Fréttablaðið - 29.12.2004, Blaðsíða 27

Hvar í veröldinni skyldi nú vera
verst að búa? Fyrir nokkru birt-
ust nýjar upplýsingar um málið
víðs vegar að og fóru um heim-
inn eins og eldur í sinu. Tölurnar
voru reistar á vísbendingum um
efnahag og ýmis önnur lífsgæði:
heilbrigði, frelsi, atvinnuöryggi,
fjölskyldulíf, veðurfar, stjórn-
málaástand og öryggi, jöfnuð
kynjanna og samheldni. Það er
ekki heiglum hent að slá máli á
alla þessa þætti. Efnahaginn er
að vísu auðvelt að meta með tekj-
um, heilbrigði með langlífi og
jafnrétti kynjanna með launa-
mun karla og kvenna. Málið
vandast til muna, þegar leikur-
inn berst t.d. að fjölskyldulífi:
þar var tíðni hjónaskilnaða höfð
til marks um lélegt fjölskyldulíf,
enda þótt skilnaðir ósamlyndra
hjóna séu yfirleitt einmitt til
þess gerðir að forða þeim frá fá-
legu fjölskyldulífi.
Hvað um það, Írland hafnaði
efst á blaði: bezt að búa þar,
segja menn. Ísland er í sjöunda
sæti lífsgæðalistans og Banda-
ríkin í þrettánda. Evrópulönd
skipa níu af tíu efstu sætunum.
Hvernig er umhorfs á botninum?
Neðstu þrjú sætin af 111 á listan-
um skipuðu Simbabve, Haítí og
Tansanía. Simbabve hef ég lýst
áður á þessum stað: þar er vand-
inn sá í sem allra skemmstu
máli, að forseti landsins, Robert
Mugabe, virðist vera hrokkinn
upp af standinum. Þetta fallega
land, sem framtíðin brosti við
fyrir fáeinum árum, hangir nú á
heljarþröm: það er nú svo djúpt
sokkið, að þriðjungur barna á
skólaskyldualdri hefur hrakizt
burt úr skólunum, og það í landi,
sem státaði áður af einu bezta
skólakerfi í allri Afríku. Saga
Haítís er á hinn bóginn samfelld
hörmungarsaga frá fyrstu tíð.
Landið hefur verið sjálfstætt
samfleytt síðan 1804, en þeim
mun meiri hefur áníðslan verið
af völdum innlendra rummunga.
Fjórir menntamenn af hverjum
fimm flýja land við fyrsta tæki-
færi, og annað er eftir því –
nema myndlistin: hún er fín, og
músíkin.
En Tansanía? Á hún heima í
þessum hópi? – á næsta bæ við
Nígeríu í fjórða neðsta sæti list-
ans. Tansanía líður fyrir fortíð-
ina. Landsfaðirinn Júlíus Nyer-
ere var ýmsum góðum kostum
búinn og stillti til friðar á milli
ólíkra kynbálka, sem ella hefðu
hneigzt til að elda grátt silfur. En
hann bar ekki næmt skyn á efna-
hagsmál heldur kaus að sækja
sér fyrirmyndir að hagstjórn til
kommúnistaríkja og reyrði efna-
hagslíf lands síns í fjötra. Það er
yfirleitt nógu slæmt fyrir land
að vera í Afríku (lamandi hiti
víðast hvar, lélegir nágrannar
o.s.frv.), og áætlunarbúskapur
eftir sovézkri uppskrift gerði illt
verra. Grannlöndin Kenía og Úg-
anda fóru betur af stað árin eftir
sjálfstæðistökuna, en síðan seig
á ógæfuhliðina einnig þar vegna
óstjórnar í Keníu og óaldar í
Úgöndu, þar sem Ídí Amín hers-
höfðingi ruddist til valda 1971,
slátraði 300.000 manns og lagði
landið í rúst.
Kenía, Tansanía og Úganda
eru í rauninni eitt land: þarna
býr sama fólkið og talar sömu
tungu, svahílí. Bretar og Þjóð-
verjar drógu landamærin milli
þeirra af handahófi 1886 og
skiptu þeim á milli sín. Tansanía
hlaut sjálfstæði 1961, Úganda
1962 og Kenía 1964. Löndin
stofnuðu síðan með sér Austur-
Afríkubandalag 1967 til að
greiða fyrir viðskiptum sín í
milli, en það entist aðeins í tíu ár.
Tansaníuher réðst inn í Úgöndu
1979 og steypti Amín af stóli, það
var þarft verk. Landamærunum
var lokað: til að komast bæjar-
leið milli landanna þriggja
þurftu menn eftir það að fara um
London.
Nú hafa horfurnar skánað.
Úganda byrjaði að rétta úr kútn-
um 1986, þegar Músevení forseti
komst til valda; hann situr enn að
völdum, rétt kjörinn, og hefur
látið ýmislegt gott af sér leiða.
Úganda er nú ríkast landanna
þriggja. Kjósendur í Keníu
hrundu vondri stjórn af höndum
sér í hittiðfyrra og binda nú von-
ir við nýjan forseta, og hans bíð-
ur vandasamt verk: að uppræta
landlæga spillingu, sem hefur
dregið þrótt úr efnahagslífi
landsins og flæmt erlenda fjár-
festa á brott og ferðamenn.
Tansanía er enn sem fyrr fátæk-
asta landið í hópnum, en er á
réttri leið. Fjórðungur landsins
hefur verið lagður undir þjóð-
garða með fjölskrúðugu villi-
dýralífi, og ferðamenn flykkjast
þangað. Austur-Afríkusamband-
ið var endurlífgað fyrir þrem
árum og þá að evrópskri fyrir-
mynd. Nú eftir áramótin verða
nær öll viðskipti milli landanna
frjáls, loksins: einn markaður
handa 90 milljónum manns. Og
innan tíðar munu löndin þrjú
sameinast um eina mynt sem eitt
land væri. Bara það takist eins
vel og í Evrópu. ■
Með hverjum klukkutímanum sem líður kemur betur og betur í ljós
hvílík eyðilegging og manntjón hefur orðið vegna jarðskjálftans í
hafinu undan Súmötru á öðrum degi jóla. Í fyrstu var talað um að
allt að tíu þúsund manns hefðu farist í skjálftanum, en sú talar
hækkar stöðugt og nú er talið að um sextíu þúsund manns hafi
farist. Sú tala á eflaust eftir að hækka á næstu dögum, eftir því sem
hjálparstarfinu miðar áfram. Yfirleitt fréttist fyrst um afdrif fólks
í jöðrum svæða þar sem jörð hefur skolfið, en síðar eftir því sem
nær dregur upptökum skjálftans.
Átakanlegar og hroðalegar lýsingar hafa borist frá hamfara-
svæðinu.
Ljóst er að þúsundir Norðurlandabúa, sem ætluðu að eyða jóla-
leyfinu í sól og sumaryl við Indlandshaf, hafa orðið fyrir barðinu á
skjálftanum mikla. Sumir þeirra voru á svæðum sem hafa orðið illa
úti og er óttast um líf margra. Þegar er vitað um tugi sem fórust.
Talið er að á þriðja hundrað Íslendinga hafi verið í löndunum við
Indlandshaf þar sem skjálftans og afleiðinga hans varð aðallega
vart. Mikill meirihluti þeirra hefur látið vita af sér, eða spurst hef-
ur til þeirra. Utanríkisráðuneytið hefur safnað saman upplýsingum
um Íslendinga á þessu svæði. Þegar síðast var vitað hafði ekki tek-
ist að hafa uppi á öllum héðan sem talið var að hefðu verið á svæð-
inu þegar skjálftinn reið yfir. Hinsvegar er ekki vitað til þess að Ís-
lendingar hafi verið á þeim svæðum sem verst urðu úti og þar sem
flestir fórust, þótt ekki sé hægt að fullyrða neitt um það með vissu.
Á annað þúsund nýbúar á Íslandi eiga ættingja og vini í þeim
löndum sem urðu illa úti vegna flóða af völdum skjálftans. Okkur
ber að aðstoða þessa nýju Íslendinga við að hafa uppi á sínu fólki
eftir hamfarirnar, ekki síður en að afla upplýsinga um landa okkar
á hamfarasvæðinu.
Víðtækt hjálparstarf er í fullum gangi og stöðugt berast fregn-
ir af því. Ýmist er um að ræða fjárframlög, eða ýmiss konar aðstoð.
Ekki var talin þörf á að senda rústabjörgunarsveit héðan, en ríkis-
stjórnin hefur tilkynnt um fimm milljóna króna framlag til hjálp-
arstarfs í þeim sex löndum sem urðu verst úti, og um þrjú þúsund
Íslendingar höfðu gefið eitt þúsund krónur hver í söfnun Rauða
kross Íslands vegna hamfaranna. Betur má ef duga skal og nú
þurfa Íslendingar að taka sig á í þessum efnum. Við höfum alveg
efni á því. Mikil þörf virðist vera á drykkjarvatni sumstaðar á
svæðinu, og erum við vel aflögufærir hvað það snertir. Þá höfum
við nú yfir að ráða miklum flugflota, sem er undir íslenskum
merkjum og hefur þjónað á þessu svæði. Því er ekki úr vegi að við
flytjum drykkjarvatn til innfæddra í þeim þotum sem fara nú án
farþega til að sækja evrópska ferðalanga í þúsundatali til fjöl-
margra staða í þeim löndum sem orðið hafa illa úti í skjálftanum. ■
29. desember 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Átakanlegar og hroðalegar lýsingar
hafa borist frá hamfarasvæðinu.
Réttum
hjálparhönd
ORÐRÉTT
Þrælalíf
Hver einstaklingur á Vesturlönd-
unum á að meðaltali þrjá þræla.
Það þýðir að vísitölufjölskyldan
á tólf þræla sem halda uppi lífs-
gæðum hennar. Hvað myndi
kosta að vera til án þræla?
Svavar Knútur Kristinsson
Morgunblaðið 28. desember
Stal minnihlutinn jólunum?
Þrátt fyrir það telja 75% Banda-
ríkjamanna sig kristna en til
þess að styggja ekki 1,5% þjóð-
arinnar sem nota kveðjuna
Happy Hanukah og til þess að
verða ekki vændir um að vera
ekki „politiskt correctir“ er far-
inn einhverskonar millivegur og
þessi kveðja Happy Holidays,
sem í mínum augum er hvorki
fugl né fiskur.
Elín Káradóttir
Morgunblaðið 28. desember
Stálu leiðindapúkarnir jólafrí-
inu?
Jólafrí er ekki lúxus náms-
manna, heldur sjálfsögð og dá-
samleg lífsgæði í vestrænu sam-
félagi, sem leiðindapúkar rífa á
brott vegna græðgi og skamm-
sýni. Og nú er alltaf verið að
klípa af jólafríum barnanna okk-
ar, bara vegna þess að það er
búið að klípa af pabba og
mömmu líka.
Víkverji
Morgunblaðið 28. desember
Guðdómlegur erfðaréttur
Kirkjan hefur með rétti gerst erf-
ingi að þeim blessunum sem
Ísrael hafði verið lofað.
Guðjón Jónasson
Morgunblaðið 28. desember
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ríkisstjórnin hefur tilkynnt um fimm milljóna
króna framlag til hjálparstarfs í þeim sex löndum
sem urðu verst úti, og um þrjú þúsund Íslendingar
höfðu í gær gefið eitt þúsund krónur hver í söfnun Rauða
kross Íslands vegna hamfaranna. Betur má ef duga skal
og nú þurfa Íslendingar að taka sig á í þessum efnum.
,,
Í DAG
AUSTUR-AFRÍKA
ÞORVALDUR
GYLFASON
Efnahaginn er að
vísu auðvelt að
meta með tekjum,
heilbrigði með langlífi og
jafnrétti kynjanna með
launamun karla og kvenna.
Málið vandast til muna,
þegar leikurinn berst t.d.
að fjölskyldulífi.
,,
– hefur þú séð DV í dag?
Kiefer
Sutherland
Blindfullur og
berrassaður á
hommabar
Afríkuland á uppleið
Rausnarskapur
Ekki ætlar ríkisstjórnin, sem stundum
er svo fjandi örlát, að tæma ríkissjóð til
aðstoðar þeim sem lifa hörmungarnar
vegna jarðskjálftans ógurlega. Fimm
milljónir króna,
fimm milljónir
er framlag
okkar. Það er
vonandi að bet-
ur verði gert.
Þjóð sem eyðir
ómældu fé til að fá
hverja þjóðina á
eftir annarri til að
styðja okkur til
að eiga tíma-
bundið sæti
í öryggisráði
Sameinuðu þjóðina verða að gera bet-
ur þegar þörfin er eins brýn og nú er.
Það er smán yfir lágu framlagi
okkar.
Að vera málsmetandi
Íslendingar, aðrir en
stjórnmálamenn, hljóta
að vilja frekar leggja
þeim lið sem verst
og mest kveljast,
frekar en að pening-
ar séu notaðir ómælt
til þess eins að fulltrúi
okkar sitji tímabundið
í öryggisráðinu. Ekki er
að sjá að metnaðurinn
sé ótæmandi í utan-
ríkisþjónustunni.
Starf í þóknun
Davíð Oddsson utanríkisráðherra hefur
lotið lægra en flestir aðrir með því að
gera Júlíus Hafstein að sendiherra.
Hann hefur með því staðfest að stjórn-
málamenn nota utanríkisþjónustuna til
þess helst að launa meðbræðrum og
jámönnum greiða og skítverk. Fáir hafa
lagst lægra til að sverta andstæðinga
Davíðs en Júlíus. Ótrúlegar árásir hans
og stóryrði um heimilisfólkið á Bessa-
stöðum munu fylgja honum innan sem
utan utanríkisráðuneytisins.
Leiðrétting. Rangt netfang var undir
þessum lið í blaðinu í gær. Standa átti
a.snaevarr@frettabladid.is
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871