Fréttablaðið - 29.10.2004, Blaðsíða 20

S amkvæmt tölum frá Lánstrausti hefur árangurslausum fjár-námum fjölgað verulega á þessu ári. Árangurslaust fjárnámþýðir á mannamáli að sá sem skuldar á engar eignir til þess
að greiða skuldina. Hann er í raun gjaldþrota og einungis undir
lánadrottninum komið hvort farið er fram á slíkan úrskurð.
Einstaklingar sem lenda í þessari stöðu fara í kjölfarið á van-
skilaskrá og koma að lokuðum dyrum víða í samfélaginu. Ein skýr-
ing þess að fleiri og fleiri komast í slíka stöðu er aukinn aðgangur
að lánsfé og tækifærum til aðgangs að efnislegum gæðum án þess
að vera búnir að vinna fyrir þeim. Sá sem er löngu búinn að ráð-
stafa launum sínum áður en hann fær þau í hendur hefur ekki
mikið svigrúm. Ekki þarf mikil áföll til að enda á köldum klaka van-
skila.
Vanskilum fylgir mikill kostnaður, sérstaklega ef ekki er gripið
þegar í stað til viðeigandi ráðstafana. Slæmri fjárhagsstöðu fylgir
gjarnan skömm og afneitun sem verður til þess að fólk leitar sér
ekki aðstoðar fyrr en innheimtu- og lögfræðikostnaður hefur safn-
ast ofan á vanskilin.
Fjárhagslegt sjálfstæði er ein af stoðum þess að vera fullburða
þátttakandi í samfélaginu. Alvarlegir fjárhagserfiðleikar eru
mikil ógæfa sem hefur verulegar félagslegar afleiðingar. Lang-
vinnar fjárhagsáhyggjur grafa undan sjálfsvirðingu og hafa oft
alvarlegar afleiðingar fyrir líf og heilsu fólks.
Frelsi einstaklinga til þess að haga lífi sínu með þeim hætti sem
hver og einn kýs er af hinu góða. Frelsinu fylgir sú ábyrgð að nýta
sér það til uppbyggingar fremur en niðurrifs og helsis. Hver og
einn ber ábyrgð á eigin lífi, en um leið berum við ábyrgð hvert á
öðru. Það er því vandamál samfélagsins alls þegar hópur fólks
missir fótanna og getur ekki staðið við skuldbindingar sínar. Um
leið og krafan er sú að hver og einn beri ábyrgð á fjármálum sín-
um hlýtur einnig að vera nauðsynlegt að gera kröfu til fjármálafyr-
irtækja og annarra fyrirtækja sem lána vörur sínar og þjónustu að
þau beri ábyrgð á viðskiptavinum sínum. Fyrirtæki sem hleypir
viðskiptavini í háa skuld án þess að stöðva viðskiptin við hann, ætti
sjálft að bera nokkra sök. Mikið framboð af lánsfé og hörð sam-
keppni mega ekki verða til þess að menn slaki á ábyrgðartilfinn-
ingu gagnvart viðskiptavinum.
Fyrirtækin Lánstraust og Ráðgjafarstofa um fjármál heimil-
anna hafa staðið fyrir fræðslu í grunnskólum um fjármál. Mikil-
vægt er að átak verði gert í því að upplýsa fólk um stjórn eigin fjár-
mála og afleiðingar þess að missa tökin á þeim. Menntakerfið þarf
einnig að leggja sitt af mörkum. Að kunna fótum sínum forráð í
fjármálum er veganesti sem mun reynast ungu fólki notadrjúgt
þegar haldið er út í lífið. Alvarleg fjárhagsvandræði eru alltaf
slæm, en sýnu verst er að horfa upp á ungt fólk loka á framtíðar-
möguleika sína með óráðsíu og óstjórn fjármála. Það ætti að vera
keppikefli menntakerfisins, atvinnulífsins og lánastofnana að und-
irbúa ungt fólk undir það að taka ábyrgð á fjármálum sínum. ■
29. 0któber 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Aukið frelsi í fjármálum kallar á betri kunnáttu
hvers og eins í stjórn eigin fjármála.
Árangursríkt
fjárnám
FRÁ DEGI TIL DAGS
Frelsi einstaklinga til þess að haga lífi sínu með
þeim hætti sem hver og einn kýs er af hinu góða.
Frelsinu fylgir sú ábyrgð að nýta sér það til uppbygging-
ar fremur en niðurrifs og helsis. Hver og einn ber ábyrgð
á eigin lífi, en um leið berum við ábyrgð hvert á öðru.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
EES, Barrosso og Buttiglione
Guðni einráður
Villtustu stjórnmáladraumar Guðna
Ágústssonar eru að rætast þessa dag-
ana. Strax eftir helgi verður hann eini
ráðherrann við störf á Íslandi. Það er
mikil ábyrgð. Allir aðrir ráðherrar verða
vant við látnir í byrjun næstu viku;
hvorki meira né minna en tíu þeirra
verða staddir í útlöndum, en Davíð
Oddsson utanríkisráðherra er sem
kunnugt er í veikindaleyfi á með-
an hann jafnar sig eftir erfiða
sjúkrahúsvist í sumar. Guðni
gæti því allt eins setið einn á
ríkisstjórnarfundi á þriðju-
dagsmorgun og mátað alla
stólana – sér til skemmtunar
og yndis – og er næsta auðvelt
að sjá fyrir sér valdsmannlegan
svipinn á honum fyrir enda borðsins
með tóma stólana á báðar hliðar …
Norðurlandaráðsþingið
Norðurlandaráðsþing verður haldið með
pompi og prakt á sýkisbökkunum í
Stokkhólmi í næstu viku og sækir það
fjöldi íslenskra ráðherra og alþingis-
manna, ásamt stóði fréttamanna. Starf-
semi Norðurlandaráðsþings virðist lítið
hafa breyst þrátt fyrir að þrjú land-
anna, Finnland, Danmörk og Sví-
þjóð, séu komin undir pilsfald
Evrópusambandsins – og tvö
ríkin, Noregur og Ísland séu
utan þess. En sem fyrr virðist
mikilvægt fyrir Íslendinga að
halda þétt í þetta samstarf, því
það er með það eins og varnar-
samstarfið að gróðinn af því er mikill á
móts við takmörkuð framlögin. Þetta
sést meðal annars á því að Íslendingar
tjalda til nánast allri ríkisstjórn landsins
á fundinum, alls eru níu ráðherrar
skráðir á þingið (sem mun vera langt-
um hærra hlutfall en gengur og gerist
hjá öðrum Norðurlandaráðsþjóðum) og
þar fyrir utan er allt að tugur alþingis-
manna á leið á þingið …
Eins manns ábyrgð
Eftir situr Guðni einn á Íslandi – með
þúsundir manna í verkfalli, tugþúsundir
barna í aðgerðarleysi, hlutabréfamarkað
í frjálsi falli og riðuna sem fer eins og
faraldur um gamla kjördæmið hans. En
kannski hann bara reddi þessu, einráð-
ur maðurinn …
ser@frettabladid.is
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS
Þessa dagana er sérstök ástæða
fyrir Íslendinga til að fylgjast
með Evrópu og því sem þar er
að gerast. Í dag stendur til að
leiðtogar Evrópusambandsríkja
komi saman í Róm og skrifi und-
ir nýja stjórnarskrá fyrir sam-
bandið, eins konar nýjan Rómar-
sáttmála. Samhliða fer í gang
langt og erfitt ferli staðfesting-
ar á stjórnarskránni, ýmist í
þjóðþingum eða þjóðaratkvæða-
greiðslum. Hins vegar tala
menn nú um að atburðir mið-
vikudagsins kunni að yfir-
skyggja undirskriftirnar í dag,
en þá frestaði Jose Manuel
Barosso, verðandi forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB, því að
bera upp tillögu um nýja fram-
kvæmdastjórn vegna andstöðu
þingsins við tiltekinn eða til-
tekna framkvæmdastjóra. Eins
konar stjórnarkreppa er því
komin upp í ESB, þar sem ljóst
er að ekki verður hægt að láta
nýja framkvæmdastjórn taka
við um mánaðamótin eins og til
stóð. Romano Prodi og hans
menn munu því sitja áfram þar
til málið leysist.
Fyrstu viðbrögð margra hafa
verið þau að túlka þetta sem
veikleika ESB. Það sé ekki von á
góðu þegar ekki náist einu sinni
að koma saman framkvæmda-
stjórn skammlaust. Evrópusam-
bandið sé einfaldlega að vaxa
sjálfu sér yfir höfuð. Slíkar
hrakspár eru þó varasamar, frá-
leitt að þessi stjórnarkreppa nú
geri Evrópusambandið veikara
og fjarlægara okkur Íslending-
um og dragi með einhverjum
hætti úr nauðsyn þess að við
ræðum og íhugum stöðu okkar
og samskipti við það.
Ekki skal lítið gert úr því að
hér er á ferðinni raunverulegt
vandamál. En þetta er fyrst og
fremst pólitískt vandamál og
pólitískt úrlausnarefni þar sem
hinn margfrægi lýðræðishalli er
tekinn til kostanna. Lýðræðis-
hallinn, eða skorturinn á lýð-
ræði, í þessu fjölþjóðlega bákni
hefur lengi verið áhyggjuefni
innan sambandsins og umbætur
síðustu árauga, sem m.a. birtast
í hinni nýju stjórnarskrá, hafa
ekki síst miðað að því að auka
veg lýðræðislega kjörinna
stofnana í ESB - fyrst og fremst
Evrópuþingsins en einnig ráð-
herraráðsins. Framkvæmda-
stjórnin, sem er embættis-
mannastofnun, er hins vegar
heldur að missa völd. Einmitt
þetta magnar enn frekar upp
þau vandamál, sem við Íslend-
ingar höfum skilgreint vegna
EES-samningsins! Okkar vandi
er að samningurinn er gerður
við framkvæmdastjórnina. Að-
gengi að ákvarðanatöku um lög
og reglugerðir sem um okkur
eiga að gilda miðast við úrelt
hlutverk framkvæmdastjórnar-
innar og minnkandi pólitískt
vægi hennar í ákvarðanatöku-
ferlinu í ESB. Sá gjörningur
sem nú hefur orðið – að þingið
setur framkvæmdastjórninni
stólinn fyrir dyrnar – er stórt
stökk áfram á þessari sömu
braut. Pólitísk vatnaskil urðu í
þessu á sínum tíma þegar þingið
knúði fram afsögn fram-
kvæmdastjórnar Santers fyrir
fimm árum. Öruggt má telja að
sama verði uppi á teningnum nú
og í leiðinni aukist enn á vanda
EES.
Í vefmiðli BBC var í vikunni
ítarleg umfjöllun um þessi mál
og m.a. dregin fram sjónarhóll
þingmanna á Evrópuþinginu.
Hver svo sem afstaða þeirra
annars var þá er greinilegt að
þeir eru allir sannfærðir um að
þetta andóf hafi styrkt mjög
stöðu þingsins í hinu lýðræðis-
lega ákvörðunartökuferli ESB.
Verði það niðurstaðan úr þessu,
að þetta andóf þingsins muni al-
mennt skynjað sem styrkleika-
merki þingsins, er viðbúið að
slíkt geti slegið eitthvað á ótt-
ann við miðstýringu og áhrifa-
leysi, sem hefur verið áberandi
undirtónn í gagnrýninni á
stjórnarskrána sem nú þarf að
fara til þjóðríkjanna til staðfest-
ingar. Því er alveg eins líklegt
að þótt stjórnarkreppan nú
kunni að skyggja á undirskrift-
ina í Róm í dag geti hún í ein-
hverjum tilfellum a.m.k. greitt
fyrir framgangi stjórnarskrár-
innar í staðfestingarferlinu.
En um leið og Íslendingar
fylgjast með því á hliðarlínunni
hvernig valdahlutföllin í Evr-
ópusambandinu halda áfram að
breytast EES í óhag, er e.t.v. til-
efni fyrir alþingismenn að skoða
sérstaklega hversu hátíðlega
Evrópuþingmenn líta á eftirlits-
hlutverk sitt gagnvart fram-
kvæmdavaldinu. Hinu verður þó
raunar ekki neitað, að yfirlýst
tilefni til pólitískra aðgerða og
eftirlits gagnvart framkvæmda-
stjórninni – hinn forneskjulegi
Ítali, Rocco Buttiglione – jaðrar
við að geta flokkast undir póli-
tískan rétttrúnað. Þrátt fyrir
allt er embætti framkvæmda-
stjóra dómsmála ekki nema að
hluta til pólitískt embætti. Menn
eru einfaldlega komnir út á
hálan ís, þegar embættismanna-
ráðningar, jafnvel í háum emb-
ættum, eru farnar að ráðast af
lífs- og trúarskoðunum, jafnvel
ógeðfelldum lífs- og trúarskoð-
unum. Það hins vegar er efni í
sjálfstæða umræðu. ■
Í DAG
ÍSLAND OG VALDA-
BARÁTTA Í ESB
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
20-21 Leiðari 28.10.2004 19:18 Page 2