Fréttablaðið - 06.12.2004, Blaðsíða 58

Þorsteinn Jónsson kvikmynda-
gerðarmaður er 58 ára í dag.
Tímamót hringdu í Þorstein og
spurðu hvað hann væri að fást
við þessa dagana.
„Ég er að vinna við tvö verk-
efni. Eiginlega í einu. Maður
þarf þá ekkert frí, maður skiptir
bara um verk. Önnur myndin
heitir „Annað líf Ástþórs“ og er
um ungan bónda vestur á
Rauðasandi sem lamaðist í
bílslysi en heldur ótrauður
áfram búskap. Hann er að véla
sig upp til þess að geta þetta,
búa sig undir framtíðina.
Hin myndin fjallar um það
hvernig er að vera aldraður á
vistheimili og er gerð í sam-
starfi við Hrafnistu. Ég er
svona rúmlega hálfnaður með
þá fyrri en tæplega hálfnaður
með hina.“
Hvað er að frétta af síðustu
mynd, „Rockville“?
„Hún bara er þarna. Í boði
fyrir þá sem vilja sýna hana.
Hún var sýnd í íslenska sjón-
varpinu og þá er nú eiginlega
búinn íslenski markaðurinn.
Kannski er hún of löng fyrir
sjónvarpsstöðvar á Norðurlönd-
um. Nú eða fólki finnst hún ekki
áhugaverð. Þessi mynd, eins og
margar heimildarmyndir mínar
er um venjulegt fólk. Það hafa
kannski ekki allir áhuga á því en
mér finnst miklu meira drama í
sögu venjulegs fólks en hjá
þeim sem ofar eru í samfélag-
inu, stjörnunum.
Heldurðu upp á afmælið?
„Ég veit það ekki. Ég elda ör-
ugglega góðan mat fyrir fjöl-
skylduna en ég er ekki búinn að
ákveða hvort ég býð einhverjum
öðrum. En ef það verður gott
veður mundi mig einna helst
langa til að fara í flugferð. Nú
eða róður hér út á sundin.“ ■
18 6. desember 2004 MÁNUDAGUR
EAMON DE VALERA VAR LEIÐTOGI SINN FEIN
OG EINN AF SJÁLFSTÆÐISHETJUM ÍRA.
Stofnaði seinna Fianna Fail.
Langar helst í flugferð
ÞORSTEINN JÓNSSON: KVIKMYNDAGERÐARMAÐUR ER 58 ÁRA Í DAG
“Skjótið mig ef þið viljið en
annist um menn mína.“
Handtekinn í páskauppreisninni 1916 og dæmdur til dauða. Dómn-
um var breytt í ævilangt fangelsi en De Valera slapp. 16 leiðtogar
uppreisnarinnar voru teknir af lífi af Bretum.
timamot@frettabladid.is
ÞORSTEINN JÓNSSON Miklu meira drama í lífi venjulegs fólks.
Þennan dag árið 1865 var þræla-
hald endanlega afnumið í Banda-
ríkjunum með staðfestingu Georg-
íu á 13. viðbótinni við stjórnar-
skrána. Eins og kunnugt er lauk
bandaríska borgarastríðinu átta
mánuðum fyrr en það hófst 1861.
Um langa hríð höfðu staðið deilur
um þrælahald í landinu. Suðurrík-
in voru miklu fámennari en norð-
urríkin, íbúar Suðurríkjanna voru
12 milljónir en 31 milljón manna
bjó í Norðurríkjunum. Aðalat-
vinnuvegurinn í suðurríkjunum var
landbúnaður en iðnaður í norðr-
inu. Af tólf milljónum íbúa Suður-
ríkjanna er talið að fjórar milljónir
hafi verið þrælar. Margir íbúar
Norðurríkjanna höfðu aldrei séð
þræl. Margir Norðurríkjamenn
voru andvígir þrælahaldi af hug-
sjón en aðrir töldu að það væri
úrelt og stæði í vegi fyrir þjóðfé-
lagsþróun. Margir, bæði
demókratar og repúblikanar, töldu
samt að ríkjunum ætti að vera í
sjálfsvald sett hvort þau leyfðu
þrælahald eða ekki. Lincoln taldi
að nauðsynlegt væri að setja
ákvæði um bann við þrælahaldi í
stjórnarskrána. Og þrátt fyrir yfir-
lýsingar gegn þrælahaldi var það
ekki fyrr en eftir stríðið, í kjölfar
kosningasigurs repúblikana, sem
þetta varð. Því fór víðsfjarri að af-
nám þrælahalds hefði eingöngu
jákvæðar afleiðingar fyrir svarta
Bandaríkjamenn og heil öld leið
áður en telja mátti að mismunun
kynþátta í lögum einstakra fylkja
væri rutt úr vegi.
6. DESEMBER 1865
ÞETTA GERÐIST MERKISATBURÐIR
1917 Franskt flutningaskip spring-
ur í höfninni í Halifax. 1800
manns fórust og var þetta
lengi talin mesta sprenging
sögunnar.
1921 Írska fríríkið stofnað. Var fyrst
hluti breska samveldisins.
1933 Bandarískur alríkisdómari
kveður upp þann úrskurð
að „Ulysses“ eftir James
Joyce, sé ekki klám. Bókin
hafði þá verið bönnuð í
Bandaríkjunum frá því hún
kom út 1922.
1941 Roosevelt forseti sendir Jap-
anskeisara skeyti og skorar
á hann að leggja ekki út í
blóðsúthellingar.
1949 Minnihlutastjórn Ólafs Thors
tekur við völdum. Hún sat í
tæpa fjóra mánuði.
1963 Þrír franskir blaðamenn frá
„Paris Match“ stíga á land á
Surtsey fyrstir manna. Eyjan var
þá reyndar kölluð „Suðurey“.
Þrælahald afnumið í Bandaríkjunum
Ástkær eiginmaður minn, faðir, sonur, tengdasonur,
bróðir og mágur,
Sveinbjörn Júlíusson
rafvirki, Reykjamörk 15, Hveragerði,
verður jarðsunginn frá Selfosskirkju, miðvikudaginn 8. desember
kl. 13.30. Blóm og kransar vinsamlega afþakkaðir.
Þeim sem vilja minnast hans er bent á reikning 0314-26-146628
til styrktar börnum hans.
Ólöf Ingibergsdóttir, Guðrún Sesselja Sveinbjörnsdóttir, Margrét Maris
Sveinbjörnsdóttir og Ívar Örn Sveinbjörnsson, Guðrún Sveinbjörns-
dóttir, Júlíus Veturliðason, Margrét Pálfríður Magnúsdóttir, Ingibergur
Sigurjónsson, Halldór Júlíusson, Gíslný Bára Þórðardóttir, Sigurrós
Júlíusdóttir, Ólafur Kr. Borgarsson, Sigurlína Guðrún Júlíusdóttir,
Guðmundur Páll Jónsson, Birna Júlíusdóttir, Bjarni Axelsson, Ingibjörg
Ösp Júlíusdóttir, Aðalsteinn Davíð Jóhannsson, Sólveig Ingibergsdóttir,
Óli Pétur Lúðvíksson, Magnús Sverrir Ingibergsson, Guðrún Elka Ró-
bertsdóttir, Guðný Ingibergsdóttir, Ingvar Már Helgason, Svana Ingi-
bergsdóttir og fjölskyldur.
AFMÆLI
Guðjón Ármann
Jónsson lögfræð-
ingur er 56 ára í
dag.
Bogi Pálsson er 42 ára í dag.
JARÐARFARIR
13.00 Ingibjörg J. Helgadóttir frá Pat-
reksfirði verður jarðsungin frá
Garðakirkju á Álftanesi.
14.00 Þórdís Jónína Baldvinsdóttir, Dval-
arheimilinu Höfða, Akranesi, verð-
ur jarðsungin frá Akraneskirkju.
15.00 Guðrún Ragnars sjúkraliði, Ljós-
heimum 12, Reykjavík, verður
jarðsungin frá Háteigskirkju.
Tilkynningar um merkisatburði, stórafmæli, andlát og
jarðarfarir í smáletursdálkinn hér að ofan má senda
á netfangið timamot@frettabladid.is
Auglýsingar á að senda á auglysingar@fretttabladid.is eða
hringja í síma 550 5000
Jólasveinn nútímans á Vesturlönd-
um á sér fyrirmynd í dýrlingnum
Nikulási en hann heitir í fornum
heimildum Nikulás af Bár (borgin
Bari á Ítalíu). Nikulás af Bár var
fæddur þar sem nú er Patara en
varð ungur biskup í Myra í Tyrk-
landi. Hann er sagður hafa dáið
þennan dag árið 343. Nikulás helg-
aði líf sitt aðstoð við bágstadda en
gerði líka fleiri góðverk, svo sem
þegar hann forðaði þremur fátæk-
um ungum stúlkum frá vændi.
Hann gaf þeim fé til heimanmund-
ar og varpaði gulli inn um glugga
eða niður um stromp. Þaðan er
sprottin sú trú að jólasveinninn
komi niður um strompinn.
Rauði búningurinn sem jóla-
sveinn okkar daga klæðist er að
líkindum fenginn frá biskupsbún-
ingi fyrri alda. Nikulás var sérstak-
lega vænn börnum. Til er saga um
að hann hafi eitt sinn vakið upp frá
dauðum þrjú börn. Af þessu spratt
sá siður í kaþólskum löndum Evr-
ópu að gefa börnum gjafir í upp-
hafi jólaföstu, á Nikulásmessu. Þá
klæddist einhver í biskupsbúning
og snemma fékk þessi persónu-
gervingur Nikulásar nafnið Sankti
Kláus.
Heilagur Nikulás var vinsæll á
Íslandi. Hann var aðaldýrlingur 33
kirkna og meðdýrlingur 12. 48
kirkjur á Íslandi áttu helgimyndir
af honum. Heilagur Nikulás var
þriðji í vinsældaröð dýrlinga á
Íslandi, einungis María mey og
Pétur postuli voru vinsælli.
(Heimild: Drög að dýrlingatali e.
Ólaf H. Torfason) Tveir bæir á
Íslandi bera nafnið Bár. Eitt
glæsilegasta miðaldahandrit
Íslendinga er Nikulássaga í
Helgastaðabók, sem gefin var út
í ljósprenti 1982 með formálum
þriggja fræðimanna. Unnið er
að útgáfu fleiri handrita Niku-
lássögu og Nikulásstíða sem
verða gefnar út með nútíma-
nótum.
Nikulás er einnig verndar-
dýrlingur Rússlands, sjómanna
og kaupmanna. Enginn skyld-
leiki er með heilögum Nikulási
og gömlu íslensku jólasveinun-
um og þótt þessi þjófa- og
hrekkjusvínaflokkur hafi runnið
saman við hann í verslunarmið-
stöðvum og á jólatrésskemmtun-
um er sá samruni harla kátlegur.
Eiginleikar Gluggagægis, Ket-
króks og Bjúgnakrækis eru ekki
beinlínis í samræmi við hinn gjaf-
milda og barngóða biskup frá
Litlu-Asíu.
Hinn rauðkæddi, hvíthærði og
skeggjaði jólasveinn er stundum
talinn uppfinning Coca Cola fyrir-
tækisins. Það er ekki alls kostar
rétt, þótt sú mynd sem fyrirtækið
notaði í auglýsingaherferðum sín-
um hafi sennilega haft meiri áhrif
á ímynd jólasveinsins en nokkuð
annað. Á seinni árum hefur svo
runnið upp enn eitt kapphlaupið,
þar sem ferðamálaráð ýmissa
landa reyna að sveitfesta Sankti
Kláus hjá sér. Eru ferðamenn sagð-
ir fara um allar trissur til þess að
hitta hann, jafnvel til Íslands. ■
Messudagur heilags Nikulásar er í dag.
Jólasveinninn var upphaflega biskup
JÓLASVEINNINN Á kókauglýsingu frá
1952.