Fréttablaðið - 13.01.2005, Blaðsíða 42

„Það er mikil gróska í íslenskri mynd-
list“ segir Guðmundur Oddur Magn-
ússon, prófessor við Listaháskóla Ís-
lands. „Forseti Íslands benti á það í
ræðu sinni við opnun myndlistarsýn-
ingar að íslensk list er að verða útflutn-
ingsvara,“ segir Guðmundur Oddur
enn frekar. Hann segir listina vera orð-
in mjög fjölskrúðuga og ekki bundna
við neitt eitt form, heldur birtist hún í
myndböndum, gjörningum og innsetn-
inga.
Jón Proppé myndlistargagngrýn-
andi segir umhverfi íslenskra lista-
manna í dag vera þeim mjög hagstætt.
„Það er mjög mikið líf og fjör í kring-
um listamenn í dag og þeir hafa miklu
fleiri sýningarmöguleika.“ Hann segist
til dæmis hafa talið sextán opnanir á
einni viku í fyrra. „Þetta er öðruvísi en
fyrir tuttugu árum, þegar hér voru ein-
göngu Kjarvalsstaðir og örfáir sýninga-
salir.“
Ungir listamenn hugsa ekki lengur
eingöngu um Ísland sem sinn markað
heldur virðist útrásin hafa gripið um sig
meðal íslenskra myndlistarmanna.
Fleiri listamenn hugsa því stærra, en
áður var gert og margir listamenn hafa
náð að skapa sér nafn erlendis. „Einu
tækifærin sem listamenn höfðu hér
áður fyrr voru norrænar samsýningar en
núna er myndlistamarkaðurinn mun
virkari og opnari. Engu að síður er
þetta mjög erfiður markaður, og lista-
mennirnir þurfa að hafa mikla hæfi-
leika til þess að geta staðið upp úr því
kraðaki sem þetta er.“
Edda Jónsdóttir, eigandi I8 Gallerí,
segir mjög mikilvægt fyrir íslenska
myndlistarmenn að geta komið sér á
framfæri erlendis. Þar njóti þeir góðs af
galleríum sem komi þeim að. „Um leið
og galleríin selja verk listamanns
erlendis hækkar það verð hans hér
heima.“ Útrásin hafi því ekki eingöngu
jákvæð áhrif á frama þeirra heldur geti
einnig þrýst verðinu upp. Tryggvi P.
Friðriksson hjá Gallerí Fold bendir þó á
að það sé erfitt að hafa atvinnu af list-
inni. „Þeir eru teljandi á fingrum beggja
handa sem hafa atvinnu af þessu. Það er
erfitt að koma sér upp nafni, og enn
erfiðara að viðhalda því.“
Auðvelt að kaupa málverk
Hér áður fyrr var það einungis efnað
eldra fólk sem hafði efni á því að kaupa
sér listaverk. Með tilkomu vaxtalausra
lána til listkaupa og lágs verðlags á ís-
lenskri samtímalist geta fleiri komið sér
upp listaverkasafni. Tryggvi P. Friðriks-
son segir vaxtalausu lánin til listaverka-
kaupa hafa aukið eftirsóknina í mynd-
list og að þau geri fleirum auðveldara
að eignast málverk. Hann bendir einnig
á að Íslendingar séu gjarnari á að kaupa
upprunalegu verkin í stað eftirprentana
eins og tíðkist erlendis. „Núlifandi
listamenn selja ekki mikið af verkum
yfir eina miljón.“
Edda Jónsdóttir segist finna fyrir
því að svokallað góðæri hafi haft áhrif.
„Kröfur um gæði hafa verið að aukast
og kaupgetan samfara því.“ Hún tekur
þó undir með Tryggva að listaverkalán-
in hafi gert almenningi auðveldara að
eignast listaverk. „Listamenn eru ekki
verðlagðir eftir gæðum, góðir listamenn
eru að mínu mati of lágt verðlagðir á
meðan fúskararr og minna þekktir
listamenn eru á allt of háu verði,“ segir
Edda og bendir á að erlendir safnarar
reki oft upp stór augu þegar þeir sjái
verðið á góðum listaverkum.
Jón Proppé segir það vera mjög
erfitt að eiga við verðlag á íslenskri
myndlist. „Það er vegna þess að lista-
mennirnir vilja að almenningur hér
heima geti eignast verk þeirra. Ef þeir
vilja koma verkum sínum á framfæri er-
lendis verða þeir að verðleggja verk sín
í samræmi við það. Þetta skapar oft
mikla togstreitu.“
Breytt landslag
Stóra fölsunarmálið skók myndlistar-
heiminn fyrir átta árum og varð til þess
að myndlistamarkaðurinn fór í hálf-
gerða gíslingu. Ekki eru þó allir sam-
mála um hvers kyns áhrif þetta um-
fangsmikla mál hefur haft. „Þeir sem
keyptu þessi málverk létu hégómann
hlaupa með sig í gönur, að því leyti að
þeir keyptu ekki verk heldur nafn,“
segir Guðmundur Oddur og honum
finnst þetta mál hafa styrkt stöðu þeir-
ra sem hafi verið að skapa alvöru
myndlist. „Málið hefur haft frekar já-
kvæð áhrif en neikvæð.“
Tryggvi P. Friðriksson er ekki sam-
mála þessu og segir markaðinn hafa
verið í gíslingu í átta ár, verðið sé of lágt
og að hann sjái ekki að þetta hafi haft
jákvæð áhrif. „Ég held að kaupendur
séu mjög varir um sig, og verð á mynd-
list hefur ekki verið að hækka eins og
við vonuðumst eftir.“ Honum þykir
áhrifin, ef einhver eru, ekki hafa verið
ungum listamönnum til góðs. „Ég held
að það sé ekki rétt að ungu listamenn-
irnir hafi tekið yfir markaðinn,“ segir
hann.
Undir þetta tekur Edda Jónsdóttir.
„Gömlu meistarnir hafa verið settir í
salt og markaðurinn hefur verið í
ákveðinni krísu, en mér finnst þetta
vera að breytast.“ Hún viðurkennir þó
að kaupendur séu varari um sig. ,,Það er
mjög lágt verð á góðum Kjarval og við
seljum til dæmis verk eftir Eggert Pét-
ursson á sama verði og hann.“ Hún tel-
ur að þetta eigi eftir að breytast, þekk-
ingin á verkum meistaranna eigi eftir
að verða til þess að verðið hækki og
samfara því muni verð á samtímalista-
mönnum einnig hækka.
Jón Proppé telur hins vegar að
markaðurinn með eldri listamennina
hafi verið í gangi of lengi. „Fólk var að
kaupa hálfkláruð léleg verk sem erfitt
var að sjá að væru ófölsuð.“ Hann telur
þetta mál ekki hafa leitt til þess að sala
á verkum eftir samtímalistamenn hafi
dregist saman og styrkt stöðu þeirra ef
eitthvað sé.
Edda Jónsdóttir segir að hér áður
fyrr hafi það eingöngu verið á færi efn-
aðs eldra fólks að kaupa sér málverk og
það hafi verið fast í fortíðinni, en ekk-
ert horft í samtímann. „Sú kynslóð sem
kaupir listaverk í dag er yngri og fjár-
sterkari. Þetta fólk horfir fram á veginn
og hefur áttað sig á því að nútíminn er
kominn, hann er í tísku og gömlu
meistararnir fá að hvílast í bili,“ segir
hún og segir jafnframt að kaupendur
vilji vita meira um listamennina, hvar
þeir hafi verið keyptir og hvar þeir hafi
sýnt.
Jón Proppé er sammála þessu, og
telur jafnframt að ekki sé einungis við
fölsunarmálið að sakast þegar orsakar
minnkandi sölu á verkum gömlu meist-
aranna sé leitað. „Þeir sem eru að kaupa
listaverk í dag eru að kaupa eftir sam-
tímamenn sína. Það er nú einu sinni
þannig að hver kynslóð á sína kaup-
endur.“ Hann bætir því við að inn í
þetta spili einnig aukinn áhugi á listum
almennt.
Nýtt fólk í brúnni
„Almenningur vill oft fella dóma eftir
skamman tíma, um samtíma sinn, en
menn verða að gefa tímanum frið til
þess að skilja kjarnann frá hisminu. List
á hins vegar alltaf eftir að selja sig sjállf
og drullan á alltaf eftir að setjast á
botninn og þá fyrst fáum við að sjá
hvað var í vatninu,“ segir Guðmundur
Oddur. Hann segir að verðlagningu á
myndlist sem skipti einhverju máli sé
allt of lág og að sama skapi sé verðið allt
of hátt á því sem skipti engu máli. „Það
er því góður tími að kaupa góða list,“
segir hann og bætir því við að illa upp-
lýstir kaupendur kaupi illa upplýsta list
og öfugt. „Markaðsvæðingin og froðu-
snakkið er áberandi í íslenskri menn-
ingu og myndlistin er þar ekki undan-
skilin,“ segir hann og bætir við að raun-
verulegur listamaður þurfi ekki á þess-
ari auglýsingamennsku að halda heldur
láti dómgreind hjartans ráða.
Honum finnst Steingrímur Eyfjörð
Kristmannsson hafa sýnt hverju mikil
vinna geti skilað góðri myndlist og
hrósar listamönnunum Birgi Andrés-
syni og Rögnu Róberts fyrir að sýna
hversu mikla þolinmæði þurfi til þess
að halda út. Þá nefnir hann einnig
Gabríellu Friðriksdóttur, sem honum
finnst vera gott dæmi um listamann
sem hafi staðið við það sem hún sé að
gera. „Krúttkynslóðin svokallaða, sem
hefur verið til í kreðsum undanfarin
fimm ár, dúkkaði síðan upp sem
markaðsvara á síðasta ári.“
Jón Proppé segir gæði íslenskrar
myndlistar mjög mikil og margir lista-
menn séu að skapa sér gott nafn. „Það
eru starfandi listamenn sem eru að búa
til mjög flotta myndlist og eru ekki ein-
hver bóla heldur hafa menningarlegt
gildi.“ Hann tekur undir með Guð-
mundi um Gabríellu og Birgi Andrés-
son en nefnir líka hjónin Huldu Hákon
og Jón Óskar sem hafi verið ákaflega
dugleg við setja upp sýningar. „Þá hafa
meðal annars þær Anna Jóelsdóttir og
Þordís Aðalsteinsdóttir einnig verið að
gera góða hluti erlendis.“
Edda Jónsdóttir er sammála hinum
viðmælendunum um Gabríellu. „Hún
er gott dæmi um vinsælan listamann,
vegna þess að hún er ung og hefur allt
til brunns að bera til að geta orðið
þekkt nafn. Hún þykir því mjög spenn-
andi.“ Hún nefnir einnig Gjörninga-
hópinn og Eggert Pétursson, sem sé
einn af þeim sem taki sér góðan tíma í
verk sín og langur biðlisti sé eftir verk-
um hans. Ragna Róbertsdóttir og
Finnbogi Pétursson eru einnig lista-
menn sem hafa verið seldir erlendis
ásamt Þór Vigfússyni.
Myndlistarmarkaðurinn hefur því
allt sem þarf til þess að geta orðið mjög
fjörugur, og ljóst að skiptar skoðanir eru
um hvar hann standi. Á meðan sumum
finnst hann vera í lægð finnst öðrum
hann loksins vera sloppinn úr gíslingu
gömlu meistaranna og nú loksins fái
samtímalist að blómstra og seljast.
Dýrari bílar, dýrari
hús, ódýr list? Það
virðist ekki vera mikið
samræmi á verði ís-
lenskrar myndlistar
og því góðæri sem
verið hefur.
Íslensk samtímalist
er of lágt verðlögð
miðað við það sem
gengur og gerist er-
lendis, gömlu meist-
ararnir hafa verið
saltaðir og skiptar
skoðanir eru um áhrif
málverkafölsunar-
málsins.
Að þessu komst
Freyr Gígja Gunnars-
son þegar hann skoð-
aði íslenska myndlist-
armarkaðinn.
F2 12 13. janúar 2005 FIMMTUDAGUR
Edda Jónsdóttir hjá I8 „Góðir listamenn eru of lágt verðlagðir.“
Tryggvi P. Friðriksson hjá Gallerí Fold
„Íslendingar eiga upprunalegu verkin,
en ekki eftirprentanir eða plaköt eins
og tíðkast erlendis.“
Jón Proppé „Fólk var að kaupa hálf-
kláruð léleg verk, sem erfitt var að sjá
hvort væru ófölsuð.“
Guðmundur Oddur Magnússon „Sannur
listamaður þarf ekki á markaðsvæðingu
að halda.“
SAMTÍMALIST LÁGT VERÐMETIN
Hvað kosta listaverk?
Verð listaverka fer að sjálfsögðu eftir höfundi en líka stærð. Algengasta stærðin
sem fólk kaupir er 80x100 cm. Slíkt málverk eftir þekktan listamann fer sjaldn-
ast undir tvö hundruð þúsund krónum og er oft nálægt einni milljón.
Hjá Gallerí Fold fengust þær upplýsingar að þrír listamenn skeri sig nokkuð
úr. Það eru þau Kristján Davíðsson, Karólína Lárusdóttir og Harald Bilson, en
verk eftir þau seljast oft á um tvær milljónir. Aðrir núlifandi listamenn selja ekki
mikið af verkum yfir einni milljón hjá Gallerí Fold, en hálf milljón þykir ekki
óeðlilegt verð fyrir þekktan ungan listamann.
Hjá Gallerí I8 fengust þær upplýsingar að verk eftir Gabríellu Friðriksdótt-
ur væru að seljast á bilinu fjögur hundruð þúsund til ein miljón. Dýrasta verk
sem galleríið hefur selt er eftir Ólaf Elíasson, sem er í sérflokki, en verk eftir
hann hafa selst á þrjár og hálfa milljón. Þá hafa verk eftir Finnboga Pétursson
og Eggert Pétursson einnig selst á nokkuð háu verði.
VA
LL
I
E.
Ó
L
VA
LL
I
G
VA