Tíminn - 16.01.1975, Blaðsíða 16

Fimmtudagur 16. janúar 1975.
J
Tímínn er
peningar
Auglýsid
iHmanum
fyrirgóðan mai
^ KJÖTIÐNAÐARSTÖÐ SAMBANDSINS
Heimsókn Wilsons og Callaghans til Moskvu:
AAARKAR ÞÁTTASKIL
í samskiptum Breta og Sovétmanna
Reuter-Moskvu. Harold Wilson,
forsætisráðherra Bretlands, og
James Caliaghan utanrikisráð-
herra halda til Moskvu á næst-
unni til viðræðna við sovézka
ráöamenn.
Fréttaskýrendur telja, að
öryggismálaráðstefna Evrópu
beri hæst í viðræöum brezku ráö-
herranna við þá Alexei Kosygin,
forsætisráöherra Svoétrikjanna,
og Andrei Gromyko utanrikisráð-
herra.
Sovézkum ráðamönnum finnst
eflaust, að Bretar — jafnvel öðr-
um þjóðum fremur — reyni að
tefja störf öryggismálaráðstefn-
unnar. Afstaða brezku stjórnar-
innar er hins vegar sú, að leysa
þurfi mörg ágreiningsefni milli
austurs og vesturs, áöur en hægt
sé að ljúka störfum ráðstefnunn-
ar. (Þótt stjórn Verkamanna-
flokksins, sem nú situr, liti ráð-
stefnuna ekki sömu tortryggnis-
augum og stjorn íhaldsflokksins,
þá er stjórnin þó sömu skoðunar
að þessu leyti.)
önnur mál koma eflaust til um-
ræðu, þ.á m. ástandið i Mið-
jarðarhafslöndum — en Sovét-
stjórninni finnst brezka stjórnin
hafa haldið um of að sér höndum i
viðleitni til að sætta Araba og
Israelmenn — og siðast en ekki
sizt afvopnunarviðræðurnar i
Genf, þar sem hvorki gengur né
rekur, að þvi er virðist.
Þá ber gagnkvæm viðskipti
Bretlands og Sovétrikjanna ef-
laust á góma i viðræðunum. I
fyrra var gerður viðskiptasátt-
máli milli rikjanna til tiu ára, en
ennþá bera viöskiptin keim af
þeirri stiröu sambúð, er rikti I
samskiptum Breta og Sovét-
manna á árunum 1971 til 1973.
(Sjá siðar.)
Að undanförnu hefur verið unn-
ið að gerð samninga milli rikj-
anna tveggja á sviði efnahags-
mála, visinda og tækni. Emb-
ættismenn hafa upplýst, að flestir
þessara samninga verði fyrst til-
búnir til undirskriftar um miðjan
febrúar, en engu siöur er vist tal-
ið, að þeir Wilson og Callaghan
ræði efni þeirra við sovézka
starfsbræöur sina.
Fréttaskýrendur telja, að
heimsókn þeirra Wilsons og
Callaghans marki þáttaskil i
samskiptum Bretlands og Sovét-
rlkjanna. Eins og áður er vikið
að, var sambúð rlkjanna stirð
áárunum 1971 til 1973. Sá stirð-
leiki átti rætur að rekja til þeirrar
ákvörðunar brezku stjórnarinn-
ar, að visa yfir eitt hundrað
sovézkum sendiráðsstarfsmönn-
um úr landi vegna gruns um
njósnir af þeirra hálfu.
A árinu 1973 fór Sir Alec
Douglas-Home, þá utanrikisráð-
herra Bretlands, til Moskvu og
um likt leyti batnaði sambúð rikj-
anna að nýju. Stuttu sfðar mynd-
aði Verkamannaflokkurinn stjórn
og þá styrktust tengslin að mun.
I tímaritinu Kommunist, sem
er helzta hugsjónamálgagn
sovézka kommúnistaflokksins,
birtist fyrir skömmu grein, þar
sem farið er lofsamlegum orðum
um Bretland og klykkt út með
orðunum: — Það væri óráðlegt að
telja Breta úr sögunni, þótt þeir
eigi i bili við efnahagsörðugleika
að etja.
Ford hefur í hótunum
— leggur víðtæka óætlun um olíusparnað fyrir Bandaríkjaþing
Reuter-Washington. Gerald Ford
ávarpaöi Bandarikjaþing i gær-
kvöidi, um ieiðog hann lagöi fyrir
þingið margháttaðar tillögur til
að berjast gegn þcim efnahags-
örðugleikum, er nú steðja að
Bandaríkjunum.
Meginefni tillagna forsetans er,
aö skattar veröi lækkaðir allveru-
lega og lagt verði innflutnings-
gjald á oliu, sem flutt er til
Bandarikjanna.
Ford skoraði á þingið að
samþykkja tillögur sinar i efna-
hagsmálum og lagði áherzlu á, að
gildistaka þeirra þyldi enga bið.
Hann sagði, að leggja bæri allt
kapp á að gera Bandarikjamenn
sem óháðasta viðskiptum við út-
lönd, þannig að ákvöröun á borð
við þá ákvörðun Arabarikjanna
að hækka oliuverð gæti ekki haft
jafn afdrifarikar afleiðingar i för
með sér fyrir efnahag Banda-
rikjanna I framtiðinni.
Ford vék aðeins litillega að
utanrikismálum i ávarpi sinu.
Hann kvað Bandarikjamenn
verða að gera sér ljóst, að þeir
gætu aðeins sigrazt á hinum
miklu efnahags- og orkuvanda-
málum meö náinni samvinnu við
önnur riki heims. Þá gagnrýndi
hann þingið fyrir að taka fram
fyrir hendur sinar. (Frétta-
skýrendur telja augljóst.að með
þessu hafi Ford viljað snupra
þingmenn fyrir þá ákvorðun að
hætta hernaðaraðstoö við Tyrki
nema forsetinn hafi — fyrir 5.
febrúar n.k. — sýnt fram á að
Grikkir og Tyrkir hafi setzt að
samningaborði i þeim tilgangi að
leysa Kýpur-deiluna.)
í ávarpinu rökstuddi Ford til-
lögur sifiar i efnahagsmálum.
Lagt er til, að sett verði
innflutningsgjald á oliu til að
draga úr oliuneyzlu i Banda-
rikjunum, en auk þess er ætlunin
að gera nokkrar hliðar-
ráðstafanir I sama tilgangi.
Þá áformar Bandarikjastjórn
að lækka skatta um tólf af
hundraði. Sú lækkun hefði — ef til
kæmi —I för með sér 16 þús. dala
tekjutap fyrir bandariska rikið.
Skattalækkunin yrði — að áliti
efnahagssérfræðinga forsetans —
til að auka fjárfestingu banda-
riskra fyrirtækja, en húnhefur
verið i lagmarki að undanförnu —
og um leið auka einkaneyzlu, er
aftur leiddi til aukins peninga-
streymir i bandari bandarisku
efnahagskerfi. (Það eru einmitt
þessir tveir þættir — minnkandi
fjárfesting og samdráttur I einka-
neyzlu — sem valdið hafa hvað
mestum erfiðleikum I efnahags-
ltfi vestan hafs.
I ávarpinu boðaði Ford alhliða
áætlun til aö draga úr innflutningi
oliu. Hann hótaði jafnvel þinginu
og kvaðst ekki hika við að tak-
marka innflutning á oliu eöa
gripa til annarra ráðstafana i
krafti þess valds, er stjórnar-
skráin tryggði honum. Banda-
rikjastjórn hyggst t.d. beita sér
fyrir endurreisn kolaiðnaðar I
Bandarikjunum og margvisleg-
um stuðningi við aðra orkufram-
leiðslu innan lands.
Ford forseti á fundi með helztu ráðgjöfum sfnum f efnahagsmálum. Fremst á myndinni er hinn þekkti
hagfræöingur, John K. Gailbraith.
^fmSHORNA
IVIILLI
NTB-Moskvu. Henry
Kissinger, utanrikisráðherra
Bandarikjanna, upplýsti á
fundi með fréttamönnum i
fyrrinótt, að Sovétstjórnin
hefði sagt upp viðskipta-
samningi þeim, sem verið
hefur í gildi milii Banda-
rikjanna og Sovétrikjanna frá
árinu 1972.
Ástæðan var að sögn
Kissingers sú, að Banda-
rikjaþing hefði neitað að veita
Sovétmönnum sömu
viðskiptakjör og þau riki hafa,
er beztra kjara njóta i Banda-
rikjunum — nema sovézkum
Gyðingum yrði leyft að fara úr
landi að eigin ósk.
Ráðherrann lýsti yfir þvi, að
Bandarikjastjorn ætlaði að
boða til alþjóðaráðstefnu á
næstunni. Ætlun hennar væri,
að á ráðstefnunni yrði gerður
nýr sáttmáli um millirikja-
verzlun, þar sem lagt væri
bann við að binda viðskipta-
kjör milli rikja pólitiskum
skilyrðum.
Tass-fréttastofan skýrði frá
ákvörðun Sovétstjórnarinnar I
gær, um leið og sagt var frá
fundi Kissingers. Sovézkir
ráðamenn hafa ekki tjáð sig
opinberlega um málið, enda
fylgdu engar athugasemdir
frétt Tass-fréttastofunnar.
Fréttaskýrendur I Moskvu
álita, að Sovétstjórnin telji
samþykkt Bandarlkjaþings
brjóta i bága við viðskipta-
samninginn frá 1972 — og
sömuleiðis, að hún sé brot á
þeirri þjóðréttarreglu, er
meinar riki að blanda sér i
innanrikismál annars rikis.
NTB-Lissabon. Nú er ljóst, að
Angóla —sem verið hefur ný-
lenda Portúgala um aidaraðir
— fær fullt sjálfstæði þann 11.
nóvember n.k.
Viðræður hafa nú staðið i
tæpa viku milli fulltrúa
Portúgalstjórnar og þeirra
þriggja hreyfinga, sem barizt
hafa fyrir sjálfstæði Angóla.
Viðræðurnar hafa farið fram i
bænum Penina i suðurhluta
Portúgal.
Fréttaskýrendur fullyrða,
að tekizt hafi að leysa öll þau
deilumál, er verulegu máli
skipta. Það eina, sem enn
stendur styrr um, er val á
bráðabirgðalandstjóra Port-
úgala i Angóla, en auk þess er
eftir að ganga frá nokkrum
smáatriðum i samkomulagi
Portúgalstjórnar og þjóö-
frelsishrey finganna.
Sáttmálinn verður mun
lengri og flóknari en samsvar-
andi sáttmálar um sjálfstæði
þeirra fjögurra nýlendna
Portúgala, er nýlega hafa
fengið sjálfstæði- Angóla-sátt-
málinn byggir að meginstefnu
til á þriskiptingu rikisvalds
milli frelsishreyfinganna
þriggja. Þær hafa til skamms
tima verið ósammála um flest
atriði, en tókst að jafna
ágreininginn — a.m.k. á yfir-
boröinu — áður en sameigin-
legar viöræður þeirra við
Portúgalstjórn hófust.
Reuter-Washington —
Yfirmenn bandarisku leyni-
þjónustunnar (CIA) viður-
kenndu i gærkvöldi, að leyni-
þjónustan hefði stundað
njósnir innan Bandarikjanna,
en CIA er slikt óheimilt.
Þessi játning kom fram i
yfirheyrslum fyrir nefndum
Bandarikjaþings, er nú rann-
saka málefni CIA. (Nánari
fréttir verða að biða til
morguns.)
Marchais.
Reuter-Pa rís. Georges
Marchais, leiðtogi franska
kommúnistaflokksins, fékk
hjartaáfail I fyrrakvöld og var
fiuttur I skyndi I sjúkrahús.
Siðdegis I gær var liðan Mar-
chais siæm, þótt hann væri
ekki talinn i lifshættu.
Sex manna ráð kommú-
nistaflokksins fer með stjórn
flokksins, unz og ef Marchais
tekur aftur við stjórnar-
taumunum.
Marchais er einn þekktasti
stjórnmálaleiðtogi Frakk-
lands. Hann er hlynntur
sovézka kommúnistaflokkn-
um, þótt hann hafi nokkrum
sinnum gagnrýnt stefnu
Sovétstjórnarinnar.
Stærsta afrek Marchais á
stjórnmálasviðinu er að áliti
flestra það samstarf, er tekizt
hefur milli kommúnista og
sósialista i Frakklandi — sam-
starf, sem hafði næstum
tryggt vinstri mönnum forseta
landsins I kosningunum i
fyrravor. Sterkur orðrómur
hefur verið á kreiki um, að
sletzt hafi upp á vinskapinn
milli þeirra Marchais og
Francois Mitterand, leiðtoga
sósialista, enda eru sósialistar
taldir hagnast á samstarfi við
kommúnista á kostnað þeirra
siðastnefndu.
Reuter-Salisbury. Ian Smith,
forsætisráðherra Ródesiu,
lýstiyfir I gær, að möguieikar
á samkomulagi i viðræðum
þeim, er nú standa yfir milli
Ródesiustjórnar og leiðtoga
Afriska þjóðfrelsisráðsins I
Ródesiu, væru „sáralitlir”.
Smith sagði i ræðu I tilefni af
opnun nýrrar verksmiðju, að
„gapandi bil” væri á milli
skoðana stjórnarinnar og
blökkumannaleiðtoganna.
Hann sagði, að stjórnin vildi
semja, en aðeins „okkur i
hag”, eins og ráðherrann
orðaöi það.
Að sögn Smiths hefur
Ródesiustjórn tekið fyrsta
skrefiö á hinni óralöngu leið til
samkomulags. Hann sagði, að
stjórnin biði þess nú, að
blökkumannaleiðtogarnir
gerðu hiðsama.Fyrr yrði ekki
um frekari tilslakanir að
ræða af hennar hálfu.
Þá sakaði Smith leiðtogana
um að hafa brotið samkomu-
lag þaö,er gert var i Lusaka i
fyrra mánuði, þar sem deilu-
aðilar féllust á að leggja niður
vopn og setjast að samninga-
boröi. (Þess má geta, að
blökkumannaleiðtogarnir
hafa einnig sakað stjórn
Smiths um ftrekuð brot á fyrr-
nefndu samkomulagi).