Tíminn - 01.12.1974, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Sunnudagur 1. desember 1974.
Saga eftir Þor-
stein frá Hamri
— mannheimur sögunnar
aðallega í Borgarfirði
MÖTTULL KONUNG-
UR eða Caterpillar heit-
ir ,,saga úr sveitinni”
eftir Þorstein frá
Hamri, nýkomin á bóka-
markaðinn hjá Helga-
felli, og hefst hún á skir-
skotun til Eiriks þess úr
flokki Hellismanna, sem
Eiriksjökull dregur af
nafn og hermt er frá í
þjóðsögum.
Þetta er ekki af neinu handa-
hófi gert, þvi aö öll er þessi saga
úr sveitinni mjög samofin þjóö-
sögum og fornum minnum.
Kristján Karlsson segir um hana
á bókarkápu:
„Timaleysi þjóðsögunnar og
eilif endurtekning veröur að smá-
imynd þjóöarsögunnar i dular-
fullum, sögurikum heimi upp-
sveita Borgarfjaröar i sögu Þor-
steins frá Hamri um Möttul
konung og Caterpillar. Stef þjóö-
legs imyndunarafls lifa hér auð-
ugu og dálitiö haustlega mildu llfi
i hlýlegum og jafnvel ástúölegum
skopstælingum höfundarins, bæði
á þjóösögum og ýmsum nútima-
hugmyndum um sögur vorar og
sögu. Mannheimur sögunnar er
aöallega I Borgarfiröi, en honum
fylgir stöðug vitund um einhvers
konar jötunheima noröan heiöa,
og á mótum þeirra og á mótum
liöins tima og þess, sem er,
kviknar hið rómantiska hug-
myndalif sögunnar.”
Ritsafn Stefáns Jónssonar:
Björt eru bernskuárin,
gefin út í annað sinn
Björt eru benskuárin er sjötta
bindiö I heildarútgáfu tsafoldar á
barna- og unglingabókum Stefáns
Jónssonar. Aöur eru útkomnar
skáldsögurnar Vinur vorsins,
Skóladagar og bækurnar þrjár
um Hjalta.
Björt eru bernskuárin kom
fyrst út árið 1948, og var fyrsta
smásögusafn Stefáns fyrir unga
lesendur en áöur hafði hann gefiö
út þrjú sagnasöfn, og var þvi
þrautþjálfaöur smásagnahöfund-
Heimskringla gefur nú út bókina
bóöu Bakkabræöur, kvæöi handa
börnum, eftir Jóhannes úr Kötl-
um. Bókin er myndskreytt með
myndum eftir Tryggva Magnús-
son.
Fyrsta prentun á Bakka-
bræðrum var 1941, en nú er hún
gefin út I annaö skipti i ár.
Bakkabræður er óþarfi aö
kynna, hver kannast ekki viö
þessa skemmtilegu visu úr
kvæöinu Bakkabræöur?
t bókinni eru átta sögur, þar á
meöal Pési, sem hefur lengi veriö
lestrarbók fyrir gagnfræöaskóla,
og er þvi góökunningi alls ungs
fólks á tslandi.
Margar fleiri hafa náö miklum
vinsældum og sumar veriö þýdd-
ar á önnur mál.
Bókin hefur lengi veriö uppseld,
og var þvi meira en timi til
kominn aö endurprenta hana.
Sjöunda bindi ritsafnsins verður
skálsdagan Margt getur
skemmtilegt skeö.
Sonu þrjá hann samtals átti
— siálfsagt mestu órabelgi
en þó gæðagrey — sem hétu
Gisli, Éirlkur og Helgi.
Óteljandi eru þau prakkara- og
ólátastrik sem þeir bræöur
fremja, og margt æöi skrýtiö
taka þeir sér fyrir hendur, en
Jóhannes úr Kötlum er snillingur
i aö lýsa ævintýrum þeirra.
Bók þessa ætti hvert barn aö
lesa, þvl aö þau munu fá, sem
ekki myndu hafa gaman af henni.
Enginn má undan líta
— sagnfræðilegt skáldrit um
morðmálin í Húnaþingi
Enginn má undan llta er sagn-
fræðilegt skáldrit um morörnálin
i Húnaþingi, aödraganda þeirra
og afleiöingar eftir Guölaug
Guömundsson, höfund
bókarinnar Reynistaöarbræöur.
tltgefandi er örn og örlygur.
Þristapar er hólasamstæöa
noröan þjóövegar I Vatnsdalshól-
um. Þeir eiga sér sögu, tengda
hörmulegum örlögum fólks, sem
bók þessi greinir frá. Höfundur
bókarinnar birtir mörg áöur óbirt
skjöl, sem sennilega hafa ekki
veriö hreyfö úr pökkum sinum i
hartnær hundrað ár, en þau tala
sinu máli um þaö mannlif, sem
lifaö var fyrri hluta siöustu ald-
ar. Þá er aö finna upplýsingar, er
kollvarpa þjóösögunni um örlög
fanganna, sem fluttir voru til
Kaupmannahafnar. Birt er mynd
af áður óþekktu bréfi, sem miðill
skrifaöi ósjálfrátt en hönd
miðilsins var stjórnaö af konunni,
sem tekin var af lifi i Vatnsdals-
hólum.
Það er skemmra frá þessum at-
buröum en margur skyldi ætla, og
mannlifiö hefur tekiö meiri
breytingum en fólk gerir sér al
mennt grein fyrir. Sumt af þvi
fólki sem við kemur eru afar og
ömmur fólks, sem uppi er enn og
gengur til starfa sinna á meöal
okkar.
Hörmuleg örlög hins ógæfu-
sama fólks hafa alla tiö siöan
hvilt sem skuggi á þjóöarvitund-
inni. 1 þessari bók koma fram ný
viðhorf og afstaöa til tilfinninga
og kennda þessa fólks, og um leið
varpar hún birtu á lif og kjör
almúgans, sem fjötraöur var i
kerfi embættisvaldsins á öldinni
sem leið.
Æskuár mín á
Grænlandi — ný Freuchenbók
Út er komin hjá Skuggsjá bók
eftirPeter Freuchen, sem nefnist
Æskuár mín á Grænlandi.
Freuchen dvaldist marga áratugi
á Grænlandi, og fáir þekktu
náttúru þess og ibúa betur en
hann. Áður hafa komið út bækur
eftir Freuchen á islenzku og allar
oröið fádæma vinsælar, enda fer
saman I bókum hans fróöleikur og
frásagnarsnilld.
Freuchen var I mörg ár lands-
stjóri I Thule, nyrstu nýlendunni á
Grænlandi, en þaðan lögöu þeir
upp i ferðir sinar Knud Rasmuss-
en og hann. Freuchen gekk og að
eiga grænlenzka konu, Navarönu,
eins og þeir vita, sem lesið hafa
fyrri bækur hans, og var þá
tekinn i tölu innfæddra og lifði um
margra ára skeiðsem þeir að öllu
leyti.
Æskuár min á Grænlandi er
þýdd af Andrési Kristjánssyni,
þótt þau mistök hafi orðið viö
gerö bókarinnar, að nafn hans
hefur falliö niður.