Fréttablaðið - 10.12.2004, Blaðsíða 76

Í bókinni „Hvað mikið er
nóg?“ kemur skýrt fram að
börnum er mun hollara að
taka þátt í heimilisstörfum
en að sitja yfir tölvu og
sjónvarpi.
„“Við teljum mjög viðeigandi að
Íslendingar skoði það sem verið
er að taka á í þessari bók,“ segja
þeir Ólafur Grétar Gunnarsson og
Bjarni Þórarinsson hjá ÓB ráð-
gjöf, sem hefur sent frá sér afar
forvitnilega bók – og tímabæra –
sem ber heitið „Hvað mikið er
nóg?“ eftir Dr. Jean Illsley Clarke
og er „jarðbundinn leiðarvísir að
heilbrigðu uppeldi í stað ofdek-
urs“. Hún er einnig höfundur bók-
arinnar Að alast upp aftur sem
kom út árið 2002.
„Við höfum tekið þátt í að gefa
út margar bækur,“ bætir Ólafur
við, „en við höfum ekki fundið
fyrir öðrum eins viðbrögðum og
við þessari. Það eru 49 manns hér
á landi sem hafa sótt námskeið
hjá höfundinum, þar af margir
úr skólakerfinu, og það sýnir
kannski betur en annað hversu
mikil þörf er á leiðbeiningum af
þessu tagi. Þessir aðilar eru þegar
farnir að vinna með bókina í sínu
starfi.“
Markmiðið með bókinni segir
Ólafur vera að fræða og styrkja
foreldra í sínu vandasama hlut-
verki. „Það má færa rök fyrir því
að það hafi aldrei verið flóknara
að vera foreldri en núna. Í fyrsta
sinn eiga foreldrar peninga og það
virðist vera í lagi að segja „já“ við
óskum barnsins fyrst maður er
með peninga í vasanum. En eins
og kemur fram í bókinni kemur
það börnum í verulega erfiðleika.
Þau missa af mikilvægum lær-
dómi. Þau missa af því að læra
sjálfsaga, sem er grundvöllur
fyrir gæfuríku lífi.
Við Íslendingar tölum mikið
um aga – en allt byrjar þetta á
sjálfsaga. Og við skulum hafa það
í huga að agaleysi stafar af stór-
um hluta af ofdekri. En bókin
tekur ekki bara á vandamálum
sem blasa við foreldrum, heldur
býður hún líka upp á lausnir. Í
henni er í fyrsta sinn skilgreint
hvað ofdekur er og það birtist í
þremur mismunandi myndum:
Ein tegundin lýsir sér í ofgnótt og
skilningsskorti á hugtakinu „nóg“,
sem þýðir að barnið lærir ekki að
lifa með nei-i. Önnur tegundin er
ofeldi, eða of mikil umönnun, þar
sem foreldrar ofala börnin með
því að gera of mikið fyrir þau;
ýmislegt sem þau ættu að læra að
gera sjálf og þeim er lífsnauðsyn-
legt að læra.
Þriðja tegundin er óskýr mörk.
Börn eru að upplifa hluti sem þau
hafa ekki þroska til að upplifa, t.d.
frelsi. Í of mikilli umönnun felst
að börn eru ekki látin taka þátt í
heimilisverkum. En börn upplifa
sig sem hluta af fjölskyldunni
með því að taka þátt í heimilis-
verkum. Þannig líður þeim betur
og þau eru fyllri af sjálfum sér
og þau upplifa sig sem hluta af
fjölskyldunni og hluta af stóra
samfélaginu.
Núna eru jólin að koma, heimil-
in eru að taka til og gera fínt og nú
er tilvalinn tími til þess að leyfa
börnunum að njóta og hjálpa með
því að taka til. Rannsóknir sýna að
þetta hjálpar þeim að ná árangri í
lífinu. Þegar við erum að ala upp
börnin okkar setjum við reglur
sem eru sveigjanlegar og aðrar,
sem varða heilsu og velferð
barnsins, sem eru ósveigjanlegur.
Ein af reglunum sem varða vel-
ferð barnsins er að það taki þátt í
heimilisverkum. Þannig að for-
eldrið segir við barnið: „Ég vil að
þú ryksugir“. Það kann að koma
hik á barnið, því það vill ekki ryk-
suga. Þá segir foreldrið: „Eitt af
mínum hlutverkum, sem foreldri,
er að hjálpa þér til þess að þú náir
árangri í lífinu. Með því að ryk-
suga núna, ert þú líka að hjálpa
þér að ná árangri í lífinu.“
Þetta er boðskapurinn og barn-
ið sér þetta þá á allt annan hátt.
Við sjáum hjá fjölda foreldra, og
vitum af eigin reynslu, að þetta er
mikilvæg samverustund. Núna
höfum við fengið það staðfest í
rannsóknum að sjónvarp og tölv-
ur ýta undir ofbeldi, offitu og ein-
elti, en heimilisstörfin hjálpa
börnum að þroskast á heilbrigðan
hátt og í að ná árangri í lífinu.
Í byrjun velja börnin samveru
með foreldrum umfram tölvu og
sjónvarp. Í bókinni er listi yfir
hvaða verkefni börn geta gert og
sýnt hvernig börn læra venjulega
heimilisstörf í þremur skrefum.
Fyrst með hjálp, á meðan þau eru
að læra aðferðina og hvað telst
nógu vel gert. Næst vinna þau
verkin sjálf og eru minnt á eftir
þörfum. Að síðustu vinna þau sjálf-
stætt, án eftirlits. „Nú, þegar það
er vitað að mæður eiga ekki eins
mikla möguleika á vinnumarkaði
og feður, þar sem þær sjá um heim-
ilisstörfin,“ segir Ólafur, „þá er
þetta ein leiðin til þess að jafna
álagið á kynjunum. Í bókinni er
sagt frá rannsókn þar sem fylgst
var með stórum hópi einstaklinga,
og þeir sem höfðu náð mestum ár-
angri 25 ára gamlir, höfðu byrjað
að taka þátt í heimilisstörfum um
þriggja til fjögurra ára aldurinn.
Kannski hér sé komið skemmtilegt
efni í lífsleikni í leikskólanum.“■
56 10. desember 2004 FÖSTUDAGUR
EKKI MISSA AF…
… Sýningunni Markaður og
form - skapandi auglýsingar og
markaðssamskipti í Hafnahúsi,
Listasafni Reykjavíkur frá 10. til
12. desember. Á sýningunni eru
verk nema úr hönnunar- og arki-
tektúrdeild Listaháskólans og
viðskiptadeild Háskólans í
Reykjavík.
… Ævintýrinu um Augastein
eftir Felix Bergsson, jólasýningu
fyrir alla fjöl-
skylduna,
sem sýnd er
í Tjarnarbíói
á sunnudög-
um klukkan
14.00.
… Kvikmyndinni Svefnleysi
með Al Pacino í sjónvarpinu
klukkan 00.15 í kvöld.
Á alþjóðlega mann-
réttindadaginn, sem
er í dag, heldur Ís-
landsdeild Am-
nesty International
tónleika kl. 20.30 í
Neskirkju við Haga-
torg.
Eins og áður hefur
deildin fengið ein-
vala lið listamanna
til liðs við sig. Á
tónleikunum koma
fram Ragnheiður
Gröndal söngkona, Gunnar Kvaran sellóleik-
ari, Elísabet Waage hörpuleikari og hornleik-
arar úr Sinfóníuhljómsveit Íslands þau Joseph
Ognibene, Anna Sigurbjörnsdóttir, Þorkell
Jóelsson og Emil Friðfinnsson. Á tónleikun-
um verða meðal annars flutt verk eftir C.
Saints-Saëns, G. Fauré, L. Boccherini, J.
Massenet, W.H.
Squire, J.S. Bach og
Eugéne Bozza,
Ragnheiði Gröndal,
Magnús Eiríksson,
Jóhann G. Jó-
hannsson og Ingi-
björgu Þorbergs.
Tónleikar Amnesty
International á
mannréttindadag-
inn eru orðnir fast-
ur liður á aðvent-
unni og fólk sam-
einar stuðning við mikilvægt málefni góðri
stund með fallegri tónlist. Miðaverð er kr.
1.500. Ágóðinn af tónleikunum rennur
óskiptur til mannréttindastarfs Amnesty
International. Forsala aðgöngumiða er í versl-
un Skífunnar að Laugavegi 26, og á skrifstofu
Amnesty International að Hafnarstræti 15.
Kl. 15.00
Á sunnudögum er ókeypis leiðsögn um
sýningar Listasafns Reykjavíkur; á Kjar-
valsstöðum og í Hafnarhúsinu. Myndlistar-
menn annast leiðsögnina á söfnunum. Þeir
skoða sýningarnar ásamt gestum og taka
þátt í umræðum um verkin. Heyrnarlausir
geta óskað eftir táknmálstúlki með minnst
þriggja daga fyrirvara.
menning@frettabladid.is
Amnesty tónleikar í Neskirkju
Á ferð með skáldi
Sú grein bókmennta sem kennd er
við ferðasögur átti ris fyrir margt
löngu. Hún gegndi veigamiklu hlut-
verki þegar þjóðin var einangraðri
og höfundar miðluðu fróðleiksfús-
um löndum af firnum á fjarlægum
slóðum. Bókmenntagreinin virðist
vera að fá nýtt líf um þessar mundir.
Nokkrir höfundar fara í ferðalag af
ólíkum toga og afraksturinn sjáum
við í jólavertíðinni. Einn okkar vin-
sælustu rithöfunda, Einar Kárason,
býður lesendum samfylgd í fjórum
sögum, Hvar frómur flækist.
Fyrsta sagan lýsir pílagrímsför
ungskáldanna og nafnanna Einars
Más Guðmundssonar og Einars
Kárasonar árið 1977. Fyrst halda þeir
til Færeyja sem farandverkamenn og
síðan til Evrópu á bakpokaferðalag,
eins og öll almennileg skáld þurfa
að gera. Næsta segir frá tóbaks-
kaupaleiðangri Einars og föður hans
austur á land, en árið 1984 var alls-
herjarverkfall opinberra starfsmanna
og nikótínfíklar í Reykjavík komnir í
vond mál á fjórðu viku í verkfalli.
„Vitringar í Austurlöndum“, þriðja
frásögnin, er um ferðalag til Jemen,
en árið 1997 lagði fjölþjóðleg sendi-
nefnd rithöfunda land undir fót til að
freista þess að fá samviskufangann
og rithöfundinn Mansúr Rajih leyst-
an úr haldi, en hann hafði þá setið
inni í 14 ár fyrir morð sem hann ekki
framdi. Síðasta ferðin sem Einar
lýsir er átakanleg reisa sem farin var
árið 1998 til Auschwitz-útrýmingar-
búðanna í Póllandi.
Fyrri sögurnar tvær eru öðrum
þræði sjálfsævisögulegar, þar fær
maður að kynnast manninum Einari
Kárasyni, draumum hans og þrá.
Sömuleiðis gefur hann lesendum
hlutdeild í forsögu sinni sem rithöf-
undar, ljúfsárar minningar tengdar
æskunni og föðurnum. Fyrir vikið
stendur höfundurinn manni nær en
ella, stundum virðist manni skáldið
nota húmorinn sér til hlífðar og
skjóls en öðru hvoru glittir í kvikuna.
Einar sýnir enn og aftur að hann
hefur næmt auga fyrir því skoplega í
lífinu. Allar lýsingar á samferða-
mönnum og staðháttum á ferðalög-
unum eru skýrar og skemmtilegar.
Seinni sögurnar tvær eru meira í
anda hefðbundinna ferðasagna, þar
sem útlendingur er á ókunnum
slóðum. Í öðru tilvikinu er ferðalang-
urinn í framandi menningarheimi
(múslimsku einræðisríki), í seinna
tilvikinu svo sem staddur á firrtum
tíma (Auschwitz). Þetta eru sögur
með þarft erindi, en þær urðu mér
ekki eins gefandi aflestrar og hinar
tvær, af því að persónuleg tenging er
ekki eins þétt.
Í fyrri hluta bókarinnar er per-
sónuforvitni lesandans svalað betur,
hann stígur um borð í skútuna með
skáldunum báðum (Einurunum)
þegar ritdraumurinn er rétt að vakna
í brjóstum þeirra. Við sjáum hvernig
upprennandi skáld eru stöðugt að
safna í sarpinn, hvernig þau nýta sér
sérhverja reynslu sem uppsprettu
sagna. Húmorinn er aldrei langt
undan hjá Einari og umfjöllunar-
efnin hjartnæm. Það var sannarlega
ánægjuríkt og upplyftandi að flækj-
ast með höfundinum í fjórum ferð-
um.
Agaleysi er ofdekur
BÓKMENNTIR
MELKORKA ÓSKARSDÓTTIR
Hvar frómur flækist
Höfundur: Einar Kárason
Útgefandi: Mál og menning
!
EINAR KÁRASON
K
ri
s
ti
a
n
K
ræ
ft
in
g
-
G
ra
p
h
A
rt
s

Ruth Reginalds
Rósa Guðmundsdóttir
Seth Sharp, leikstjóri
ÓLAFUR GRÉTAR GUNNARSSON OG BJARNI ÞÓRARINSSON Það merkilega er að
börnin velja samveru með fjölskyldunni umfram tölvu og sjónvarp.
GUNNAR KVARAN RAGNHEIÐUR GRÖNDAL
76-77 (56-57) menning 9.12.2004 19:49 Page 2