Fréttablaðið - 10.12.2004, Blaðsíða 30

„Á því þingi sem nú fer í hönd þarf
að hefja sameiginlegt starf allra
flokka að endurskoðun stjórnar-
skrárinnar. Í því starfi þarf að
tryggja að löggjafarstarf Alþingis
geti gengið fram með eðlilegum
hætti, en einnig að tryggja lýðræð-
islegan rétt almennings til að fá
fram atkvæðagreiðslur um mál
sem miklu skipta. Þá þarf að skýra
betur hlutverk forseta, Alþingis og
ríkisstjórnar í stjórnskipuninni.“
Þetta sagði Halldór Ásgrímsson
forsætisráðherra í ræðu sinni í
Þjóðmenningarhúsinu fyrr í vik-
unni í tilefni af lokum heimastjórn-
arafmælis. Í tengslum við ákvörð-
un forsetans um að virkja mál-
skotsrétt sinn hafa einmitt komið
fram brýnar spurningar um stjórn-
skipun landsins og sjálft eðli þess
lýðræðiskerfis sem við búum við.
Samstarfsmenn Halldórs úr röðum
sjálfstæðismanna gengu nokkuð
langt sl. sumar í að skilgreina
ákvörðun forsetans sem aðför að
þingræðinu, grundvelli stjórnskip-
unar landsins og hinu lýðræðislega
kerfi. Forusta Framsóknarflokks
var á svipuðum slóðum – þó svo að
sannfæringin hafi ef til vill ekki
verið eins heit. Mjög stór hluti
þjóðarinnar hins vegar taldi að það
væru þvert á móti viðbrögð ríkis-
stjórnarinnar og meirihlutans á Al-
þingi sem ógnuðu stjórnarskrá,
grundvelli stjórnskipunarinnar og
hinu lýðræðislega kerfi. Það er því
ánægjulegt að í ræðu sinni kýs for-
sætisráðherra að orða þessa hluti
af hlutlægni og í sáttatón ñ hann
bendir á að skýra þurfi betur hlut-
verk forseta, Alþingis og ríkis-
stjórnar í stjórnskipuninni – án
þess að draga fram sérstaklega þá
afstöðu sem hann og stjórnarmeiri-
hlutinn tíundaði af kappi í sumar.
Málið snýst vitaskuld ekki einvörð-
ungu um valdsvið forsetans, eða
valdsvið Alþingis, eða valdsvið rík-
isstjórnar. Málið snýst um samspil
þessara stofnana, enda hafa ekki
síður verið viðraðar áhyggjur af
samskiptum ríkisstjórna og Alþing-
is en af samskipum Alþingis og for-
setaembættisins eða ríkisstjórnar
og forsetaembættisins. Raunar eru
samskipti ríkisstjórnarinnar og Al-
þingis um margt raunverulegra
vandamál en samskipti Alþingis og
forsetans, og sífellt eru að koma
upp dæmi þar sem Alþingi virðist
ekki spurt eða þá að það tekur sjálf-
krafa við fyrirmælum beint frá rík-
istjórninni. Eitt af mörgum slíkum
dæmum er nýleg ákvörðun um að
taka Mannréttindaskrifstofu Ís-
lands af fjárlögum og gera henni að
sækja fjárveitingar beint til ráðu-
neyta. Fjárlaganefndarmenn sögð-
ust einfaldlega vera að framfylgja
óskum framkvæmdavaldsins og
virðist ekki einu sinni hafa dottið í
hug að spyrja eftir ástæðum breyt-
ingarinnar. Efnisleg rök hafa ein-
faldlega ekki komið fram. Skrif-
stofutæknileg rök um hvað eigi að
teljast sem sérstakir fjárlagaliðir
og hvað ekki eru einfaldlega ekki
boðleg í þessu sambandi. Og
kannski er það þögnin sem er ugg-
vænlegust. Eftir stendur hrollvekj-
andi grunur um að hugsanleg skýr-
ing sé sú að verið sé að refsa Mann-
réttindaskrifstofunni fyrir nei-
kvæða umsögn um sum stjórnar-
frumvörp á umliðnum misserum.
Það léttir ekki þá þungu þanka, að
þeir sem benda á þetta sem hugsan-
lega skýringu eru ekki pólitískir
flokkshestar sem grípa til stóryrða
í dægurkarpi og heitum umræðum.
Þvert á móti eru þetta grandvarir
og alþjóðlega virtir og viðurkennd-
ir fræðimenn og mannréttinda-
frömuðir, sem engin flokkspólitísk
tengsl hafa svo vitað sé.
En eins og Halldór Ásgrímsson
sagði, „þá þarf að skýra betur hlut-
verk forseta, Alþingis og ríkis-
stjórnar í stjórnskipuninni.“ Það er
hverju orði sannara. Forsætisráð-
herra tilkynnti í fyrrnefndri ræðu
sinni um stofnun tveggja nefnda til
þessarar endurskoðunar stjórnar-
skrárinnar. Annars vegar pólitískr-
ar nefndar skipaðrar fulltrúum
flokkanna í hlutfalli við styrkleika
þeirra á þingi og hins vegar sér-
fræðinganefndar til að starfa með
og samhliða pólitísku nefndinni.
Þetta er skynsamlegt fyrirkomulag
og slær á þá tortryggni, sem verið
hefur gagnvart ríkisstjórninni síð-
an í sumar. Sérstaklega vekur það
athygli að forsætisráðherra hefur
sett Eirík Tómasson lagaprófessor
yfir sérfræðinganefndina, en Eirík-
ur var sem kunnugt er mjög efins
um margar hugmyndir ríkisstjórn-
arinnar í fjölmiðlamálinu. Hvað
sem annars líður grunsemdum um
að mönnum og stofnunum sé refsað
fyrir andstöðu við stjórnvöld, þá
gildir það greinilega ekki um for-
mennskuna í sérfræðinganefnd-
inni. Halldór Ásgrímsson sýnir með
þessu stjórnarskrárútspili sínu öllu
– bæði hvernig hann heldur á mál-
inu og orðalaginu sem hann notar –
að honum er mikið í mun að þetta
starf takist vel. Öll efni eru enda til
að svo geti orðið. Ástæða er til að
taka undir með Guðmundi Magnús-
syni, sem stakk upp á því í leiðara
hér í blaðinu í fyrradag að þetta
tækifæri yrði nýtt til sem víðtæk-
astrar þjóðarsáttar og almenningi
gert kleift að koma ábendingum á
framfæri við stjórnarskrárnefnd-
irnar, sem störfuðu þá að einhverju
leyti fyrir opnum tjöldum. Þetta
mál kemur okkur öllum við. ■
G runnskólinn skal leitast við að haga störfum sínum ísem fyllstu samræmi við eðli og þarfir nemenda ogstuðla að alhliða þroska, heilbrigði og menntun hvers
og eins,“ segir meðal annars í 2. grein markmiðskafla grunn-
skólalaganna frá 1995. Þessu markmiði virðist íslenska
grunnskólanum takast vel að ná ef marka má niðurstöðu Pisa-
rannsóknarinnar svokölluðu sem birt var í vikunni.
Árangur nemenda, og þá einkum stúlkna, í stærðfræði í
þessari könnun er vissulega ánægjuefni en hugsanlega er
stærsti sigur íslenska grunnskólans í könnuninni þó sú niður-
staða að hvergi meðal þátttökuþjóða er minni munur á
frammistöðu nemenda milli einstakra skóla og hér á Íslandi.
Þetta sýnir að í íslenskum skólum er unnið afar gott og mark-
visst starf sem miðar að því að koma öllum nemendum til
þroska, óháð búsetu þeirra og félagslegri stöðu. Íslenska
skólakerfið hefur hlúð afar vel að þeim nemendum sem
minna mega sín í námi og á skilið fyrir það mikinn heiður.
Þær raddir hafa að vísu heyrst að of mikil orka fari í þennan
hóp nemenda á kostnað þess að hlúa betur að hópnum á hin-
um endanum, eða þeim sem skara fram úr í námi. Sjálfsagt
má gera enn betur við þann hóp en nú er gert en hitt hlýtur þó
alltaf að vera mikilvægara að rækta vel nemendur sem á
verulegum stuðningi skólans þurfa að halda.
Þrátt fyrir að sumt valdi ánægju og annað vonbrigðum í
könnun sem þessari verður alltaf að hafa í huga að auk þess
sem aðeins er um eitt próf að ræða, en ekki rannsókn sem
nær til lengri tíma, er fyrirlögnin í þátttökulöndunum áreið-
anlega afar misjöfn. Hér á landi og raunar á Norðurlöndunum
öllum, utan Finnlands sem einmitt skorar hátt í Pisa-rann-
sókninni, tíðkast mun minni aðgreining í skólum en víðast
hvar annars staðar í heiminum, þ.e. hlutfall nemenda í sér-
skólum er hér með því allra lægsta sem gerist. Þetta hefur
áhrif á það hverjir taka þátt í alþjóðlegum könnunum eins og
Pisa-rannsókninni þannig að líklegt má telja að meðal þeirra
landa sem koma best út í könnuninni séu lakari nemendur síð-
ur látnir þreyta prófið en til dæmis hér á Íslandi. Þetta gerir
árangur íslensku ungmennanna í raun betri en röðunin í Pisa-
rannsókninni gefur til kynna. Auk þess verður að hafa í huga
að rannsókn á borð við þessa metur ekki nema lítinn hluta
skólastarfs sem er námsárangur í þremur greinum og er ekki
nema örlítið brot af öllu því starfi sem fram fer í skólanum.
Upp úr stendur að þrátt fyrir að alþjóðlegur samanburður
eins og Pisa-rannsóknin sé góðra gjalda verður og áhugaverð-
ur sem slíkur er það þó lífið sjálft sem skiptir máli. Ungir Ís-
lendingar eru mannvænlegt fólk. Upp til hópa eru þeir
ánægðir með lífið og horfa björtum augum til framtíðarinnar.
Þeim vegnar alla jafna afar vel bæði í vinnu og námi, ekki síst
á erlendri grund, þegar út í hinn raunverulega samanburð
milli landa er komið. Þetta verður að hafa í huga þegar velt er
vöngum yfir niðurstöðum kannanna eins og Pisa-rannsóknar-
innar.
10. desember 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Íslenskum grunnskóla tekst vel
að ná markmiðum sínum.
Jöfnuður í
grunnskólanum
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
STJÓRNARSKRÁRNEFNDIR
FORSÆTISRÁÐHERRA
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Raunar eru sam-
skipti ríkisstjórnar-
innar og Alþingis um margt
raunverulegra vandamál en
samskipti Alþingis og for-
setans, og sífellt eru að
koma upp dæmi þar sem
Alþingi virðist ekki spurt
eða þá að það tekur sjálf-
krafa við fyrirmælum beint
frá ríkistjórninni.
,,
edda.is
Spilafíkill Dostojevskís
Fjárhættuspilarinn er
einhver frægasta og
magnaðasta lýsing á áþján
spilafíknarinnar sem til er.
Sagan er borin uppi af
meistaralegum lýsingum á
innri togstreitu og
hégómagirnd persónanna
og hér takast á spaug og
alvara; allt með þeim hætti
sem lesendur þekkja vel úr
öðrum meistaraverkum
Dostojevskís.
Skynsamlegt útspil
Kóngulær
„Kóngulóarvefur“ var líkingin sem
danska blaðið Berlingske Tidende not-
aði um síðustu helgi um íslenskt við-
skiptalíf. Látum liggja milli hluta hversu
glögg sú lýsing er. Hitt er athyglisvert
að menn skuli aftur og aftur sækja
hugtök og heiti um viðskiptalífið til
dýraríkisins. Segir það okkur eitthvað?
Annars er ekki nýtt að tala um íslenska
athafnamenn sem kóngulær og líkja
innbyrðis tengslum þeirra við kóngu-
lófarvef. Fyrir rúmum aldarfjórðungi,
sumarið 1977, gerði dagblaðið Þjóð-
vilinn mikla atlögu að Eimskipafélaginu
og birti greinaflokk þar sem stjórnend-
ur félagsins voru sakaðir um „gróða-
söfnun“ (sem blaðið taldi glæp út af
fyrir sig! Hugsa sér hvað þjóðfélagið
hefur breyst!). Í því sambandi beindi
blaðið sjónum að ítökum foráðamanna
félagsins víðs vegar um þjóðfélagið og
kallaði þá „fjármálakóngulær“. Rúmum
áratug síðar voru sömu menn kenndir
við kolkrabba. Tískan sveiflast á
þessu sviði sem öðrum.
Hann skal í annað sætið!
Athygli vekur að í opnuauglýs-
ingu frá Vöku-Helgafelli í einu
dagblaðanna í gær eru
tvær skáldsögur forlagsins
sagðar vera í öðru sæti á
lista yfir mest seldu
bækur jólavertíðar-
innar. Hvernig má
það vera? Það er
ekki fyrr en farið
er að rýna í örsmáa letrið í auglýsing-
unni sem skýringin fæst. Önnur
bókanna, Sakleysingjar Ólafs Jóhanns
Ólafssonar, var í öðru sæti listans fyrir
hálfum mánuði en er það ekki lengur.
Samkvæmt bóksölulista yfir landið sem
birtur var í gær er hún í níunda sæti.
Þarna virðist einhver kappsemi ráða
ferðinni hjá útgefandanum.Kannski er
boðskapurinn: „Hún skal í annað
sætið hvað sem hver segir!“
Og vel má vera að bókin
eigi eftir að fara upp á
toppinn á ný enda nýtur
Ólafur Jóhann hylli fjöl-
menns hóps lesenda.
Og bókakauptíðin er
rétt að byrja.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS
30-31 leiðari 9.12.2004 13.50 Page 2