Fréttablaðið - 21.12.2004, Blaðsíða 68
Fjarstæðukenndir smátextar
Óskars Árna Óskarssonar eru
sprottnir upp úr undarlegum
og allt að því ógnvekjandi við-
burðum í mannlífi og nátt-
úrufari undanfarið.
„Sumt af þessum textum er
kannski svolítið skylt vísinda-
skáldskap. Aðrir eru bara stuttar
gamansögur sem vonandi hafa þó
einhverja sökku,“ segir Óskar Árni
Óskarsson um bók sína, Truflanir í
Vetrarbrautinni, sem Bjartur
gefur út.
Truflanir í Vetrarbrautinni er
þriðja bókin sem Óskar Árni
sendir frá sér með stuttum
prósatextum, að ónefndum ljóða-
bókum og þýðingum af ýmsu
tagi. Árið 1997 kom út Vegurinn
til Hólmavíkur, sem er byggð upp
á ferðamyndum og minningar-
brotum. Fyrir tveimur árum kom
síðan út Lakkrísgerðin, þar sem
einnig er að finna stuttar sögur.
„Þó má segja að þær séu jarð-
bundnari en er í þessari nýju bók,
sem snýst meira um ýmiss konar
fjarstæður, bæði í mannheimum
og öllu umhverfi okkur og sjálfri
Vetrarbrautinni.“
Bókin skiptist í þrjá hluta, sem
heita Umbreytingar, Möguleikar
og Skekkjur. Þar segir meðal ann-
ars frá ástríkum fjölskylduföður
sem á heima í næsta húsi við sjálf-
an sig og veit því aldrei út úr hvoru
húsinu hann kemur á morgnana. Í
annarri sögu segir frá því þegar
húsin í bænum fara skyndilega að
flytjast á milli hverfa.
„Millikaflinn, sem heitir
Skekkjur, er meira í ljóðrænum
anda en hinir hlutar bókarinnar.
Mér fannst ég þurfa að brjóta
þetta svolítið upp því annars yrði
bókin kannski of einhæf.“
Óhætt er að segja Óskar Árna
lifa og hrærast í bókum, því hann
gegnir hálfu starfi bókavarðar í
Þjóðarbókhlöðunni meðfram því
að skrifa sjálfur bækur.
Hann hefur þó tekið eftir alls
kyns undarlegum hlutum, sem átt
hafa sér stað hafa á síðustu misser-
um í veröldinni handan bóka-
heimsins.
„Þessir fjarstæðutextar eru
sprottnir upp úr ýmsu sem er að
gerast í kringum okkur, bæði í
nátturufari og tilraunum með
manninn. Það er kannski kveikjan.
Allt gerist svo hratt núna, bæði í
mannslíkamanum og ýmsum líf-
fræðilegum rannsóknum, og þetta
virðist vera líka í alheiminum.“
Óskar Árni neitar því ekki að
fjarstæðukennt ástand hafi að öll-
um líkindum fylgt mannkyninu
svo lengi sem það hefur verið til.
„Vissulega er það rétt, að á öll-
um tímum er eitthvað stórkostlegt
að gerast og heimsendir er alltaf
yfirvofandi. Því má ekki gleyma
þegar maður er að hugsa um sam-
tímann og núið. En samt verður
maður að vera á varðbergi og hafa
augun opin. Maðurinn anar svo
hratt fram oft á tíðum að það er
engin hugsun á bak við neitt nema
þá helst einhver stundargróði.“ ■
52 21. desember 2004 ÞRIÐJUDAGUR
EKKI MISSA AF…
Sýningunni Ný íslensk mynd-
list: um manninn, veruleikann og
ímyndina í Listasafni Íslands. Á
sýning-
unni er
varpað
ljósi á þá
nýsköpun
sem hef-
ur átt sér
stað í ís-
lenskri
myndlist síðasta áratug. Hver eru
viðfangsefnin, hvernig er upplifun
þeirra á umhverfinu og hvernig
endurspeglast hún í listinni.
Amazing Race klukkan 20.00
á Stöð 2. Aðeins þrjú lið eftir sem
öll eru harðákveðin í að vinna
keppnina og leikurinn því orðinn
óvæginn og gríðarlega spenn-
andi.
Lokatónleikar 10 Hertz að þessu sinni verða í
Víðistaðakirkju í kvöld klukkan 23.30. 10 Hertz
er nafnið á hádegis- og miðnæturtónleikum
sem Margrét Sigurðardóttir sópransöngkona
og Gunnhildur Einarsdóttir hörpuleikari hafa
flutt í Vídalínskirkju og Víðistaðakirkju á sein-
ustu dögum. Tónleikarnir eru hugsaðir sem
hvíld frá jólaamstrinu, en nafn tónleikanna er
dregið af því að tíðni heilabylgna sem við
gefum frá okkur í hvíld er um 10 hertz.
Á efnisskránni er falleg aðventu- og jólatón-
list frá ýmsum löndum, þar sem koma við
sögu tónskáldin Poulenc, Britten og Sigvaldi
Kaldalóns ásamt fleirum. Tónleikarnir eru um
40 mínútur í flutningi.
Margrét lauk framhaldsnámi í klassískum
söng frá Royal Academy of Music í London
síðastlið vor, þaðan sem hún útskrifaðist með
láði. Í febrúar mun Margrét fara með hlutverk
Barbarínu í Brúðkaupi Fígarós í óperuhúsinu í
Cork á Írlandi.
Gunnhildur hóf nám sitt 13 ára undir leið-
sögn Elísabetar Waage. Hún lauk Bachelor-
prófi með láði árið 2002 og meistaraprófi vor-
ið 2004 frá Tónlistarskólanum í Amsterdam.
Verð á tónleikana er 900 krónur en ókeypis
fyrir börn, eldri borgara og öryrkja
Kl. 20.45
Í Mósaík í Ríkissjónvarpinu verða tvær
íslenskar athafnakonur sem fengist hafa
við leikstjórn og myndbandagerð í Dan-
mörku heimsóttar. Valur Gunnarsson, rit-
stjóri og tónlistarmaður, segir frá eftirlæti
sínu. Litið er inn á æfingu á söngleiknum
Óliver hjá Leikfélagi Akureyrar, Gyrðir
Elíasson flytur ljóð og Kristinn Árnason
leikur á klassískan gítar.
menning@frettabladid.is
Kyrrðartónar um miðnætti
Maður verður að vera á varðbergi
!
Hjá Máli og menningu er kominút í kilju metsölubókin Stormur
eftir Einar Kárason. Eyvindur Jóns-
son Stormur; gustmikill sagnamaður
ef lítill iðjumaður, er í forgrunni
þessarar kraftmiklu samtímasögu.
Að Eyvindi Stormi safnast alls konar
lið. Og fyrir eina jólavertíðina vantar
bókaforlag litríkan höfund og vinun-
um verður hugsað til Storms.
NÝJAR BÆKUR
Tilfinningar hjónanna á Ytri-Löngu-
mýri í Blöndudal við fæðingu stúlku-
barns árið 1858 hafa sjálfsagt verið
blendnar. Stúlkan virtist vansköpuð
og vart hugað líf í fyrstu. En hún lifði,
reyndist dvergvaxin. Slíkt barn gat
ekki átt glæsta framtíð fyrir sér, þyrfti
að búa við fordóma og erfiðleika um
aldur og ævi og yrði í besta falli
vinnukona. Ólöf Sölvadóttur sem
hér var borin átti þó aðra framtíð fyr-
ir höndum. Átján vetra fluttist hún
með fjölskyldu sinni til Vínlandsins
góða þar sem líf hennar tók meiri-
háttar stefnubreytingu; og upp hófst
ævintýraleg saga lyga og pretta. Fyrst
ferðaðist hún með fjölleikahúsi sem
sýningargripur en hennar beið annar
frami. Í landi draumanna varð Ólöf
þekkt sem merkur fyrirlesari - eini
eskimóinn í gjörvallri Ameríku sem
þóttist geta sagt satt og rétt frá að-
stæðum í Grænlandi, í villta norðr-
inu. Hún skýrði smáan vöxt sinn
með uppdiktuðum uppruna, hún
kvaðst vera eskimói. Eskimóar væru
smávaxnir með hnýttar hendur,
enda þyrftu börnin að sitja í keng í
snjóhúsum árum saman og gætu sig
hvergi hrært. Hún hélt ekki aðeins
fyrirlestra í þúsundatali, heldur gaf
hún og út ævisögu sína, mestmegn-
is uppspuna. Þessi litla kona hefur
haft ótrúlegt ímyndunarafl og leik-
hæfileika því Ólöf lifði með lyginni
fram til dauðadags, er hún var 75
ára.
Inga Dóra Björnsdóttir rekur í bók
sinni sögu þessarar makalausu
manneskju og stórlygara og setur í
samhengi við samfélag þess tíma.
Hún setur lesandann inn í aðstæður
bæði á Íslandi og í Ameríku og var
sérstaklega áhugavert að lesa um
menningu og andrúmsloft í nýju
heimsveldi á miklu uppbyggingar-
skeiði. Frásögnin er einföld í sniðum
og auðskilin, en lendir stundum í
eins konar ritgerðarstíl. Er höfundur
þá að draga saman efnisatriði frá-
sagnarinnar sem höfðu komist skýrt
til skila áður. Finnst undirritaðri
óþarflega mikið af endursögnum og
uppsúmmeringum eins og tíðkast
einmitt í rannsóknarritgerðum.
Kannski eru þetta léttvægir ann-
markar.
Höfundur bendir á að íslenska
samfélagið vestra, fjölskylda Ólafar
og vinir hafi tekið þátt í að sveipa
lífssögu hennar dulúð. Undarlega lít-
ið virðist hafa verið til af persónuleg-
um heimildum um Ólöfu enda sleit
hún líklega algjörlega sambandi við
fjölskyldu sína er hún steig að fullu
inn í heim blekkingarinnar. Inga
Dóra verður þess vegna að púsla
saman sögulegum heimildum og
búa til kjöt á beinin, ef svo má segja,
með getgátum og ályktunum. Þess-
ar ágiskanir Ingu Dóru um tilfinn-
ingalíf Ólafar og áhrif uppeldis virka
misvel; trúverðugleiki þeirra er undir
lesandanum kominn. Hugleiðingar
höfundar um þessi mál gæða per-
sónuna Ólöfu þó lífi sem sjálfsagt
hefði verið erfitt að vekja ef Inga
Dóra hefði aðeins rakið staðreyndir
úr kirkjubókum og öðrum þurrum
heimildum. Ævisaga Ólafar eskimóa
er stórmerkileg, hvað sem öðru líður
- það ætti engum að leiðast lygin
þessi. ■
MARGRÉT SIGURÐARDÓTTIR OG
GUNNHILDUR EINARSDÓTTIR
Bókmenntir
Melkorka Óskarsdóttir
Ólöf eskimói – Ævisaga íslensks
dvergs í Vesturheimi
Höfundur: Inga Dóra Björnsdóttir
Útgefandi: Mál og menning
INGA DÓRA BJÖRNSDÓTTIR
Engum leiðist lygin þessi
ÓSKAR ÁRNI ÓSKARSSON „Truflanir í
Vetrarbrautinni“ nefnist ný bók Óskars
Árna Óskarssonar.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
AL
LI
68-69 (52-53) Menning 20.12.2004 20:23 Page 2