Fréttablaðið - 20.11.2004, Blaðsíða 48

36 20. nóvember 2004 LAUGARDAGUR
„Lögreglan þarf stundum að tak-
ast á við einstaklinga sem eru
vopnaðir skotvopnum,“ segir Jón
Bjartmarz, yfirlögregluþjónn
hjá embætti ríkislögreglustjóra,
þegar hann er spurður hvers
vegna við þurfum að hafa sér-
sveit innan lögreglunnar. Jón
stýrir Sviði 2 hjá embættinu en
undir það heyra öryggismál, sér-
sveit, alþjóðleg lögreglustörf,
umferðarmál, tækja- og búnað-
armál, fjarskiptamiðstöð og al-
mannavarnadeild.
„Lögreglan þarf að geta sinnt
vopnuðum lögreglustörfum svo
sem þegar hingað koma erlendir
þjóðarleiðtogar,“ segir Jón. „Auk
þess sem lögreglan verður að
hafa lágmarksviðbúnað og skipu-
lag til þess að takast á við alvar-
leg tilfelli eins og gíslatökur og
hryðjuverk.“
Upphaf sérsveitarinnar segir
Jón að megi rekja aftur til ársins
1980. Það hafði verið brotist inn í
skotfæraverslanir árin á undan
og þegar lögreglan ætlaði að
skakka leikinn var skotið á hana.
Lögreglan var á þeim tíma van-
búin til þess að takast á við slík-
ar aðstæður. Ári seinna var sér-
valinn hópur sendur í þrekþjálf-
un og í framhaldi af því í sérs-
taka þjálfun hjá sérsveit norsku
lögreglunnar. Árið 1983 var svo
haldið fyrsta nýliðanámskeiðið
hér á landi.
Sérþjálfaðir sem ein heild
„Þegar sérsveitin var stofnuð
var þróun mála með þeim hætti
að lögregluliðin á Norðurlöndun-
um voru að efla viðbúnað sinn til
að takast á við sérstök löggæslu-
verkefni sem kölluðu á skipu-
lagðan viðbúnað sérsveita og eð-
lilegt að við leituðum þangað að
fyrirmynd. Hættan af alþjóðleg-
um hryðjuverkum hafði aukist
og íslensk lögregluyfirvöld
höfðu einnig orðið vör við slíka
þróun og þá staðreynd að við
værum hluti af hinum stóra
heimi. Um 1976 lenti hér flugvél
sem hafði verið rænt og það voru
mál af þessu tagi sem ýttu við
lögreglunni að búa sig undir að
geta tekist á við slík tilvik.
Ofbeldisránum, gíslatökum og
hryðjuverkum hefur fjölgað frá
þessum tíma og allar þjóðir
þurfa að vera í stakk búnar til
þess að takast á við slíkt. Upp-
bygging sérsveita tekur mörg ár
og það er of seint að byggja upp
viðbúnað til þess að mæta slíkum
verkefnum eftir á.“
Sérsveitin er sérþjálfaður
hópur sem leysir verkefnin sem
ein heild og er samþjálfaður sem
slíkur. Bíll, mannaður tveimur
sérsveitarlögreglumönnum, er
til staðar allan sólarhringinn og
viðbótar mannskap er hægt að
kalla út með stuttum fyrirvara.
Þegar Jón er spurður hvort það
séu viðunandi vinnuskilyrði að
vera á eins konar bakvakt allan
sólarhringinn, allan ársins hring,
segir hann: „Menn gefa sig ekki
út í þessa miklu þjálfun nema
vegna þess að þeir eru tilbúnir til
þess að sinna starfinu með öllu
sem sem því tilheyrir.“
Þjálfun sérsveitarmanna felst
meðal annars í þrekþjálfun, sigi,
skotfimi og sjálfsvörn. Síðan er
hópurinn þjálfaður sem sam-
hæfð aðgerðasveit. „Sveitin
þjálfar sig m.a. í að takast á við
flugrán, skipatöku, gíslatöku í
húsum, strætisvögnum og fólks-
bílum,“ segir Jón. „Síðan er
ákveðin sérhæfing innan sveitar-
innar. Sumir eru þjálfaðir kafar-
ar, slysahjálparmenn, aðrir í
skotfimi, enn aðrir eru sprengju-
sérfræðingar. Sérsveitin sinnir
einnig öryggisgæslu, sér um sér-
þjálfun annarra lögreglumanna,
meðal annar varðandi skot-
vopnaþjálfun, öryggisgæslu og
mannfjöldastjórnun.“
Eigum ekkert val
Oft heyrast efasemdaraddir
varðandi uppbyggingu á öllum
þessum öryggissveitum hér á Ís-
landi, jafnvel gagnrýni. Jón segir
að staðreyndin sé sú að við eigum
ekkert val. „Íslenska lögreglan
þarf að hafa styrk til þess að tak-
ast á við þau alvarlegu tilfelli
sem upp geta komið hérlendis.
Einnig er um að ræða alþjóða-
samninga sem kveða á um skyld-
ur ríkja svo sem vegna hryðju-
verka, flugverndar og siglinga-
verndar sem kalla á að við höfum
fullnægjandi lágmarksviðbúnað.
Þá má einnig nefna að alþjóðlegir
samningar kveða á um skyldur
gestaríkis til að tryggja öryggi
erlendra þjóðhöfðingja.
Þetta snýst ekki um það hvort
hætta er á hryðjuverkamönnum
á Íslandi. Fólki í háum stöðum
stafar, til dæmis, meiri hætta af
andlega trufluðum einstakling-
um en hryðjuverkamönnum hér
á landi. Hvað erlenda hryðju-
verkamenn áhrærir, þá er minni
hætta hér á landi en víða annars
staðar. Ef við, hins vegar, stæð-
um okkur ekki í stykkinu, er ekki
víst að öryggi þeirra yrði eins
tryggt og raun ber vitni. Í hvert
Upphaf sérsveitarinnar segir
Jón að megi rekja aftur til
ársins 1980. Brotist hafði
verið inn í skotfæraverslanir
árin á undan og þegar lögregl-
an ætlaði að skakka leikinn
var skotið á hana. Lögreglan
var á þeim tíma vanbúin til
þess að takast á við slíkar að-
stæður. Ári seinna var sérval-
inn hópur sendur í þrekþjálf-
un og í framhaldi af því í sér-
staka þjálfun hjá sérsveit
norsku lögreglunnar. Árið
1983 var svo haldið fyrsta ný-
liðanámskeiðið hér á landi.
Sérsveitin
Jón Bjartmarz yfirlögregluþjónn segir að lág-
marksviðbúnað og skipulag þurfi til að takast á
við gíslatökur og hryðjuverk. Súsanna Svavars-
dóttir ræddi við Jón um öryggismál, sérsveitina
og tækjamál lögreglunnar.
Ofbeldisglæpum hefur fjölgað
Menn gefa sig ekki
út í þessa miklu
þjálfun nema vegna þess að
þeir eru tilbúnir til þess að
sinna starfinu með öllu sem
sem því tilheyrir.
,,
JÓN BJARTMARZ „Í hvert sinn sem von er á erlendum þjóð-
höfðingja hingað koma erlendir lögreglumenn með sem fylgjast
með því að við veitum lágmarksvernd.“ segir Jón Bjartmarz.