Tíminn - 19.01.1974, Síða 7

Laugardagur 19. janúar 1974.
TiMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón llelgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18900-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
1 lýsingasimi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Vi'" ' ... ,/
Verðbólguhættan
Hvarvetna um lönd er verðbólgan nú mesta
vandamálið, sem glimt er við. Verðbólgan hefur
orðið miklu meiri á siðasta ári i flestum löndum
en á nokkru ári öðru siðan siðari heimsstyrjöld-
inni lauk. Þó höfðu oliumálin ekki nema tak-
mörkuð áhrif á verðbólguna á siðastl. ári. Áhrifa
þeirra mun fyrst gæta að ráði á þessu ári.
Hagfræðingar telja sig nú sjá fram á það, að
verðbólguvöxturinn verði enn meiri á þessu ári
en hann var á þvi siðasta. Þannig spá sér-
fræðingar dönsku stjórnarinnar þvi, að dýrtið
muni vaxa i Danmörku um 15% á þessu ári, að
óbreyttu ástandi, en kaupgjald hækka um 20%.
Þetta myndi stefna efnahagslifi Dana i fyllsta
voða, og þvi reyna hinir mörgu flokkar i danska
þinginu að koma sér saman um úrræði til að
sporna gegn þessum mikla verðbólguvexti.
Óþarft er að skýra það, þvi að það ætti að vera
öllum kunnugt, að islenzku efnahagslifi er þannig
háttað, að það er sennilega viðkvæmara fyrir er-
lendum áhrifum en efnahagslif nokkurrar
annarrar þjóðar. Þvi er hættan, sem biður
framundan i efnahagsmálunum, hin mesta og
alvar legasta. Sú skylda hvilir þvi nú á rikisstjórn
og Alþingi, stjórnarflokkum og stjórnarandstöðu,
að reyna til hins ýtrasta að sporna gegn þessum
óheillaáhrifum. Þar gildir að sjálfsögðu fyrst og
fremst, að reyna að draga sem mest úr hinum
innlendu verðbólguáhrifum. Ekki sizt verður að
gæta þess, að hafa framkvæmdir i hófi og spenna
ekki upp verðlag og kaupgjald. Undanskildar eru
þó að sjálfsögðu launabætur til þeirra
kauplægstu.
Þvi miður virðist slikur hugsunarháttur ekki
rikur hjá núverandi stjórnarandstöðu. Hún tekur
undir nær allar framkvæmdakröfur, sem bornar
erufram.Hún styður ýtrustu kaupkröfur og reynir
sitt til að auka bilið milli atvinnurekenda og laun-
þega. Þetta telja forustumenn stjórnarandstöð-
unnar nú álitlegustu leiðina til vinsælda. Þeir
treysta bersýnilega á, að þjóðin átti sig ekki
nógsamlega á verðbólguhættunni.
Bankamálin
Bankamálin eru nú mjög á dagskrá, enda eitt
af fyrirheitum stjórnarsáttmálans að endur-
skoða lögin um Seðlabanka íslands og vinna að
endurskipulagningu lánakerfisins með það fyrir
augum, að fækka bönkum og fjárfestingar-
sjóðum. Seðlabankanum hefur verið fundið það
til foráttu, að hann hefði tilhneigingu til þess að
óbreyttum lögum, að verða ólýðræðisleg
embættismannastofnun. Nokkurt dæmi þess er
það, að nýlega var þar skipaður bankastjóri, sem
aðeins einn af kjörnum fulltrúum Alþingis i
bankaráðinu hafði mælt með, en hafnað þeim
manni, sem fjórir bankaráðsmenn studdu. óþarft
er að taka fram, að Framsóknarmenn töldu
þessa embættisveitingu misráðna, án þess að
varpað sé nokkurri rýrð á þann mann, sem
embættið hlaut.
Þess mun nú að vænta, að bankamálaráðherra
leggi fyrir þingið frumvarp i samræmi við áður-
nefnd ákvæði stjórnarsáttmálans.
Mál þessi verður Alþingi svo að ihuga vel með
það fyrir augum, að kerfið geti orðið sem
einfaldast og ódýrast og hvergi ýtt undir óeðlilegt
embættisvald. —Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Mao veldur frétta-
mönnum heilabrotum
Vandi hans er að halda bylfingunni áfram
Teng llsiao-Ping
MAÓ hefur að undanförnu
valdið þeim blaðamönnum,
sem mest skrifa um Kina, ým-
iss konar heilabrotum. Astæð-
an er sú, að hann heldur siður
en svo kyrru fyrir, þrátt fyrir
áttræðisaldurinn, heldur er
stöðugt að brjóta upp á ýmsu
nýju, sem gæti gefið visbend-
ingu um meiriháttar breyting-
ar, sem gætu verið i vændum.
Sumt gæti jafnvel bent til að
ný menningarbylting væri i
vændum, en annað gæti bent i
gagnstæða átt. Sumt gæti bent
til að Mao óttaðist hershöfð-
ingja sina og vildiskerða völd
þeirra, en annað gæti bent til
nánari tengsla milli flokksins
og hersins. Þannig heldur Mao
við getgátum fréttaskýrend-
anna, en sama hulan helzt þó
yfir þvi, sem raunverulega er
að gerast að tjaldabaki i Kina.
Það ýtir svo undir getgáturnar
og óvissuna, að Mao er orðinn
áttræður og Chou er litlu
yngri. Útilokað er nú að gizka
á það með einhverri vissu
hverjir séu liklegastir eftir-
menn þeirra, en það getur
ráðiö örlögum Kina og jafnvel
mannkynsins alls næstu ára-
tugina.
EITT af þvi, sem hefur verið
fréttaskýrendum mikið
umræðuefni að undanförnu, er
öflugur áróður kinverskra
fjölmiðla gegn Konfúsiusi og
kenningum hans, en þær hafa
mjög mótað hugsunarhátt,
fjölskyldulif og þjóðlif Kin-
verja um langt skeið. Likleg-
asta skýringin á þessum
áróðri virðist sú, að Mao ótt-
ist, að það gæti meö timanum
orðið byltingunni til falls, ef
kenningar Konfúsiusar ættu
áfram eins rik itök og nú. Það
gæti leitt til afturhvarfs,
gamlar venjur yrðu hafnar til
vegs á ný og bylting kommún-
ista og áhrif hennar hyrfu i
skuggann. Aróðurinn gegn
Konfúsiusi veitir flokknum og
fjölmiðlunum lika nýtt verk-
efni og i rauninni byltingar-
kennt verkefni, þar sem verið
er að rifa aldagamlar siða-
hugmyndir til grunna.
Nýlega er svo hafin önnur
áróöurssókn i fjölmiðlum, sem
er i ætt við áróðurinn gegn
Konfúsiusi, en er þó hvergi
nærri eins róttæk. Hún beinist
gegn vestrænni klassiskri
músik. Sérstaklega er
Beethoven talið flest til for-
áttu. Mozart og Schubert ,fá
einnig þunga ádrepu. Til
samanburðar er þvi haldið
fram, að kinversk músik, sem
hefur orðið til á timum
kommúnistabyltingarinnar og
i tengslum við hana, sé á allan
hátt miklu fremri og
fullkomnari. Hér er vissulega
um byltingarkenndan áróður
að ræða, þar sem verið er aö
gera litið úr list, sem notiö
hefur almennrar
viöurkenningar um langt
skeiö, og ekki sizt Rússar hafa
hafið til skýjanna eftir bylt-
inguna.
Af sumum fréttaskýrendum
hefur þetta tvennt, áróðurinn
gegn Konfúsiusi og klassisku
tónlistinni, veriö nefnt sem
merki um, að ný menningar-
bylting sé i aðsigi. Réttara
mun þó, að hér sé unnið i þeim
anda Maos, að viðhalda stöð-
ugri byltingu, en ganga hins
vegar ekki eins róttækt til
verks og gert var i
menningarbyltingunni.
ÞAÐ hefur að vonum vakið
mikið umtal, að skömmu eftir
áramótin var gerð mikil
breyting á yfirstjórn hersins,
sem aðallega fólst i tilflutningi
valdamikilla hershöfðingja.
Hershöfðingjar, sem lengi
höfðu annazt yfirstjórn i viss-
um landshlutum, voru kallaðir
til Peking, en aörir sendir
þaðan. Þetta hefur komið alls
konar orðrómi af stað. Ein lik-
legasta skýringin er sú, að
Mao sé minnugur þess, að
siðustu áratugina fyrir valda-
töku kommúnista, bjó Kina
ekki við neina heildarstjórn,
nema að nafni til, heldur
drottnuðu hershöfðingjar i
einstökum landshlutum i
lengri eða skemmri tima.
Sumir hershöfðingjanna, sem
nú voru kallaðir til Peking,
voru búnir að fara meö stjórn i
sama fylki i allt að 17 ár, og
höfðu orðiö mjög valdamikla
aðstöðu, þar sem þeir tóku
einnig þátt i flokksstjórn
viðkomandi fylkis. Mao hefur
bersýnilega ekki viljað eiga
neitt á hættu i þessum efnum.
Það mun ekki hafa dregið úr
þessari árvekni hans, að Lin
Piao, sem um skeið var
krónprins Maos og æösti
maður hersins, reyndi aö
steypa Mao úr stóli 1971 með
aöstoð hersins.
Þá hefur vakið allmikið
umtal og ágizkun fréttaskýr-
enda.að hin svonefnda alþýðu-
lögregla eða alþýðuvörður
hefur verið efldur mjög að
undanförnu ,en hlutverk
hennar er að hjálpa hinni
reglulegu lögreglu til að halda
uppi lögum og reglum, t.d. að
hindra rán og gripdeildir.
Ýmsir telja þetta merki þess,
að Mao og Chou treysti
hernum ekki of vel, og vilji
geta gripið til alþýðulögregl-
unnar, ef þörf krefur.
ÞA hefur það valdið ýmsum
fréttaskýrendum verulegum
heilabrotum að undanförnu,
að mikið bernú orðið á göndun
samstarfsmanni Liu Shao-shi,
sem var fyrsti forseti Kina
eftir að kommúnistar tóku
völdin og þótti þá liklegur til
aö verða eftirmaður Maos, en
siðar greindi þá um leiðir, og
var Liu sviptur öllum
völdum og áhrifum, en Lin
Piao tók sæti hans sem krón-
prins Maos. Með Liu hvarf i
skuggann Teng Hsiao-Ping,
sem hafði verið framkvæmda-
stjóri kommúnistaflokksins,
átt fast sæti i æðstu flokks-
stjórninni, og var talinn einn
valdamesti maður flokksins.
Honum skaut svo allt i einu
upp i aprilmánuði siðastl. sem
einum af varaforsætisráðherr
um Kina, og á flokksþinginu i
sumar var hann kosinn i mið-
stjórn flokksins og fram-
kvæmdastjórn, og hefur hann
siðan komið fram við mörg
opinber tækifæri. Ýmsir
fréttaskýrendanna telja hann
nú einn af valdamestu mönn-
um Kina. Jafnframt telja þeir
þetta geta verið ábendingu
um, að Mao sé nú að efla hinn
gætnari arm flokksins, sem oft
er talinn undir forustu Chous.
Hins vegar þótti það merki
um, að Mao væri aö efla rót-
tækari arm flokksins þegar
hann lét ungan flokksleiðtoga
frá Shanghai, Wang Hung-
wen, koma fram við hliö Chou
á flokksþinginu i sumar, og
hefur siðan sýnt það á ýmsan
hátt, að Wang komi nú næst
Mao sjálfum og Chou að
völdum. Liklegasta skýringin
á þessu er sú, að Mao sé að
reyna að treysta jafnvægi i
flokknum með þvi aö skipta
forustustörfum milli forustu-
manna i báöum örmum hans.
Jafnframt sé það markmið
hans, að gera engan einn
mann of valdamikinn.
LESENDABRÉF frá
ungum manni, sem nýlega
birtist á forsiðu Dagblaðs
þjóðarinnar, aðalmálgagni
Kommúnistaflokksins, hefur
orðið fréttamönnum verulegt
umtalsefni. 1 bréfinu kvartar
bréfritarinn, sem starfar nú i
afskekktu landamæraheraði,
undan þvi, að faðir hans vilji
láta hann fá atvinnu i
stórborg. Faðir minn, segir
bréfritarinn, barðist gegn
Japönum, siðar með
kommúnistum gegn Chiang
Kai-shek, og loks gegn Banda-
rikjamönnum i Kóreu. Hann
heldur vist, að með þessu sé
baráttunni lokið. Min kynslóð
á hins vegar erfiðustu barátt-
una fyrir höndum, en hún er
fólgin i þvi að halda bylting-
unni áfram.
Hér túlkar hinn ungi maöur
kjarnann i kenningum Maos,
enda birtist bréf hans á veg-
legasta stað i Dagblaði þjóð-
arinnar. Þetta bréf skýrir
áreiðanlega margt af þvi, sem
nú er að gerast i Kina, eins og
áróðursherferðina gegn
Konfúsiusi. Mao keppist við að
halda byltingunni áfram, en
vandinn er sá, að geta sam-
rýmt það stöðugum
stjórnarháttum, sem eru eitt
helzta skilyrði þess, að Kina
geti haldið hlut sinum i
samkeppninni við aðrar
þjóðir. — Þ.Þ.