Fréttablaðið - 08.11.2004, Blaðsíða 12

12
20 TÖFLUR AF PANODÍL
KOSTA 183 KRÓNUR.
Um er að ræða meðalverð nokkurra
lyfjabúða í Reykjavík.
HVAÐ KOSTAR ÞAÐ?
„Ég er almennt á móti lagasetningum á
kjaradeilur,“ svarar Arnór Pétursson, fulltrúi
á Tryggingastofnun, aðspurður hvort setja
eigi lög á kennaraverkfall, verði miðlunar-
tillaga sáttasemjara felld. „Í þessu tilviki er
hins vegar svo mikið í húfi, þ.e. börnin í
landinu, að mér finnst það fullkomlega
verjanlegt. Ég vil að menn fái þrjá til fjóra
daga til að skoða sérstaklega þá leið sem
Kristján Þór og Stefán Jón hafa talað fyrir.
Gangi það ekki á nokkrum dögum þá er
ekki hjá því komist að setja lög.“
Arnór segir það fyrst núna rétt að skoða
lagasetningu. „Það ætti ekki að vera búið
að setja lög, nú er hins vegar komið að því
að það verði skoðað alvarlega, ef miðlun-
artillagan verður felld.
Hann gagnrýnir hve oft og lengi samningar
eru lausir áður en gengið er frá nýjum.
„Mér finnst furðulegt að stéttarfélög skuli
vera með lausa samninga og í samninga-
þófi í fleiri, fleiri mánuði. Það er undarlegt
að samningar séu ekki gerðir fyrr svo að
nýr samningur taki gildi um leið og sá eldri
er útrunninn.“
ARNÓR PÉTURSSON
Verjanlegt
LÖG Á KENNARAVERKFALL
SJÓNARHÓLL
„Ég er mikið að hugsa um ráðstefnu á
vegum SÞ sem haldin verður í Kanada í
desember þar sem fjallað verður um upp-
rætingu villna í veðurspám. Upphaflega
átti ráðstefnan að vera í Bandaríkjunum
en svo komust menn að því hvað Banda-
ríkin eru mikið vandræðaríki og var hún
því flutt yfir til Kanada. Ástæðurnar fyrir
flutningnum voru pólitískar. Við ætlum að
reyna að finna öruggari leiðir til að spá
nokkra daga fram í tímann. Ráðstefnan
verður stór í sniðum og ber ég þar vissa
ábyrgð því ég sit í vísindaráði ráðstefn-
unnar,“ segir Haraldur Ólafsson veður-
fræðingur sem starfrækti einkaskóla frá
fyrsta degi kennaraverkfallsins þar sem á
annan tug barna var kennt af kennara-
nemum og foreldrum barnanna. Haraldur
telur að miðlunartillagan sáttasemjara
verði felld þar sem kennarar krefjist hærri
launa. „Ég mun að sjálfsögðu halda áfram
skólastarfinu fari svo að tillagan verði
felld,“ segir Haraldur. Hann hefur ákveðn-
ar skoðanir á menntunarmálum barna og
telur að kenna eigi börnum að lesa í leik-
skóla. „Maður kemst ekki hjá því að
kenna börnum sínum ýmislegt og þá
helst stærðfræði. Ég hvet aðra foreldra til
að gera slíkt hið sama því mjög mörg
börn sem ljúka grunnskóla hafa takmark-
aða kunnáttu í stærðfræði,“ segir Haraldur
sem á tvö börn á grunnskólaaldri og
kennir þeim heima. Hann segist vita af
mörgum raunvísindamönnum sem geri
það einnig. „Ég fylgdist náið með eldgos-
inu og finnst ótrúlegt hvernig askan úr
gosinu gat borist að Fagurhólsmýri, hátt í
hundrað km leið á móti vini. Ég ætla að
reyna að reikna út strauminn sem bar
öskuna svona langt. Ég er með tölvuh-
ermi þar sem ég líki eftir veðrinu dagana
sem gosið stóð yfir til að komast að því
hvort askan geti hafa borist þetta langt.
Slíkar mælingar, sem hljóma ótrúlega, eru
hins vegar oft uppspretta nýrrar þekking-
ar,“ segir Haraldur.
Bandaríkin vandræðaríki
HVAÐ ER AÐ FRÉTTA? HARALDUR ÓLAFSSON VEÐURFRÆÐINGUR
8. nóvember 2004 MÁNUDAGUR
Grímsvatnagosin eru
bölvun trölladóttur
Náttúran bauð upp á mikla sýningu
í liðinni viku þegar gos hófst í
Grímsvötnum í Vatnajökli. Frá
Skeiðarársandi, milli Skaftafells og
Kirkjubæjarklausturs, mátti sjá
sótsvartan öskustrókinn stíga í átt
til himins.
Á hótelinu á Kirkjubæjar-
klaustri sat Júlíana Magnúsdóttir
þjóðfræðingur og sagði gestum
hótelsins sögur úr sveitinni milli
sanda. Viðstaddir vildu allir fá að
heyra sögur af Grímsvötnum. Júlí-
ana leit út um gluggann upp að
Vatnajökli, lagði sígarettu upp að
vörunum en hætti við að draga
andann, drap í henni og hóf sögust-
und.
„Það var maður að nafni Vest-
fjarða-Grímur sem vötnin heita
eftir. Hann var skógargangsmaður
eftir að hafa lent í vígaferlum á
Vestfjörðum. Samkvæmt þjóðsög-
unni á þetta að hafa verið á þjóð-
veldisöld. Grímur fór þess vegna
upp á hálendið og gerði sér skála
við vötn sem núna eru kennd við
hann. Þá var veiði í vötnunum og
skógur í kringum þau. Eitt sinn
Þegar Grímur var við veiðar kom
risi til hans og gerði sig líklegan til
að stela aflanum. Grímur brást
ókvæða við, enda skapmaður mik-
ill, og lagði risann í gegn með spjóti
sem særði hann til ólífis.
Dóttir risans gróf hann síðan en
það gekk brösuglega hjá henni svo
Grímur tók sig til og jarðaði risann
fyrir hana. Þá vildi svo til að risinn
gekk aftur eina nóttina og ásótti
Grím. Hann sá sitt óvænna og gróf
risann upp daginn eftir og brenndi
hann. Þetta harmaði dóttir risans
svo mjög að hún lagði bölvun á
Grímsvötn. Hún mældi svo fyrir
um að eldur brenndi skóginn öðru
hvoru. Þessi bölvun á að vera
ástæðan fyrir Grímsvatnagosum.
Þessi sami Grímur fór eftir þetta
til Grímseyjar og eyjan á að vera
nefnd í höfuðið á honum.“
Áheyrendur Júlíönu staldra nú
fullir efasemda. Hvernig gat verið
skógur uppi á miðjum Vatnajökli?
„Jú, sjáið nú til,“ segir Júlíana og
færist öll í aukana. Maður virtist
hvergi koma að tómum kofanum
hjá henni þegar rætt er um sögur
úr sveitinni hennar. „Að eldri
manna sögn var Vatnajökull líka
kallaður Klofajökull og það átti að
hafa verið skarð í gegnum hann, í
raun gönguleið frá Norðaustur-
landi og yfir á sandana hér. Þetta
skarð var skógi vaxið. Vatnajökull
hefur ekki alltaf verið eins stór og
hann er núna.“
„Hvernig veistu þetta allt?“ gall
í syfjulegum blaðamanni sem sat í
áheyrendahópnum og hafði vakað
fram eftir nóttu til að fylgjast með
forsetakosningum í fjarlægu landi,
ókunnugur um spennusögurnar
sem leyndust við hvert fótmál í
sveitinni. Júlíana segist alltaf hafa
haft gaman af sögum og þess
vegna farið í þjóðfræðina við Há-
skóla Íslands þar sem hún hafi lagt
áherslu á þjóðsögur. Hún hafi síðan
gert lokaverkefni um sagnir og
þjóðtrú í hennar heimasveit, Skaft-
árhreppi. „Ég fjallaði um allar
sagnir sem ég kom höndum yfir og
voru skráðar eftir heimildarmönn-
um sem voru búsettir hér. Þetta
var mikil og skemmtileg rannsókn
og ég fann margt sem mig óraði
ekki fyrir þegar ég byrjaði.
„En það eru ekki Grímsvatna-
gos sem skipta fólk máli hér í sveit-
inni,“ segir Júlíana og við sperrum
eyrun full eftirvæntingar. Hvað
ætlaði hún núna að segja? „Það er
stóra Kötlugosið sem allir tala um
og kvíða fyrir. Samkvæmt þjóðsög-
unni var það tröllkonan Katla sem
kom þeim af stað. Hún var ráðs-
kona á munkaklaustrinu í Þykkva-
bæjarklaustri og átti undrabrók
sem gerði það að verkum að sá sem
klæddist henni gat hlaupið enda-
laust. Þá var það smali, Barði að
nafni, sem fanni ekki allt féð sem
hann bar ábyrgð á. Hann stal því
brókinni og náði þannig að smala
öllu fénu. Katla varð þess vís og
drap Barða í tröllskap sínum og
stakk honum í sýrutunnu. Síðan fór
að ganga á sýruna þegar líða tók á
veturinn. Þegar hún sá fram á að
það kæmist upp um hana sagði hún
„senn bryddar á Barða“. Katla
hljóp svo upp í fjöll og steypti sér
niður í Kötlugjána. Því fylgdi
fyrsta hlaupið úr Kötlu sem lagði
Þykkvabæjarklaustur í rúst. Flóðið
var hefnd tröllkonunnar. Síðan hef-
ur Katla verið Katla og hér í sveit-
inni hefur verið haft að orðatiltæki
„senn bryddar á Barða“ þegar það
verða hræringar í Kötlu.“
Við báðum um fleiri sögur, hvað
með draugasögur? „Jú, þær eru
margar hérna í sveitinni,“ sagði
Júlíana. „Þær eru fleiri úr sveitinni
niðri við sjávarsíðuna heldur en
hér uppi í sveitinni. Flestir draug-
arnir þar eru sjódraugar enda var
sandurinn skipakirkjugarður þeg-
ar erlendu bátarnir sigldu með-
fram ströndinni. Ég bý á þeim
slóðum, í Meðallandi, en hef enn
ekki orðið vör við draugagang.
Einn merkilegasti draugurinn er
líklega loðni maðurinn á Skarði.
Sagan rekur rætur sínar til sautj-
ándu aldar. Bændur í sveitinni
fundu sjórekið lík á Meðallands-
fjörum sem var óvenjuloðið. Þeir
töldu að þetta væri ári frá helvíti
og ætluðu ekki að hola manninum
niður. Sýslumaðurinn tók svo
ákvörðun um að það yrði að jarða
líkið. Það var því flutt til kirkju á
Skarði þar sem átti að syngja yfir
því. Þá gerðist eitthvað ógurlegt.
Stafirnir í sálmasöngbókinni sneru
öfugt, blessunin snerist upp í bölv-
un og kirkjan lék á reiðiskjálfi.
Kistan var því rifin upp og líkinu
hent út úr kirkjunni. Það fór ekki
betur en svo að líkið tók að ganga
aftur og banaði meðal annars
prestum í sveitinni. Eftir á að
hyggja hafa sumir giskað á að
þarna hafi verið um górilluapa að
ræða sem kunni að hafa komið til
landsins með gullskipinu fræga
sem átti að hafa farist á Skeiðarár-
sandi. Síðast þegar sást til loðna
mannsins var hann að berja kirkj-
una á Skarði að utan með fjölum úr
kistunni.“
Júlíana sér áhugann í andlitum
okkar sem hlustum á hana og lýsir
yfir vonbrigðum sínum með þróun
þjóðsöguhefðar Íslendinga. „Það er
allt of lítið gert af því að safna
þjóðsögum kerfisbundið í dag. Það
hefur ekki verið gert síðan Ríkisút-
varpið fór um landið og safnaði
sögum á milli 1960 og 1970. Það er
alltaf talað um gamalt fólk sem
kann sögur. Auðvitað þarf að tala
við gamalt fólk á nokkurra ára
fresti en það vantar líka að tala við
yngra fólk. Ég heyri öðru hvoru
þjóðsögur frá mínum jafnöldrum
og þær eru að breytast. Ungt fólk
segir eiginlega aldrei sögur af
huldufólki en draugarnir virðast
vera alveg jafn rammir nú eins og
áður. Kannski er það vegna þess að
við erum búin að kanna landið og
erum þannig búin að þrengja að
huldufólkinu. Við stöndum hins
vegar enn ráðþrota gagnvart dauð-
anum, hann er ennþá jafn mikil
ráðgáta og áður.“
ghg@frettabladid.is
Stökktu til
Kanaríeyja
23. nóvember
frá 39.990.-
Nú bjóðum við síðustu sætin í sólina 23.nóvember í 28 nætur til Kanaríeyja á
hreint ótrúlegu verði. Beint flug til Kanarí. Það er um 22-25 stiga hiti á Kanarí
í nóvmeber og desember, og hér er auðvelt að njóta lífsins við frábærar
aðstæður. Þú bókar ferðina núna og tryggir þér síðustu sætin og 4 dögum fyrir
brottför færðu að vita hvar þú gistir, og á meðan á dvölinni stendur nýtur þú
þjónustu reyndra fararstjóra okkar allan tímann.
39.990.-
M.v. hjón með 2 börn, 2 – 11 ára.
Flug, gisting, skattar, 28 nætur,
23.nóvember. Netverð
49.990.-
M.v. 2 í herbergi/studio, 23.nóvember
23 nætur. Netverð.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.800.-
JÚLÍANA MAGNÚSDÓTTIR
GRÍMSVÖTN GJÓSA
Frá Skeiðarársandi, milli Skaftafells og Kirkjubæjarklausturs, mátti sjá sótsvartan
öskustrókinn stíga í átt til himins.