Tíminn - 01.12.1974, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 1. desember 1974.
Menn 09 mákfni
Stefnuskrá, sem aldrei
ætlar að fæðast
Benedikt Gröndal Ragnar Arnalds.
Erfið fæðing
Þrir stjórnmálaflokkar hafa
haldiö landsfundi sina næstum
samtimis. Aöur hefur verið sagt
hér frá flokksþingi Framsóknar-
manna. Landsfundur Alþýðu-
bandalagsins var haldinn rétt á
eftir og kom þar enn greinilega I
ljós, aö þaö á erfitt með að marka
sér stefnu sem sósialiskur flokk-
ur, sem reynir aö sameina sósial-
demókrata og kommúnista. Eftir
sex ára undirbúning, tókst loks nú
aö leggja fram drög að stefnu-
skrá, en ekki vannst landsfundin-
um timi til aö afgreiða hana. Hún
var þvi falin miðstjórninni til
frekari meðferðar og jafnframt
ákveðið, að hún skyldi vera i ,,si-
felldri athugun og endurmótun”.
Ekki mun dæmi um að með-
göngutimi og fæðing stefnuskrár
flokks eða félags hafi staðið eins
lengi.
Þessi erfiða fæðing stafar af
þvi, að forustumenn Alþýðu-
bandalagsins eru að reyna að
marka sér stöðu, sem hliðstæðir
flokkar hafa reynt að gera annars
staðar, en undantekningarlitið
mistekizt. Bilið milli sósialdemó-
kratiskrar stefnu og kommúnist-
lskrar stefnu er svo langt, að
hvergi hefur tekizt aö brúa það.
Glöggt dæmi um þetta er nú að
gerast i Sviþjóð.
Hermannsson
Eins og áður hefur verið skýrt,
hefur C.H. Hermannsson, um
undanfarin ár veriö formaður
Vinstri flokksins — kommúnist-
anna, ákveðið að láta af for-
mennskunni á þingi flokksins er
haldið verður i marz 1975. Með
brottvikningu hans er sennilegt,
að ljúki alhyglisverðum þætti i
stjórnmálasögu Svia á siðari ár-
um.
Þegar Hermannsson tók við
formennsku flokksins, hét hann
Kommúnistaflokkur Sviþjóðar og
starfaði sem hreinn kommúnista-
flokkur. Hermannsson gerði sér
ljóst, að sllkt var ekki heppilegt
til framdráttar, og þvi beitti hann
sér fyrir þvi að nafni flokksins
væri breytt og hann markaði sér
eins konar millistöðu milli
kommúnista og sósialdemókrata,
sem sósialistiskur flokkur. Þetta
virtist álitlegt til fylgis um skeið
og flokkurinn jók verulega fylgi
sitt. Bráðlega tók þó að bera á
þvi, að erfitt væri að sameina
kommúnista og sósialdemókrata
I einum flokki. Af hálfu kommún-
ista hefur Hermannsson sætt svo
vaxandi gagnrýni i seinni tið, að
hann hefur ákveðiö að leggja nið-
ur forystuna, og þykir liklegt, að
einhver hinna hreinræktuðu
kommúnista taki við af honum.
Sennilega lýkur þar með tilraun-
inni i Sviþjóð með svonefndan
sósialistiskan flokk sem eigi að
sameina kommúnista og sósial-
demókrata.
t Danmörku var slik tilraun
gerð undir forustu Aksel Larsens,
en viröist nú vera að renna út I
sandinn. Hér er átt við Sóslalfska
Þjóöarflokkinn.
Engin tilviljun
Þaö er ekki nein tilviljun, þótt
tilraunir til að stofna sósialiskan
flokk, sem á að sameina sósial-
demókrata og kommúnista, fari
út um þúfur. Bilið milli sósial-
demókratiskrar stefnu og komm-
únistiskrarstefnu er svo langt, að
það veröur ekki brúað með neinni
sameiningu. Sósialdergókratisk-
ur flokkur og kommúnistiskur
flokkur geta haft takmarkaða
samvinnu og staðið að rikisstjórn
I vissan tima, en þeir geta aldrei
sameinazt. Til þess er skoðana
munurinn alltof mikill.
Hér er aö finna skýringuna á
þvi, hve illa foringjum Alþýðu-
bandalagsins hefur gengið að
koma saman stefnuskrá. Þess
vegna eru þeir ekki komnir
lengra eftir sex ár, sem eru liöin
siðan Alþýðubandaalagið varð
stjórnmálaflokkur, en að gera
drög aö stefnuskrá, sem á sam-
kvæmt frásögn Þjóðviljans, ,,að
vera I slfelldri athugun og endur-
mótun eftir þvi sem þjóðfélagið
brytist og sósialisk hreyfing verö-
ur sterkari”. Samkvæmt þvi, sem
Þjóðviljinn hefur eftir ungum
manni á landsfundinum, Guð-
brandi Magnússyni frá Sauðár-
króki, eru þessi drög enn næsta ó-
ljós, þegar rætt er um baráttuað-
ferðina. „Það, sem við þurfum að
taka til rækilegtar athugunar
nú”, segir Guðbrandur, ,,er af-
staöan til valdatökunnar. Okkur
ætti að vera orðið ljóst, að borg-
arastéttin lætur ekki frá sér þjóð-
félagsyfirráð sin með friðsam-
legum hætti, eins og t.d. sannaðist
i Chile. Þannig getur farið, ef
hinni friðsamlegu málamiðlunar-
leið Alþýðubandalagsins er haldið
til streitu og augunum lokað fyrir
staðreyndum”.
Þaö mun ekki sizt þetta grund-
vallaratriði, valdatakan, sem á
að vera i „sifelldri athugun og
endurmótun” samkvæmt frásögn
Þjóöviljans, „eftir þvi sem þjóð-
félagiö breytist og sósialisk
hreyfing verður sterkari”. En
þetta grundvallaratriði veldur
þvi einnig, að ekki er hægt að
samræma sósialdemókratisk og
kommúnistisk sjónarmið og
vinnuaðferðir.
Aðferð Einars
og Brynjólfs
Flokkur, sem um skeið leikur
sósialistiskan flokk, sem hyggst
sameina bæði sósialdemókrata og
kommúnista, verður fyrr eða siö-
ar að halla sér til annar hvorrar
áttarinnar, og þá verður spreng-
ing ekki umflúin. Svo gerólikar
eru þessar stefnur. Af ræöu
þeirri, sem Ragnar Arnalds, hinn
endurkjörni formaður Alþýðu-
bandalagsins hélt, þegar hann
setti landsfundinn, sýnir ótvirætt
hvert hann hallar sér. Hann sagði
m.a.
„Stundum heyrum við, að Al-
þýðubandalagið sé á hraðri leið til
hægri. En slikt er hinn mesti mis-
skilningur. Það er einmitt þetta
sem þarf að gerast, aö Alþýðu-
bandalagið dragi til sin verulegt
fylgi frá Alþýðuflokknum og öðr-
um flokkum hægra megin við
þaö, án þess að Alþýðubandalagið
þokist til hægri. Engin rök veröa
færö fyrir þvi, að Alþýðubanda-
lagið hafi færzt til hægri. Alþýöu-
bandalagið hélt t.d. fastar á her-
stöðvarmálinu i seinustu vinstri
stjórn en það gerði i vinstri
stjórninni árið 1956 með fulltingi
Sósialistaflokksins”.
Hér játar formaður Alþýðu-
bandalagsins ótvirætt, að
milliátöðunni, sem Alþýðubanda-
lagið hefur valiö sér milli sósial-
demókrata og kommúnista, sé
fyrst og fremst ætlað að ná fylgi
frá hægri án þess að bandalagið
sjálft færist nokkuð til hægri.
Þetta er m.ö.o. nákvæmlega
sama vinnuaðferðin og þegar
Einar Olgeirsson og Brynjólfur
Bjarnason breyttu nafni Komm-
únistaflokks Islands fyrst i Sam-
einingarflokk alþýöu-Sósialista-
flokkinn og siöar i Alþýðubanda-
lagiö. Þeir Einar og Brynjólfur
voru ekki neitt að breyta stefn-
unni, þótt þeir breyttu nafninu.
Nafninu var aðeins breytt til að
ná meira fylgi frá hægri, án þess
að breyta stefnunni.
Frekara þarf ekki vitnanna við
um það, aö forustumenn Alþýðu-
bandalagsins telja flokk sinn
miklu fremur kommúnistiskan en
sósialdemókratiskan, þótt reynt
sé að ná sósialdemókrötum til
fylgis við hann. Þessa játningu
hefur formaður Alþýðubanda-
lagsins orðið að gera, þvi að ekki
er hægt að vera bæði kommúnist-
Iskur og sósialdemókratiskur i
senn, og millistaða er raunveru-
lega ekki til milli þessara tveggja
stefna. Hann játar þvi hreinskiln-
islega, að hægra bros Alþýðu-
bandalagsins sé aðeins pólitisk
vinnuaðferð, en stefnan sé ó-
breytt og sé raunar enn róttækari
en i tiö Einars Olgeirssonar og
Brynjólfs Bjarnasonar.
Vissulega er þetta athyglisverð
játning.
Blandan hennar
Öddu Báru
Hinn nýkjörni formaður Al-
þýðuflokksins, Benedikt Gröndal,
ræðir nokkuð nánar um þetta efni
I Alþýðublaöinu i fyrradag. Bene-
dikt vikur fyrst að þvi, að Alþýðu-
bandalagið hafi rekið þann áróð-
ur, að það væri lýðræðissinnaður
verkalýðsflokkur og hafi það átt
meginþátt I fylgi þess. Formaður
bandalagsins, Ragnar Arnalds,
hafi itrekað þennan áróður á
landsfundinum. Siðan segir Bene-
dikt:
„Þrátt fyrir þetta yfirskin hafa
bæði Ragnar og varaformaður
hans, Adda Bára Sigfúsdóttir,
gefið yfirlýsingar, sem sýna og
sanna hið raunverulega eðli Al-
þýðubandalagsins. Adda Bára
sagði til dæmis i viðtali við Visi:
„Við erum sósialiskur flokkur,
hvort sem menn vilja kalla sig
kommúnista, marxista, maoista
eða sósialdemókrata.”
Þarna viöurkennir varafor-
maðurinn, að i Alþýðubandalag-
inu séu „kommúnistar, marxist-
ar, maoistar,” en hún sýnir
furöulegan barnaskap, ef henni
kemur til hugar, að „sósialdemó-
kratar” geti átt heima i sama
flokki og þessir menn.”
Kommúnistar
þekkja sína
Benedikt Gröndal segir, aö
Ragnar Arnalds hafi reynt að
halda þvi fram, að Alþýöubanda-
lagið væri hvorki kommúnista-
flokkur eða jafnaðarmannaflokk-
ur, heldur eitthvað mitt á milli.
Benedikt segir:
„Til þess að sanna þessa „nýju
flokksgerð” Alþýðubandalagsins,
segirRagnar, að það hafi „alger-
lega hafnað þvi að eiga flokksleg
samskipti við Kommúnistaflokk
Sovétrikjanna.” Nokkru siðar i
greininni segir þó: „Hitt er annað
mál, að við megum að sjálfsögðu
ekki falla i þá gryfju að taka upp
andsovéskan eða andkommún-
iskan móðursýkisáróður.” Það
má semsé ekki ganga svo langt i
mótun hinnar „nýju flokksgerð-
ar” aö leyfa sér að gagnrýna So-
vétrikin!
A öðrum stað i ræðunni segir
Ragnar: „Við höfum heldur ekki
þegið boð um að senda fulltrúa á
alþjóðleg þing verkalýðs- og
kommúnistaflokka i Evrópu.”
Með þessum orðum viöurkennir
Ragnar, að Alþýðubandalagiö fái
enn boð á þessar alþjóölegu ráð-
stefnur kommúnista, en það
sannar, að kommúnistaflokkar
Evrópu líta enn á það sem einn af
sinum flokkum. Þeir falla ekki
fyrir þvi áróðursbragði, sem
bandalagið beitir gegn islenskum
kjósendum, þeir vita mætavel
sannleikann, að Alþýðubandalag-
iö er enn að kjarna til kommún-
istaflokkur, þar sem sanntrúaðir
marxistar-leninistar ráða rikj-
um, eins og málgagn þeirra,
Þjóðviljinn, ber glöggt vitni.”
Sömu sambönd
og dður
Þá segir Benedikt enn fremur:
„Ragnar Arnalds leggur
áherslu á að Alþýðubandalagið
hafi hafnað „flokkslegum” sam-
skiptum við Kommúnistaflokk
Sovétrikjanna. Orðið „hafnað”
verður ekki skilið á annan veg, en
að þessi samskipti hafi áður verið
til, þótt þeim hafi verið afneitað i
áratugi, eða að þau hafi verið
boðin Alþýðubandalaginu. Hvort-
tveggja talar sinu máli.
Nokkru siðar i ræðunni kemur
svo þetta: „Jafnframt er æski-
legt, að einstaklingar i flokknum
hvort heldur I forystu eða meöal
flokksmanna almennt, noti þau
tækifæri sem bjóðast til skoðana-
skipta við erlenda sósialista, óháð
þvi hvort flokksleg samskipti eru
fyrir hendi I slikum tilvikum eða
ekki.”
Þessi athyglisverða yfirlýsing
þýðir, að einstaklingar, þar á
meðal i forystu Alþýðubanda-
lagsins, halda áfram tengslum
við Kommúnistaflokk Sovétrikj-
anna og aðra „erlenda sósial-
ista.” Þannig hefur i rauninni
ekkert breyst. Alþýðubandalagið
hefur sömu sambönd við alheims-
kommúnismann og áður, þegar
það hét Sameiningarflokkur al-
þýðu — Sósialistaflokkurinn og
enn fyrr, er það hét Kommúnista-
flokkur tslands.”
AAbl. hrifið
af Gylfa
Landsfundur Alþýðuflokksins
var haldinn rétt fyrir flokksþing
Framsóknarmanna. Þar gerðust
þau tiðindi, að Benedikt Gröndal
tók við formennskunni af Gylfa Þ.
Gislasyni. Gylfi hafði skorast
undan forustunni. Einhugur var
um kjör Benedikts, en mikil óein-
ing um aðrar kosningar.
Enn er ekki séð, hvort þessi for-
mannsskipti boði einhverja
stefnubreytingu. Ýmsir hafa
vænzt þess, að Benedikt reyndist
frjálslyndari en Gylfi og ekki eins
rigskorðaður við þau sjónarmið,
sem Alþýðuflokkurinn fylgdi á
,,viöreisnar”-árunum. Þvi var
Morgunblaðinu þungt i skapi dag-
inn, sem kosið var i Alþýðu-
flokknum, og spáði feigð hans, ef
hann kysi ekki rétt. Eftir lands-
fundinn var Mbl. hins vegar
miklu hressara i bragði og sagði
frá þvi I stórri yfirskrift, að það
hafi verið Gylfi, en ekki hinn nýi
formaður, sem hafi komið, séö og
sigrað. Mbl. sagði, að Gylfi hefði
sýnt á fundinum mikil klókindi og
allt þvi farið þar eftir ráðum
hans. Eggert Þorsteinsson var
felldur við varaformannskjör og
Jón Þorsteinsson við ritarakjör
sökum þess, að Gylfi kaus aðra
heldur til þeirra starfa. Jafnvel
vandamál á borð við það, hvorn
ætti að telja æðri, varaformann-
inn eða ritarann, leysti Gylfi á
þann meistaralega hátt, að láta
ritarann fá sæti við háborðið nær
formanninum!
Hvert stefnir
Benedikt?
Eins og er, verður þvi ekki
dæmt um, hvort nokkur breyting
munifylgja formannsskiptunum i
Alþýðuflokknum. Margt bendir til
þess, að enn sé Gylfi Þ. Gislason
„sterki maðurinn” i flokknum.
Eftir er að sjá, hvort Benedikt
Gröndal sættir sig við þetta og
lætur sér það eitt nægja að fylgja
áfram stefnu Gylfa frá „viðreisn-
ar”-árunum.
Verði þetta niðurstaðan af for-
mannaskiptunum i Alþýðuflokkn-
um, er ekki liklegt, að þau breyti
neinu um örlög hans. Það er á-
reiðanlega ekki vænlegt til að afla
honum álits og fylgis á ný að hafa
hina gömlu stefnu Gylfa áfram
fyrir leiðarljós. Það.sem Alþýðu-
flokkurinn þarfnast, er ekki held-
ur nýr hugmyndagrundvöllur,
eins og sumir liðsmenn hans tala
nú um, heldur að hyggja betur að
þeim markmiðum, sem hann setti
sér I upphafi, og færa þau til sam-
ræmis viö breytta tima.
Þ.Þ.