Fréttablaðið - 12.12.2004, Blaðsíða 18

F jármálaeftirlitið hefur boðað hert eftirlit með lánum sem felaí sér markaðsáhættu. Það sem eftirlitið beinist að eru lán meðháu veðhlutfalli fasteigna og lán með veði í hlutabréfum. Með
þessu er eftirlitið að vekja athygli á þeirri hættu sem kann að skap-
ast ef fasteignamarkaður eða hlutabréfamarkaður lækka án þess að
fjármálstofnanir hafi bolmagn til að mæta slíkri niðursveiflu.
Í þessu skyni mun Fjármáleftirlitið krefja fjármálastofnanir um
skýrslur og fara fram á úrbætur og styrkingu eigin fjár ef mat leiðir
í ljós veikleika vegna áhættu fjármálastofnana af sveiflum á mark-
aði.
Frelsi á fjármálamarkaði hefur leitt til þess að fjármálafyrirtæki
hafa leitað leiða til þess að bjóða betri og ódýrari þjónustu. Það
kemur neytendum til góða og ýtir undir hagræðingu í fjármála-
kerfinu. Þegar samkeppnin harðnar er ljóst að fyrirtæki á markaði
eru misvel í stakk búin til þess að taka þátt. Þannig hafa stærri fjár-
málafyrirtæki aðgang að ódýrara fé til að fjármagna útlán sín en þau
smærri. Smærri fyrirtækin freistast til þess að elta þau stærri í
kjörum til að halda í viðskiptavini og hættan er sú að kappið verði
meira en forsjáin.
Fjármálaeftirlitið er með hertu eftirliti að sinna skyldu sinni um
að viðhalda traustu og heilbrigðu fjármálakerfi.
Vera kann að smæstu fyrirtækin verði með því eftirliti dæmd úr
leik í kapphlaupinu um lægstu vextina. Það er því mikilvægt að sem
flestum hindrunum verði rutt úr vegi til þess að sparisjóðir eigi
greiða leið að því að sameinast öðrum fjármálafyrirtækjum.
Fjármálaeftirlitið er einnig að bregðast við þeirri hættu að menn
fari sér að voða í skuldsetningu gagnvart hlutabréfastöðu. Þegar vel
árar á hlutabréfamarkaði eykst freistingin að margfalda hagnaðinn
með lántöku á móti eign í hlutabréfum. Þetta getur verið ábatasamur
leikur, en hann er að sama skapi hættulegur. Mesta áhættan er þegar
tekin er staða í innlendum hlutabréfum á móti skuldum í erlendum
myntum. Þá bera menn bæði markaðsáhættu af hlutabréfum og
áhættu af lækkun krónunnar. Krónan hefur styrkst að undanförnu,
sem er bein afleiðing vaxtahækkunar Seðlabankans. Sigurður
Einarsson, stjórnarformaður KB banka, lét þau orð falla á fundi
bankans um krónuna að viðskiptahallinn væri alvarlegt vandamál og
mikilvægt að krónan lækkaði fyrr en seinna. Ólíklegt er að honum
verði að ósk sinni. Nýafgreidd fjárlög eru ekki nægjanlega aðhalds-
söm til þess að halda aftur af verðbólgu. Fleira eykur þrýsting á
efnahagslífið. Boðaðar skattalækkanir ríkisstjórnarinnar magna
þensluna og einnig, svo litið sé nær stjórnarfomanni KB banka,
lækkandi vextir íbúðalána. Hvort tveggja er jákvætt fyrir almenn-
ing, en tímasetningin er ekki til þess fallin að viðhalda stöðugleika og
forða frekari styrkingu krónunnar. Seðlabankinn er skilinn eftir á
berangri efnahagsstjórnunarinnar og hefur til björgunar eitt
ónákvæmt vopn, stýrivexti. Hættan er því miður að fleiri muni skað-
ast en verðbólgan. ■
12. desember 2004 SUNNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Það er rétt hjá Fjármálaeftirlitinu að fylgjast vel með
þróun útlána í bankakerfinu.
Lánin, krónan
og þenslan
FRÁ DEGI TIL DAGS
Vera kann að smæstu fyrirtækin verði með því
eftirliti dæmd úr leik í kapphlaupinu um lægstu vextina.
Það er því mikilvægt að sem flestum hindrunum verði
rutt úr vegi til þess að sparisjóðir eigi greiða leið að því
að sameinast öðrum fjármálafyrirtækjum.
,,
Allir klárir í bátana
– stökkir að utan, mjúkir að innan!
ar
gu
s
04
-0
71
3
Mogginn flytur
Þau tíðindi spurðust út í síðustu viku
að öll starfsemi Morgunblaðsins yrði
flutt upp í Hádegismóa á næstu miss-
erum, en þar er fyrir ný prentsmiðja
blaðsins á sprungusvæðinu við Rauða-
vatn. Sjónarsviptir verður að starfsemi
blaðsins í Kringlunni, enda hefur blaðið
verið kennileiti í þessum nýja miðbæj-
arkjarna í Kringlumýrinni.
Meðal þeirra sem
munu sakna Moggans
úr hverfinu eru eig-
endur Kringlukráarinn-
ar en blaðamenn
Mogganns hafa verið
tíðir gestir á kránni
að afloknum
vinnudegi, svo
mjög að vísir að íslenskum blaða-
mannabar hefur orðið til á staðnum,
enda Fréttablaðið svo sem ekki í óra-
fjarlægð frá freistingunni ...
Nýr miðær
Í tilefni þessara flutninga Moggans upp
í móana ofan Rauðavatns er við hæfi
að rifja upp orð Matthíasar Johannes-
sen þegar gamla stórblaðið flutti
höfuðstöðvar sínar úr Aðalstrætinu upp
í Kringluna fyrir góðum áratug. Mun þá
Matthías hafa verið spurður af félaga
sínum hvort starfsmenn blaðsins ættu
ekki eftir að sakna miðbæjarins og svo
gott sem gnísta tönnum í nostalgíunni.
Ekki kvað Matthías að svo myndi vera,
enda væri það svo að miðbærinn væri
alltaf þar sem Morgunlaðið væri ...
Sannspár ritstjóri
Matthías reyndist sannspár, enda ekki
ofsögum sagt að gamli miðbærinn hafi
lent í miklum hrakningum á þeim
árum sem liðin eru frá því að Mogginn
hvarf úr botni Austurstrætis. Og mið-
bærinn hefur vissulega færst; miðja
Reykjavíkur er miklu fremur gatnamót
Miklubrautar og Kringlumýrarbrautar
en gatnamót Lækjargötu og Banka-
strætis enda þótt R-listinn þverskallist
enn við að viðurkenna mikilvægi þess-
arar mestu umferðarflækju landsins.
Hvort hins vegar miðbærinn fylgi Morg-
unblaðinu alla leið upp í Hádegismóa
er önnur saga – og vart á færi annarra
en skálda að skera úr um ...
ser@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Nýjar mæður mæla ... að menn
skuli kaupa ... fé og fagra banka ...
og fara brott með gróða sinn ...
Það er sumsé hafin ný víkinga-
öld og atgeirinn er íslenskur krónu-
peningur sem lagður er til gamalla
fjármálastofnana og fínna verslana
á meginlandinu svo svíður undan.
Og útlendingar súpa hveljur
þessa dagana; kunna ekki önnur ráð
en að kvarta undan þessum yfir-
gangi frá eyjarskeggjum í norðri –
hvað á þetta að þýða, hvaðan kemur
þeim þetta kapp, hvaðan koma
þessi klókindi?
Ja, alveg örugglega er þetta
bóla!
Vona þeir.
En það þarf ekki að vera.
Íslenskri einstaklingshyggju
hefur verið haldið í láginni í all-
marga mannsaldra. Lengst af létu
Íslendingar útlendinga segja sér
fyrir verkum og reyndar má segja
að íslensk þjóð beri þess enn merki
að hafa verið undir oki danskra
embættismanna svo öldum skipti.
Svo vön var hún yfirgangssemi
þeirra að loksins þegar hún eignað-
ist eigið sjálfstæði lét hún einfald-
lega annað eins yfir sig ganga; of-
ríki íslenskra embættismanna. Þar
fyrir utan fengu íslenskir stjórn-
málamenn óskorað vald til að setja
slík bönd á samfélagið að eftir stóð
hnípin þjóð í höftum og helsi reglu-
gerða. Allt frumkvæði var afbrigði-
legt; einstaklingurinn naut aldrei
vafans í keppni sinni við kerfið.
Óheft frelsi var beinlínis hættulegt.
Mestalla síðustu öld, einkum
upp úr seinna stríði, var íslenska
þjóðin með endalausar innantökur
af einhverri árans forsjárflensu.
Og af því meðölin voru á valdi hins
opinbera stigu menn seint og síðar
meir upp úr flensunni. Og lækning-
in var auðvitað ekki heimatilbúin,
heldur kom hún að utan – og kallast
á íslensku EES.
Það er með hreinum ólíkindum
hvað íslenska þjóðin lét setja sér
fastar skorður á síðustu öld. Svo
langt gengu ósköpin að henni var
meinað að drekka áfengt öl um ára-
tugi. Og annað var eftir þessu – á
mælistiku viðskiptafrelsisins hall-
aði allt að höftum; í öllum efnum
þurfti að hafa vit fyrir fólkinu – og
það vit var vegið og metið af eins-
leitum embættismönnum.
Stærsta þjóðfélagsbreyting síð-
ustu áratuga á Íslandi er valdamiss-
ir íslenskra embættismanna og
pólitíkusa. Þjóðin hefur tekið
stakkaskiptum frá því að regluverk
Evrópska efnahagssvæðisins var
leitt inn í landið fyrir góðum ára-
tug. Á þeirri stundu var pottlokið
tekið af kraumandi einstaklings-
hyggju þjóðarinnar – og frumkvæð-
ið leitaði loksins útrásar.
Og eitt leiddi af öðru: Sérviska
og dyntir gamla embættismanna-
kerfisins hafa vikið fyrir almenn-
um reglum á öllum sviðum – og það
sem meira er; nú loksins nýtur ein-
staklingurinn vafans í keppni sinni
við kerfið, en ekki öfugt.
Þetta er þjóðfélagsbylting.
Frjálst fjármagnsflæði hefur leyst
úr læðingi marga aðdáunarverð-
ustu taktana í fari fólksins í land-
inu, svo sem vinnusemi og akkorð
til orðs og æðis.
Afleiðingar flæðisins, þar á
meðal tilfærslur eigna frá ríki til
einstaklinga, hafa hrundið af stað
atburðarás sem er knúin áfram af
hugviti og áræði. Ásamt kappsemi;
þessari lensku að leyfa sér stórar
hugsanir – og framkvæma þær,
fljótt og fumlaust.
Nú loks þegar þjóðin getur um
frjálst höfuð strokið verður öðrum
þjóðum um og ó. Það er skiljanlegt.
Þær skilja ekki kraftinn sem er að
leysast úr læðingi. Þær skilja ekki
að sú mikla röskun sem orðið hefur
á högum litlu þjóðarinnar í vestri er
hreyfiafl sem leitar útrásar. Og
þær skilja ekki karakter þjóðarinn-
ar.
Aðall íslensks samfélags er
kraftur og áræði einstaklinganna
ásamt stuttum boðleiðum. Íslenskt
samfélag er langtum einfaldara en
milljóna og tugmilljóna manna
þjóðirnar sem Íslendingar eru eilíf-
lega að bera sig saman við. Á Ís-
landi er sambandið á milli fyrir-
tækis, fjölmiðla og ráðherra svo
sjálfsagt að ekki þarf annað en að
lyfta símtólinu til að koma skilaboð-
unum hratt og skilmerkilega á
milli. Og þar fyrir utan er mestallt
þetta fólk sem heldur um þræðina
ýmist í vinfengi hvert við annað eða
að minnsta kosti málkunnugt, ef
ekki náskylt.
Það sem gerist í íslenskum
fyrirtækjum gerist því á öðrum og
meiri hraða en almennt þekkist á
meðal stórra og þunglamalegra fyr-
irtækja á meginlandinu. Ný kyn-
slóð vel menntaðra athafnamanna
er nokkuð samstíga um að nota ný-
fengin tækifæri til fjár og frama.
Og af því samanburðurinn er nokk-
uð einfaldur; hópur þessa fólks er
ekki stærri en svo að allir þekkjast
að meira eða minna leyti, þá verður
til samkeppni á samkeppni ofan.
Þar fyrir utan – og það er eitt meg-
inatriðanna – er að íslensk fyrir-
tæki, sem yfirleitt þurfa að sanna
sig á styttri tíma en gengur og ger-
ist, eru óhræddari við að gera mis-
tök en annars staðar þekkist. Ný-
fengið frelsi er einfaldlega í mótun
– og mótunarskeið felur alltaf í sér
fjörlega sköpun; nokkuð óstjórn-
lega athafnaþrá.
Íslenskt samfélag er nú rekið
áfram af frumkrafti nýrrar kyn-
slóðar. Séríslenskar aðstæður hafa
vikið fyrir alþjóðlegum meginregl-
um – og þegar frumkrafturinn fær
að leika lausum hala við slíkar að-
stæður er ekki að sökum að spyrja.
Þetta er orkan sem leikur um ís-
lenskt athafnalíf þessa dagana.
Þjóðinni hefur verið raskað. Ein-
angrunin rofin. Alþjóðahyggjan
hefur sparkað í rassinn á henni. Það
er því tími til að skapa. Og fyrsta
reglan á slíkum tímum er ávallt sú
að gera ... gera eitthvað; allt annað
er stöðnun – og þótt ýmsar vitleys-
ur verði á veginum eru þær öðru
fremur til þess fallnar að læra af
þeim.
Mistökin eru nefnilega sjálf-
sagður partur af ferlinum; hræðsl-
an við þau heldur allri framsókn
fyrirtækja í skefjum.
Pottlokinu hefur sumsé verið
lyft af íslenskri þjóð. Og það sýður
á henni. Einstaklingurinn hefur
losnað úr böndum, ásamt fjármagn-
inu – og hvorutveggja er farið á
flakk. ■
Það sýður á þjóðinni
TÍÐARANDINN
SIGMUNDUR ERNIR RÚNARSSON
Íslenskri einstak-
lingshyggju hefur
verið haldið í láginni í all-
marga mannsaldra. Lengst
af létu Íslendingar útlend-
inga segja sér fyrir verkum
og reyndar má segja að ís-
lensk þjóð beri þess enn
merki að hafa verið undir
oki danskra embættis-
manna svo öldum skipti.
Svo vön var hún yfirgangs-
semi þeirra að loksins þeg-
ar hún eignaðist eigið sjálf-
stæði lét hún einfaldlega
annað eins yfir sig ganga;
ofríki íslenskra embættis-
manna.
,,
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
KN
IN
G
: H
EL
G
I S
IG
U
RÐ
SS
O
N