Tíminn - 15.01.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 15. janúar 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur f Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Við líkbörur hagvaxtar
Það er dugnaður og atorka að sækja sjóinn af
kappi, yrkja jörðina, vinna verðmæta vöru úr hrá-
efnum og koma upp húsum og fyrirtækjum, sem
þjóna hagsmunum þjóðarinnar. Það er fyrir-
hyggja að búa i haginn fyrir sig og niðjana, svo
sem kostur er. Allt þetta höfum við gert, og aldrei
af jafnmikilli atorku sem nokkur siðustu ár, eins
og hvarvetna má sjá — einnig i þeim landshlutum,
þar sem vonleysi grúfði yfir öllu og lamaði getu
fólks og áræði til athafna á ,,viðreisnar”-árunum
illræmdu.
En þvi miður hefur fyrirhyggjan ekki verið hin
eina krýnda drottning þjóðarinnar. Klóalöng
eyðslusemin hefur einnig komið ár sinni fyrir
borð, og það svo hatrammlega, að forráðamenn á
sviði kaupsýslu sögðu þau tiðindi nú eftir jóla-
kauptiðina, að efnahagskreppan, sem svo marg-
rætt væri um i fjölmiðlum, hefði afneitað sjálfri
sér i búðunum. Eftir stendur þó, að hallinn á við-
skiptum okkar við útlönd varð siðastliðið ár meiri
en dæmi eru um. Það er sizt af öllu nein huggun, að
kaupæði siðasta misseris skyldi fyrir jólin draga á
eftir sér hala svo digran, að hann hefur aldrei jafn-
þrútinn verið.
Viðbótarkostnaður þjóðfélagsins upp á milljarða
vegna verðlags á oliu og bensini, sihækkandi verð
á útlendum varningi öðrum, tregða á sölu útflutn-
ingsvara okkar og hæpnar vonir um viðunandi
gjald fyrir þær — allt þetta hefur aukadrottningin,
eyðsluklóin, látið sem sér væri óviðkomandi. Það
er loppa, sem ekki hefur auga á hverjum fingri til
annars en koma sem mestu i lóg, án þess að skeyta
um, hvort eða að hve miklu leyti við erum
borgunarmenn fyrir þvi, sem eftir er fíkzt. Það er
sograrsagan um það, að allt of fáir kunna sér allt
of litið hóf, þegar þeir hafa fjármuni i höndum —
hugarfar, sem var eggjað og brýnt til útrásar,
þegar meirihluti alþingis skellti skollaeyrum við
aðsteðjandi vandamálum i fyrravor og tók þann
vonda og óþjóðholla kost, að neita að bregðast við
þeim á réttan hátt i tæka tið. Þetta ábyrgðarleysi
einsýnna stjórnmálamanna, sem aðeins voru á
höttunum eftir þvi að bæta pólitiska vigstöðu sina,
hvað sem það kostaði, ásamt óæskilegri stefnu,
sem kjarasamningarnir i byrjun ársins 1974 tóku,
á mesta sök á, hvernig farið hefur.
Glötuð tækifæri verða ekki endurheimt, og ekk-
ert bendir til þess, að fram undan séu neinir upp-
gripatimar. Gjaldeyrissjóðurinn er rokinn út i
veður og vind, og i eindaga er fallið að koma upp
lifsnauðsynlegum orkuverum, afardýrum. Uggur-
inn við byrjandi heimskreppu verður æ áleitnari. 1
sumum löndum, ekki fjarri okkar, er tiundi hver
verkfær maður atvinnulaus. Við eigum það að
þakka miklum kaupum á góðum atvinnutækjum á
siðustu árum, að þess konar ógifta hefur ekki enn
orðið hlutskipti okkar. En augljóst er hitt, að við
megum hafa okkur öll við og gæta hófs i hvivetna,
ef við eigum að fóta okkur, áður en verr fer. Mega
menn þá leggja sér á minni, að þolanleg fjárhags-
staða þjóðarinnar er ekki bara forsenda viðunandi
afkomu, heldur einnig þess, hvernig sjálfstæði
þjóðarinnar reiðir af.
Nú er ekki hvað heppilegastur timi til glimu-
bragða um það, hvort þessari eða hinni stéttinni
má takast að draga burst úr nefi annarrar. Hitt er
meginverkefnið að halda uppi fullri atvinnu og
rétta við fjárhag okkar út á við eins og unnt er.
Kaupæðinu verður að slota, og fólk verður að
leggja sér á minni, að á ný er það þjóðfélagsleg
skylda að kaupa frekar innlenda framleiðslu en út-
lenda. — JH.
George F. Kennan, fyrrv. sendiherra Bandaríkjanna íMoskvu:
Ástundum góða sam-
búð við Sovétríkin
Það er mikilvægt fyrir Bandaríkin og Vestur-Evrópu
George F. Kennan hefur verið talinn einna fróðastur Banda-
rikjamanna um málefni Sovétrikjanna, enda var hann um skeiö
sendiherra Bandarikjanna I Moskvu. Hann er frægur fyrir skrif
sin um rússnesk málefni. Hann telur núverandi leiötoga Sovét-
rikjanna gerólika Stalin, eins og kemur fram i meðfyigjandi
grein.
SÚ staðreynd, að bættri sam-
búð Sovétmanna og Banda-
rlkjamanna hefir ekki fylgt
aukið frjálsræði I innanlands-
málum i Sovétríkjunum eða
samræming á afstöðu þeirra
og afstöðu Bandarfkjanna til
annarra rikja, sér i lagi rikj-
anna fyrir botni Miðjarðar-
hafsins, ætti ekki að þurfa að
koma neinum á óvart. Ekki er
hægt að ætlast til, að sovézkir
leiðtogar loki augunum fyrir
þvi, sem þeir telja viðleitni til
að kollvarpa stjórn þeirra.
Vegna keppninnar við kin-
verska leiðtoga hafa þeir ekki
ráð á að láta lita svo út sem
þeir séu að yfirgefa varðstöðu
slna eða hverfa frá grundvall-
arkenningum Marx-Leninista.
Þetta er þó ekki nægileg á-
stæða til að láta undir höfuð
leggjast að leggja rækt við þau
svið, þar sem hagsmunir
Sovétmanna og Bandarlkja-
manna kunna að fara saman.
Þessa rækt hefir rikisstjórn
Fords einmitt reynt að á-
stunda, og eins næstu tvær
rlkisstjórnir á undan henni.
VIÐSKIPTASAMNIN GUR-
INN, sem öldungadeild
Bandarikjaþings hefir fyrir
skömmu samþykkt, glæðir
einmitt þá von okkar, að beztu
kjaraákvæði gagnvart inn-
flutningi okkar frá Sovétrlkj-
unum verði skjótlega ofan á.
Þetta skiptir okkur ekki miklu
máli I framkvæmd, en úr þvi
var þvi miður allt of mikið
veður gert. Þegar þetta er
komið I kring, ætti að mega
vænta aukinna viðskipta milli
Bandarlkjamanna og Sovét-
manna, en þau eru nú allt I
einu orðin töluverð, og það
hefir ekki áður gerzt, slðan
byltingin var gerð I Rússlandi.
Skipti bandariskra fyrir-
tækja við erlenda rlkiseinokun
krefjast þó stöðugrar athygli
og nokkurs aðhalds af rikisins
hálfu til þess að tryggja, að
þróun þeirra verði ekki and-
stæð hagsmunum þjóðarinn-
ar. Vald bandarisku stjórnar-
innar á framkvæmd mála er
svo lltið, að hún er vanbúin
þessari ábyrgð. En þegar búið
er að setja undir þennan leka,
ættum við að fagna vel aukn-
um skiptum Bandarikja-
manna og Sovétmanna.
VITANLEGA veldur von-
brigðum, að viðræðurnar um
takmörkun kjarnorkuvopna
hafa ekki leitt til verulegrar
minnkunar kjamorkuvopna-
birgða. Enn hafa jafn máttug-
ar hindranir innanlands af
beggja hálfu komið I veg fyrir
þann æskilega árangur. Við
megum þvi ekki gefa samn-
ingamönnum að sök minni á-
rangur en æskilegt hefði verið
að ná.
Mjög er mikilvægt að gera
sér þess grein, að þessar við-
ræður snúast ekki um venju-
leg vopn, sem unnt er að nota
skynsamlega og með skapleg-
um árangri I vopnaviðskipt-
um, heldur óhemju ofgnótt
tækja, sem eru litlu háska-
minni fyrir hugsanlegan not-
anda en hinn, sem fyrir þeim
verður. Þessi tæki hafa þvi
miklu meira gildi siðferðilega
og I áróðri en venjulegri notk-
un. Viðræðurnar snúast með
öðrum orðum miklu meira um
útlit og áferð en notagildi i
framkvæmd. Hvorugur vill
spilla útlitinu og áferðinni
meira en nauösyn krefur, og
það af góðum og gildum á-
stæöum.
ÞEGAR á málin er litið frá
þessum sjónarhóli, verður að
telja hámarkssamkomulagið,
sem náðist i Vladivostok, góða
og giftusamlega byrjun. Gildi
hennar má ekki vanmeta. Hitt
er þó vitaskuld meira um vert,
að framhald verði á þessum
viðræðum, þar sem hvor aðili
um sig geti öölast gleggri og á-
reiðanlegri yfirsýn yfir mark-
mið og viðhorf hins en unnt er
með nokkru öðru móti.
Sovézku leiðtogarnir axla
þunga og áhættusamlega
stjórnmálaábyrgð með þvi að
boða viðleitni til bættrar sam-
búðar og ástunda hana. Flest-
ir þeirra, sem fylgzt hafa náið
með framvindu mála I Sovét-
rikjunum að undanförnu, hafa
sannfærzt betur og betur um,
að þessi ábyrgð er bæöi mikil
og alvarlegs eðlis.
ÞESS verður að minnast, að
rússneskir leiðtogar eru arf-
takar að hugsjónum Marx og
Lenins, sem valdakerfi þeirra
er byggt á. Lögmæti stjórnar
þeirra hvilir óneitanlega á
þessum grunni. Ekki er unnt
að ætlast til þess i alvöru, að
þeir afneiti þessu eða láti sig
það engu skipta. Þetta mun
lengi halda áfram að tak-
marka samninga okkar viö
þá, ásamt vissum aðferðum,
sem virðast orðnar venju-
bundnar hjá þeim i innan-
landsmálum.
Leiðtogarnir, sem nú fara
með völd i Sovétríkjunum,
standa viösfjarri hundingja-
hætti þeim og grimmd, sem
einkenndi stjórnarfar Stalins.
En þeir eru eigi að siður full-
trúar aldraðrar stjórnar, og
meta þvi meira — eins og
flestum gömlum mönnum
hættir til — að þróa og varð-
veita það, sem þeir halda og
hafa, en að leggja i verulega
áhættu til að öðlast eitthvað,
sem þeir ekki hafa.
VESTRÆNIR menn gætu ekki
gert alvarlegri eða háskalegri
skyssu en þá, að ganga út frá
t>vi sem gefnu, að sovézkir
eiðtogar eigi engan girni-
legri kost en að halda
áfram viðleitninni til
bættrar sambúðar viö Banda-
rikjamenn. Þess má held-
ur ekki ganga dulinn, að
þessir hugsanlegu valkostir
gætu orðið Bandarikjunum
miklu háskalegri, ef horfið
yrði að þeim.
Fyrirsjáanlegir erfiðleikar
Bandarikjamanna og banda-
manna þeirra i Evrópu á kom-
andi ári eru slikir, að þeir
munu þarfnast eins góðrar
sambúðar við Sovétmenn og
unnt er að koma á, og ættu
sannarlega að reyna að meta
hana að verðleikum.