Fréttablaðið - 06.11.2004, Blaðsíða 55
LAUGARDAGUR 6. nóvember 2004 43
Bókaforlagið Bjartur hefur gefið út skáldsöguna Börnin í Húmdölum eftir Jökul Valsson. Þetta er fyrs-
ta bók liðlega tvítugs rithöfundar sem slær nýjan og hroll-
vekjandi tón í íslenskum bókmenntum. Það er eitthvað
undarlegt á seyði í Húmdölum, blokkinni sem rís eins og
kastali í jaðri borgarinnar. En þau einu sem virðast taka
eftir því eru börnin. Allt virðist þetta tengjast dularfulla,
einræna stráknum sem býr hjá ömmu sinni á efstu hæð
í stigagangi númer átta. Fullorðna fólkið lætur hins vegar
eins og ekkert sé og börnin eiga ekki annarra kosta völ
en að snúa bökum saman og horfast í augu við ógnina.
En það er ekki nóg með að blokkin sé að taka breyting-
um. Sum barnanna eru ekki lengur sjálfri sér lík .
NÝJAR BÆKUR
Hjá Máli og menningu er komin út bókin Malarinn semspangólaði eftir Arto Paasilinna í þýðingu Kristínar
Mändula. Gunnar Huttunen kemur til lítils bæjar í norð-
urhéruðum Finnlands. Hann gerir þar upp gamla myllu og
byrjar að rækta grænmeti. Gunnar er að því er virðist heið-
virður maður og fyrirmynd annarra – en hann hefur einn
galla: Hann þolir ekki smásmyglislegar athugasemdir og
reglugerðartal yfirvalda, eða slúður sem oft fylgir í kjölfar-
ið. Þá fer hann út í skóg, horfir á mánann og spangólar.
Spangólið berst um allan skóg og kemur í veg fyrir að
þorpsbúar sofi. Þetta verður smám saman óþolandi og
þorpsbúar safna liði.
Stef með lauslegum
raddfærslubreytingum
Caput-hópurinn hélt tónleika í
Neskirkju miðvikudagskvöld sl. Flutt
var verkið Virðulegu forsetar eftir
Jóhann Jóhannsson fyrir málblás-
arasveit, orgel, slagverk, rafbassa og
rafhljóð.
Engin efnisskrá var til staðar en
bera mátti kennsl á Guðna Franz-
son, sem stjórnaði hljómsveitinni,
og marga af helstu málmblásurum
landsins. Upplýsingar um tónskáld-
ið lágu heldur ekki á lausu. Eftir
nokkra eftirgrennslan kom á daginn
að Jóhann Jóhannsson er ungt tón-
skáld, sem einkum hefur starfað við
kvikmyndatónlist, og hafa verk hans
vakið athygli víða um lönd eftir því
sem skilja mátti .
Virðulegu forsetar byggist á litlu
stefi sem leikið er ofan á pedal
tóni. Er það endurtekið aftur og
aftur lítillega tilbreytt með laus-
legum raddfærslubreytingum.
Segja má að svona verk falli undir
minimalisma, en það er lista-
stefna sem naut hylli á sínum
tíma þótt ekki sé vitað hvert gengi
hennar er um þessar mundir.
Verkið virðist ekki samið tónverk í
venjulegum skilningi orðsins
heldur í aðalatriðum spunnið,
sennilega á líkan hátt því sem nú
skal greina. Tónskáldið sest við
hljómborð og setur tölvuna á upp-
töku. Síðan er fiktað við nóturnar
um stund. Nota má allar hvítu
nóturnar en ekki þær svörtu. Út-
koman er editeruð eftir smekk.
Hér skal ekkert sagt um hvort höf-
undur Virðulegra forseta hefur
farið svona að, eða unnið verk sitt
allt öðruvísi. En lík niðurstaða
fæst úr fyrrgreindri aðferð.
Spuni er ævaforn og sígild aðferð
til tónlistariðkunar. Hún hentar
mjög vel til að grípa stemningu
augnabliksins. Veikleiki hennar er
að spunafólkið hefur ríka tilhneig-
ingu til að leika jafnan það sem það
hefur í puttunum og hefur gert
áður. Spuni er því mjög íhaldssöm
tónsmíðaaðferð og greinar tónlistar
sem byggja mjög á spuna staðna
auðveldlega fljótt og steinrenna,
eins og má vel heyra t.d. í djassi.
Öðru hvoru kemur upp hreyfing
meðal svokallaðra alvarlegra tón-
skálda að reyna að hagnýta sér
spuna í verk. Slíkt hefur þó yfirleitt
runnið fljótt út í sandinn af þeim
ástæðum sem fyrr greindi. Þessi
vinnubrögð kunna hins vegar að
henta vel í kvikmyndatónlist, en það
er einmitt það svið tónlistarinnar
sem Jóhann starfar á. Tónlist í kvik-
mynd hefur sérstöku og sérhæfðu
hlutverki að gegna. Hún er til þjón-
ustu efni kvikmyndarinnar og hefur
það hlutverk að skapa stemningu
og gefa atburðarásinni tilfinninga-
lega dýpt. Hér er nauðsynlegt að
nota kunnuglegt efni og helst efni
svipað því sem notað hefur verið
við líkar aðstæður í öðrum kvik-
myndum svo ekki fari milli mála
hvernig skilja beri.
Það var því einkar notalegt að
sitja undir flutningi Virðulegra for-
seta þarna í Neskirkjunni. Þegar leið
á verkið var ekki annað að heyra en
tónlistargagnrýnandi Morgunblaðs-
ins væri farinn að syngja með, og er
það góðs viti. Verkið var yfirleitt vel
flutt þótt yfir kæmi að springi fyrir á
einstaka háum tóni. Hljómurinn var
ljúfur og orgel og rafhljóð blönduð-
ust vel blásurunum. Til stendur að
gefa verkið út á geisladiski í Bret-
landi og vonandi gengur það allt
vel. ■
TÓNLIST
FINNUR TORFI STEFÁNSSON
CAPUT í Neskirkju
Virðulegu forsetar / Jóhann
Jóhannsson
JÓHANN JÓHANNSSON Verkið virðist ekki samið tónverk í
venjulegum skilningi orðsins heldur í aðalatriðum spunnið.
54-55 (42-43) Menning 5.11.2004 20:39 Page 3