Tíminn - 01.12.1974, Blaðsíða 26

26
TÍMINN
Sunnudagur 1. desember 1974.
Skúli
íslands
kóngur
SJÁLFSÆVISAGA JÖRUNDAR HUNDADAGAKONUNGS
Djörfustu reyfarahöfundar ættu erfitt meö að láta sögu-
hetjur sinar lenda i jafntiöum og merkilegum ævintýrum
og Jörundur hundadagakonungur lýsir i sjálfsævisögu
sinni. Samt vitum viö úr öörum heimildum, til dæmis um
konungsveldi hans á Islandi, að frásögn hans er rétt i
höfuðatriðum.
Stjómarbylting Jörundará íslandi var aðeins hápunktur
furðulegrar lifsreynslu hans. Hann hafði áður verið sjó-
maður og skipstjóri og flækzt um heimsins höf. Hingað til
hafa menn litiö vitað um feril hans eftir að hann var fluttur
fanginn frá islandi og hafa fyrir satt, að hann hafi fljótlega
látizt sem fangi i Ástraliu. En það er ekki einu sinni hálfur
sannleikurinn.
Jörundur sat hvað eftir annað i fangelsi á ævi sinni, en
þess á milli var hann á bólakafi i ævintýrum. Hvað eftir
annað átti hann gnægð fjár, sem hann tapaði siðan viö
spilaboröiö. Hann var um tima erindreki og njósnari i
Evrópu á vegum Breta og var meðal annars viðstaddur
þegar Napóleon tapaði hinni miklu orrustu við Waterloo.
Hann var afkastamikill rithöfundur og skrifaði um guð-
fræði, hagfræði og landafræði, auk skáldsagna og leikrita.
Hann var einu sinni fangelsisprestur og tvisvar var hann
hjúkrunarmaður. í Ástraliu gerðist hann um tima blaða-
.maður og útgefandi og var svo lengi ve! lögregluþjónn og
lögreglustjóri i eltingaleik við bófaflokka. Og þar lauk
hann ævi sinni sem virðulegur góðborgari.
Sjálfsævisaga Jörundar birtist fyrst i áströlsku timariti
á árunum 1835—1838. Hún kom siöan út i bókarformi i Eng-
landi árið 1891 og litur nú fyrst dagsins ljós á islenzku.
Þetta er einstæð sjálfsævisaga og einstæður reyfari, sem
enginn afkomandi þegna Jörundar á lslandi má láta hjá
liða að lesa. Ekki er hægt að hugsa sér skemmtilegri leið til
að ræna sig nætursvefni.
Hilmirhf.
Faðir minn læknirinn
æviþættir 14 lækna ritaðir
af börnum þeirra
Faðir minn læknirinn heitir bók,
sem út er komin hjá Skuggsjá.
Hér er um að ræða 14 þætti um
lækna, ritaða af börnum þeirra.
Um marga þessara manna
mynduðust sagnir og sögur —
þeir urðu þjóðsagnapersónur i iif
anda lifi. í bókinni er i stórum
dráttum rakin starfssaga þeirra
lækna, sem i hlut eiga. Þessir
menn lifðu og störfuðu við að-
stæður, sem voru þess eðlis, að
tæpast eða ekki stoðaði að bjóða
mönnum nú á dögum.
1 bókinni fjallar Ingólfur
Bjarnason um Bjarna Jensson,
Sigurður Skúlason um Skúla
Arnason, Magnús Sigurðsson um
Sigurð Magnússon, Anna
Guðmundsdóttir, um dr.
Guömund Hannesson, Asa Ölafs-
dóttir Finsen um Ólaf Finsen,
Birgir Thorlacius um ólaf
Thorlacius, Karl Ingólfsson um
Ingólf Gislason, Agnar Þórðarson
um Þórð Sveinsson, Maria
Ragnars um Matthias Einarsson,
Axel ó. Ólafsson um Ólaf Ó.
Lárusson, Dóra Thoroddsen um
dr. Guðmund Thoroddsen, Ragn-
hildur Helgadóttir um dr. Helga
Tómasson, Jón Thor Haraldsson
um Harald Jónsson og Páll Gisla-
son um Gisla Pálsson.
Hnattferð Magellans
og ævintýri hans
Bókaútgáfan örn og örlygur
hefir sent frá sér bókina Magellan
og fyrsta hnattsiglingin eftir Ian
Cameron. Umsjón með islenzku
útgáfunni hafði Örnólfur
Thorlacius, en þýðandi er Kristin
Thorlacius.
Bók þessi er hin fyrsta i safni
rita um fræga landkönnuði og af-
rek þeirra. Fyrstu bækurnar eru
þegar komnar út á ensku, en auk
frumútgáfu þessarar bókar er rit
um þá Lewis og Clarc, sem fyrstir
hvitra manna komust yfir þvert
meginland Norður-Ameriku.
Hnattferð Magelians mun alltaf
verða talin til stórafreka mann-
kynssögunnar. Fimm skip lögðu
upp i september 1519 með tvö
hundruð sjötiu og sjö menn innan-
borðs. Aður en nokkur þessara
manna leit aftur heimaland sitt,
liðu nærri þrjú ár, ár harðréttis
og hetjudáða. Þeir sigldu i leit að
góðmálmum og dýru kryddi
meðfram eyðilegum og háskaleg-
um ströndum, suður i köld höf og
stormasöm og fundu þar stundið,
sem siöan ber nafn Magellans.
Magellan var ekki i hópi þeirra
sem heim sneru, en brugðiö er
upp skýrum og eftirminnilegum
myndum af æskuævintýrum
hans, og hvernig hann vann að
lokum sinn sigur, og greiddi hann
með lifi sinu, undir merkjum
Spánakonungs.
Bók þessi er vegleg og falleg
gjöf og án efa fýsir marga að lesa
hana, enda geymir hún margan
skemmtilegan og læsilegan
fróðleik.
Thoroddsen
— síðara bindi
ritverks Jóns
Guðnasonar
ÚT er komið hjá Heimskringlu
siðara bindi rits Jóns Guðnasonar
um Skúla Thoroddsen. 1 siðara
bindinu er rakinn stjórnmála-
ferill Skúla og alþingissaga hans.
Gerð er grein fyrir stjórnmála- og
félagsskoðunum hans og stefnu
hans I sjálfstæðisbaráttunni.
Þessi mál eru skýrð i samhengi
við almennt þjóðfélagsástand um
aldamótin með pólitiska sögu
okkar á 19. öld i baksýn, og sýnd
eru tengslin við stjórnmála-
strauma umheimsins — einkum
frjálslyndishræringar þær, sem
upp komu á 19. öldinni.
Bókin gefur innsýn i íslenzka
stjórnmálasögu, eins og hún
gerðist fyrir aldamótin, og á
tveimur fyrstu áratugum þessar-
ar aldar. Þá er og gerð grein fyrir
þvi, hver breyting varð á stjórn-
málunum á þessu skeiði, þegar
þjóðmálastarf þróaðist i átt til
nútimastjórnmála.
Fiskur í sjó,
fugl úr beini
— ný bók eftir Thor
Vilhjólmsson
FISKUR I SJÓ, fugl úr beini heit-
ir síðasta bók Thors Vilhjálms-
sonar. 1 bókinni eru 33 greinar og
ritgerðir um listir og listamenn. I
þessu safni Thors er fyrsta sinn á
islenzku f jallað að gagni um mörg
þeirra sjónleikaskálda, sem hæst
ber nú. Má nefna t.d. Brecht,
Beckett, Adamoff, Gamrowicz,
Weiss, Mrozek. Einnig er i bók-
inni ritgerð um Shakespeare, sem
grundvölluð er á ritum pólska
gagnrýnandans Jan Kott. Þótt
þessi dæmi séu nefnd, kemur
Thor miklu viðar við. I þessari
bók eru þannig og greinar um
Asturias, Dostojevski, Lager-
kvist, Wolfe, marxiska heimspek-
inginn Kolakowski. Og ekki má
gleyma greinum um Laxness,
Davið og Þorberg. ísafoldar-
prentsmiðja gefur út.
HILMISBÓK
ER VÖNDUÐ BÓK
Nokkur styrr hefur staðið um þetta gamla hús, sem viö sjáum hér á myndinni, en þetta er gamla Garösfjósið niðri viö Ægisslðu. Búið er aö
rifa hlöðuna, sem stóð norðan við húsið, og stóö til aö rifa fjósið líka, en það mál rak I strand. Framleiddar eru steypuhellur I fjósinu, og fylgir
þeim iðnaði mikill hávaði. tbúum I nágrenninu finnst þetta mjög bagalegt, sérstaklega þar sem framleiðandinn vinnur nær eingöngu um
helgar. þegar það vill hvila sig I ró og friði. Ibúarnir hafa einnig haft 0rð á þvi, að þessu fylgi drasl og setji ljótan svip á umhverfið. Eru
ibúar mjög á móti þvi, að iönaður sem þessi sé ieyfður i Ibúðarhvcrfum. Tímamynd: Róbert
Sjómannasambandið mótmælir
mótmælum
SAMBAND flutningaverka-
manna I Vestur-Þýzkalandi er
greinilega þeirrar skoðunar, að
Islenzka Landhelgisgæzlan hafi
beitt óþarflega miklu valdi og lát-
ið skothriðina dynja á togaranum
Arcturusi, sem tekinn var að
ólöglegum veiðum i Islenzkri
landhelgi, ef marka má skeyti,
sem sambandið sendi Sjómanna-
sambandi Islands.
Þann 25. þ.m. barst Sjómanna-
sambandinu svohljóðandi skeyti
frá Vestur-Þýskalandi.
„Kæru starfsfélagar.
Framkvæmdastjórn sambands
flutningaverkamanna (Ö.T.V.)
lýsir þvi yfir, að hún litur atburði
þá, sem nú hafa gerzt á Islands-
miðum, hinum alvarlegustu
augum, þar sem togarinn
Arcturus frá Bremen hefir orðið
fyrir skotárás af hálfu islenzks
varðskips, og siöan verið tekinn
með valdi. Við viljum. þvi fara
þess á leit, að þið beitið áhrifum
ykkar á Islenzku rikisstjórnina
þannig að framvegis komi ekki til
þess að gerö verði skotárás á
fiskiskip og þau tekin með vopna-
valdi. Sú staðreynd, að ekki hafa
enn náðst samningar milli rikis-
stjórna íslands og Sambandslýð-
veldisins Þýzkalands varðandi
fiskveiðiréttindi innan 50 milna
markanna, má ekki leiða til þess,
að lifi og limum sjómanna á fiski-
skipum sé stofnað i hættu sökum
valdbeitingar.
Við treystum á stuðning ykkar
og samstöðu
Kari Heinz Hoffman
varaforseti Ö.T.V.
Sjómannasambandið sendi i
gær svohljóðandi skeyti: Karl
Heinz Hoffmann, varaforseti
Ö.T.V. Stuttgart.
Kæru starfsbræöur. Við stað-
festum móttöku simmskeytis
ykkar frá 25. þ.m,. og viljum i þvi
sambandi taka fram eftirfarandi:
1. Við mótmælum þvi, sem
komið hefir m.a. fram I þýzkum
fjölmiðlum, að gerð hafi verið
skotárás á togarnn Arcturus frá
Breemen. Islenzka varðskipið
var einungis að gegna
venjulegum eftirlitsstörfum, er
það stöðvaði togarann með þvi að
skjóta aðvörunarskotum i átt til
hans, fimm lausum skotum og
einu föstu fyrir framan hann.
Þetta er viðurkennd leið
(standard praksis) við töku
togara, bæði islenzkra og
erlendra.
II. Fiskiveiðar eru mikilvægasti
atvinnuvegur okkar Islendinga og
okkur lifsnauðsyn. Þvi hlutum við
að gripa til þess ráðs að færa
islenzka fiskveiðilögsögu út i 50
sjómilur, sem fjöldi þjóða hefir
nú viðurkennt.
III. Við treystum þvi, að
samband ykkar vinni að þvi að
einnig Vestur-Þýzkaland viður-
kenni 50 mílna mörkin, og förum
fram á stuðning ykkar og
samstöðu I þvi efni.
Jón Sigurðsson
formaður Sjómannasambands
islands.