Fréttablaðið - 12.12.2004, Blaðsíða 26

26 12. desember 2004 SUNNUDAGUR
Finndu muninn!
Hefurðu bragðað einhverjar af þeim girnilegu nýjungum sem
Osta- og smjörsalan kynnti til leiks á árinu? Á myndinni hér til
vinstri má sjá hluta af þeim. Á hægri myndinni höfum við svo
breytt 8 atriðum. Fleiri nýjungar hafa bæst við og sumum
höfum við skipt út.
Nýjungarnar eru ýmist nýjar vörur, nýjar bragðtegundir í vinsælum
vörulínum, nýjar umbúðir, ný framsetning á vinsælum vörum eða
blanda af einhverjum þessara þátta.
Merktu við atriðin átta sem hafa breyst á hægri
myndinni, klipptu myndina og seðilinn út og nefndu
okkur eina nýjung frá Osta- og smjörsölunni. Fylltu
síðan út nafn, heimilisfang og símanúmer og sendu
á eftirfarandi póstfang:
Finndu muninn, Osta- og smjörsalan, Bitruhálsi 2,
110 Reykjavík
Tíu heppnir þátttakendur sem finna öll átta atriðin og geta nefnt
eina nýjung fá glæsilegar gjafakörfur með öllum nýjungunum
sem Osta- og smjörsalan hefur kynnt í ár. Góða skemmtun!
Skilafrestur er til 31. desember 2004.
Nöfn vinningshafa verða birt á vefslóðinni www.ostur.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
Kvóti í 20ár
FJÓRÐI HLUTI
Þ að er staðreynd að á síðast-liðnum tuttugu árum hafamargir tekið sig upp og
flust frá smærri byggðarlögum á
landsbyggðinni. Fólksfjölgunin
hefur orðið mest á höfuðborgar-
svæðinu en einnig á nokkrum
stöðum á landsbyggðinni. Fækk-
unin er sýnilega mest á Vest-
fjörðum en því hefur löngum
verið haldið á lofti að sá
landshluti hafi farið illa út úr
kvótakerfinu. Engin launung er
að kvóti hefur færst frá Vest-
fjörðum til annarra staða og um
leið hefur atvinnutækifærum og
þar fækkað. Oft hefur verið sagt
um Vestfirðinga að þeir hafi
ekki tekið við sér þegar kvóta-
kerfinu var komið á og ekki nýtt
sér tækifærin sem margir aðrir,
til dæmis Samherjamenn á Akur-
eyri og útgerðarmenn í Vest-
mannaeyjum, gripu.
Því má hins
vegar ekki gleyma að
fleira spilar inn í en bara kvót-
inn. Frystiskipavæðing flotans
hófst skömmu áður en kvóta-
kerfið var tekið upp en með
frystiskipunum færðust störf við
vinnslu fisks úr landi og út á sjó.
Það hefur svo margsýnt sig í
könnunum og rannsóknum að
fólk horfir til mun fleiri þátta en
bara atvinnu þegar það velur sér
búsetustað þó vissulega skipti
vinnan miklu.
Áhrifin á byggðirnar
Segja má, til einföldunar, að það
ráðist af hvar í fylkingu fólk
stendur hvort það heldur því
fram að flutningar fólks frá sjáv-
arplássum séu kvótakerfinu að
kenna eða ekki. Andstæðingar
kerfisins halda því fram fullum
fetum að skella megi sökinni á
það; um leið og kvótinn hafi verið
seldur í burtu hafi störfun-
um fækkað og því ekki
annað að gera en
tygja sig á brott.
Fylg ismenn
kerfisins segja
hins vegar að fólk
hafi flutt í burtu vegna
félags- eða heilsufarslegra
ástæðna eða til að sækja sér
menntun. Með semingi taka þeir
undir að sjávarútvegurinn geti
haft eitthvað að segja en benda
þá gjarnan á að um sé að kenna
illa reknum útgerðarfélögum en
ekki kvótakerfinu sjálfu.
En staðreyndirnar tala sínu
máli. Á tíu árum minnkuðu veiði-
heimildir Vestfirðinga um nærri
helming. Verðmæti þeirra heim-
ilda er áætlað næstum níu millj-
arðar. Fiskvinnsluhúsum og
störfum við fiskvinnslu á Ísafirði
og í Hnífsdal fækkaði mjög frá
1996 til 2000. Íbúum á þessum
stöðum fækkaði samfleytt frá
1994 til 2000, árin eftir að kvóta-
sala og -kaup hófust fyrir alvöru.
Frá þessu greinir í skýrslu sem
Haraldur L. Haraldsson hag-
fræðingur vann fyrir stjórn
Byggðastofnunar í mars 2001. Í
lokaorðum samantektar skýrsl-
unnar segir: „Ljóst er að ákvæði
laganna um frjálst framsal veiði-
heimilda hefur haft víðtækar af-
leiðingar á þróun byggðar í land-
inu með tilflutningi aflaheimilda
á milli landshluta og einstakra
byggðarlaga.“
Þess má geta að Haraldur var
bæjarstjóri á Ísafirði frá 1981 til
1991.
Halldór Ásgrímsson forsætis-
ráðherra er á öndverðum meiði
við þetta álit Haraldar. „Menn
halda því fram að þessi breyting
hafi orðið til þess að veikja
byggðirnar. Ég er þeirr-
ar skoðunar að
þetta hafi
frekar eflt þær. Það
er ekki sjávarútvegur
sem veldur mestri röskun í
byggðunum heldur breytingar í
þjóðlífi almennt.“
Endalaus ágreiningur
Kvótakerfið er án efa helsta bitbein
samfélagsins síðari ár þó umræður
um það rísi og hnígi á víxl. Mæla má
þær skýrslur og greinar sem skrif-
aðar hafa verið um kerfið í bílförm-
um og gríðarlegum tíma hefur ver-
ið varið í umræður um það innan
þings og utan. Eftir að greinaflokk-
ur Fréttablaðsins hóf að birtast
höfðu fjölmargir samband við blað-
ið og vildu bæta einhverju við um-
fjöllunina. Sumum fannst ákveðn-
um sjónarmiðum gert of hátt undir
höfði á meðan aðrir töldu of lítið
fjallað um aðra þætti eða jafnvel
sömu. Ekkert kemur á óvart í þeim
efnum.
Hitt kemur á óvart, þegar um-
ræða síðustu ára er skoðuð, að
miklu púðri hefur verið eytt í allra
handa leiðréttingar. Menn hafa talið
málflutning sinn og skoðanir mis-
skilin eða rangtúlkuð og sakað aðra
um útúrsnúning. Hugmyndum
stjórnmálamanna eða -flokka hefur,
að þeirra sögn, verið snúið á hvolf
til að villa um fyrir almenningi og
margar tilraunir til að fá heildstæða
og heilbrigða umræðu um kvóta-
kerfið hafa mistekist. Allt þetta sýn-
ir hve miklu máli sjávarútvegs-
stefnan og stjórn fiskveiða skipta
þjóðina. Að sama skapi sýnir reynsl-
an að aldrei mun nást full sátt um
skipan mála, sama hvaða
aðferðum verður
beitt. ■
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
OG BERGSTEINN SIGURÐSSON
BLAÐAMENN
Fólk flutti úr
sjávarbyggðum
Miklar breytingar hafa orðið á búsetu landsmanna
á þeim tuttugu árum sem liðin eru síðan kvóta-
kerfið var tekið upp. Sumir kenna kerfinu um en
aðrir skýra ástandið með breyttum lífsháttum
landsmanna. Mestur hluti kvótans er í eigu fyrir-
tækja á landsbyggðinni. Harkalega hefur verið tek-
ist á um kvótakerfið og svo verður eflaust áfram.
HLUTFALL STARFANDI
FÓLKS Í FISKVEIÐUM
OG FISKVINNSLU Á
LANDINU
ÖLLU
HLUTFALL STARFANDI FÓLKS Í FISKVEIÐUM OG FISKVINNSLU ÁRIN 1991-2002
MIÐAÐ VIÐ ALLAR ATVINNUGREINAR
Utan
Á landinu öllu Höfuðborgarsv. Höfuðborgarsv.
1991 10,4 2,9 20,4
1992 10,4 2,5 21,2
1993 11,6 2,5 24,6
1994 11,6 2,5 24,8
1995 11,3 2,7 23,9
1996 10,9 3,0 22,6
1997 10,0 2,6 21,2
1998 9,2 2,5 19,6
1999 8,7 2,4 18,9
2000 8,2 1,7 18,5
2001 8,0 2,2 17,8
2002 7,5 2,0 16,3