ríkið vill hins vegar aðeins greiða 150 milljónir. Erfitt mun reynast að höggva á hnútinn.
Hvað er prestssetur og hvað er ekki
prestssetur? Eru það jarðir sem
prestar bjuggu á árið 1993 eða allar
jarðeignir sem hafa verið notaðar
sem prestssetur frá árinu 1907?
Þetta er kjarni málsins í deilu ríkis-
ins og Þjóðkirkjunnar um eignar-
réttarstöðu prestssetra sem hefur
staðið yfir síðan 1997 og enn sér
ekki fyrir endann á. Kirkjan vill fá
þrjá milljarða frá ríkinu fyrir
prestssetrin en ríkið er eingöngu til-
búið til að reiða fram 150 milljónir.
Ólíkar skilgreiningar
Upphaf málsins má rekja til ársins
1907 þegar ríki og kirkja gera með
sér samkomulag um að ríkið taki til
sín og sjái um jarðeignir sem áður
voru í eigu kirkjunnar gegn því að
greiða laun presta. Prestssetrin
voru hins vegar undanskilin í sam-
komulaginu. Níutíu árum síðar er
samningurinn festur í sessi þegar
kirkjujarðir að frátöldum prests-
setrum verða eign ríkisins. Þá létu
samningamenn kirkjunnar bóka að
síðar yrði fjallað um prestssetrin
og virðast þeir hafa gengið út frá að
samkomulagið frá 1907 lægi til
grundvallar hvaða jarðir og fast-
eignir flokkuðust undir prestssetur.
Árið 2002 gerir ríkið kirkjunni
tilboð um að hún fái til eignar þau
87 prestssetur sem voru í notkun
árið 1994 þegar prestssetrasjóður
er stofnsettur og 150 milljónir
króna að auki. Með þessu yrði um að
ræða fullnaðaruppgjör vegna setr-
anna. Að þessu vildu kirkjunnar
menn ekki ganga heldur kröfðust
þriggja milljarða króna sem þeir
töldu verðmæti þeirra jarða sem
voru prestssetur 1907 og kirkjan
hefði engar bætur fengið fyrir.
Mikil verðmæti í húfi
Árið 1907 voru prestssetur og jarð-
eignir sem þeim fylgdu, talsvert
fleiri en nú. Síðustu áratugi hafa
margar þessara jarða verið seldar
án þess að stjórn kirkjunnar hafi
nokkuð um það haft að segja. Bjarni
Kr. Grímsson, formaður prests-
setrasjóðs, segir að kirkjan hafi
ekki gert athugasemdir við sölu á
prestssetrum þegar eitthvað hefur
komið í staðinn en þegar því er ekki
að skipta horfir málið öðruvísi við.
„Við getum tekið dæmi frá 1992
þegar ríkið seldi Garðabæ tólf
jarðir úr eigu Garðakirkju fyrir 49
milljónir,“ segir hann, en árið 1907
voru Garðar prestssetur. „Hið sama
má segja um Hvanneyri á Siglufirði
og Borg í Borgarfirði sem áttu stór-
an hluta landsins sem Siglufjarðar-
bær og Borgarnes standa nú á. Hér
eru milljarðaverðmæti í húfi sem
ekkert hefur komið í staðinn fyrir“
segir Bjarni.
Hvað hangir á spýtunni?
Enda þótt samkomulag sé ekki í
sjónmáli þá binda kirkjunnar menn
vonir við það að milljarðarnir þrír
fáist greiddir. Bjarni segir að ýmsar
leiðir séu í stöðunni, til dæmis ein-
greiðsla eða að ríkið skuldbindi sig
á svipaðan hátt og 1997 þegar það
bauðst til að greiða laun 139 presta
um ókomna tíð.
Þannig kemur til greina að prest-
um yrði einfaldlega fjölgað og laun
þeirra greidd með þeim fjármunum
sem fengjust fyrir prestssetrin. Að
sjálfsögðu stendur ríkisvaldið á því
fastar en fótunum að ekki sé hægt
að miða við fjölda prestssetra frá
því 1907 heldur hafi allir gengið út
frá því á sínum tíma að miða ætti
við 1993. Þetta kom til dæmis skýrt
fram í ræðu Björns Bjarnasonar
kirkjumálaráðherra á kirkjuþingi í
gær. En hvað felst þá í 150 milljón-
unum sem ríkið hefur þegar greitt
Þjóðkirkjunni? „Ríkið er bara að
viðurkenna að það hafi staðið sig
slælega í að halda prestssetrunum
við án þess að viðurkenna jarðirnar
sem slíkar,“ segir Bjarni.
Höfuðból og hlunnindajarðir
Annars getur kirkjan vart talist á
flæðiskeri stödd með þau 85 prests-
setur sem hún á í dag. Sum þeirra
eru í hópi mestu kostajarða landsins
og njóta margir prestar góðs af
hlunnindum á borð við laxveiðirétt
og dúntekju sem þeir geta haldið
fyrir sig. Verðmæti jarðeignanna er
661 milljón króna samkvæmt fast-
eignamati og rúmir tveir milljarðar
í brunabótamati og þá eru ekki tald-
ar með hjáleigur sem sumum jörð-
unum fylgja. Á hinn bóginn gefa
þessar staðreyndir til kynna hve
mikið er í húfi fyrir kirkjuna. Því er
varla við að búast að slegið verði af
kröfugerðinni um sinn. ■
SKÁLHOLT
Skálholt er í hópi verðmætustu prestssetra landsins. Brunabótamat prestssetra hljóðar upp á ríflega tvo milljarða króna og oft fylgja þeim
margvísleg hlunnindi á borð við laxveiðiréttindi og dúntekju.
BJARNI KR. GRÍMSSON
Hér eru milljarðaverðmæti í húfi og því þarf að setjast niður og semja um þetta.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/E
.Ó
L.
SVEINN GUÐMARSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
PRESTSSETUR
GEIR H. HAARDE
Sagði dæmigert fyrir málefnafátækt Samfylkingarinnar að þingmaður hennar laumaði
slíkri frétt í ríkissjónvarpið sömu helgina og flokksstjórnarfundur stæði yfir.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
FÉKK JAKKA GEFINS
George W. Bush, forseti Bandaríkjanna,
fékk að gjöf bláan keppnisjakka hjá
Ólympíusveit Bandaríkjanna í móttöku
sem hann hélt liðinu í Hvíta húsinu í gær,
áður en hann hélt á ný í kosningaferðalag.
Kirkjuþing:
Líflegar
umræður
KIRKJUÞING Líflegt var í Grensás-
kirkju á öðrum degi kirkjuþings í
gær. Umræður spunnust um stöðu
samningamála við ríkið eftir
að kirkjumálaráðherra vék að
prestssetrum í ræðu sinni á
sunnudag. Bent var á var að vilja
hafi skort til að ræða þessi mál af
hálfu ráðamanna og því hafi verið
erfitt að þoka þeim áfram.
Þingmenn tóku undir orð bisk-
ups frá því á sunnudag vegna
verkfalls kennara og ítrekuðu
nauðsyn þess að búa vel að börn-
um landsins en auk þess var ný-
birt könnun um trúarlíf Íslend-
inga skeggrædd.
- shg
MUSTAFA OSMAN ISMAEL
Setti ofan í við Bandaríkjamenn sem segja
þjóðarmorð eiga sér stað í Darfur.
Ástandið í Darfur:
Betri staða
en í Írak
SÚDAN Súdönsk stjórnvöld hafa
tekið betur á ástandinu í Darfur
en Bandaríkjamenn á ástandinu
í Írak, sagði Mustafa Osman
Ismael, utanríkisráðherra Súdans,
í viðtali við BBC. Hann sakaði
bandaríska stjórnmálamenn um
að notfæra sér ástandið í Darfur
til að bæta ímynd sína í aðdrag-
anda komandi þing- og forseta-
kosninga í Bandaríkjunum.
„Þetta er afrískt vandamál, það
þarfnast afrískrar lausnar,“ sagði
Ismael. Súdanstjórn býr við þá
ógn að öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna samþykki að beita
Súdana efnahagsþvingunum
stöðvi þeir ekki borgarastríðið í
Darfur. - bþg
10
■ EVRÓPA
SYNJAÐI LÖGUM STAÐFESTINGAR
Ivan Gasparovic, forseti Slóvak-
íu, neitaði í gær að undirrita lög
sem gera ráð fyrir að sjúklingar
greiði fyrir sumar aðgerðir sem
þeir gangast undir. Nái lögin
fram að ganga verður það í
fyrsta sinn sem sjúklingar greiða
fyrir meðferð sína.
LÖGREGLUMENN DÆMDIR Þrír
þýskir landamæraverðir hafa
verið dæmdir fyrir að bera
ábyrgð á dauða súdansks flótta-
manns sem kafnaði þegar þeir
fluttu hann úr landi. Dómarinn
sagði framkomu mannanna fyrir
neðan allar hellur.