Tíminn - 17.01.1975, Síða 6

Tíminn - 17.01.1975, Síða 6
6 TÍMINN Föstudagur 17. janúar 1975. Guðmundur G. Þórarinsson borgarfulltrúi: Síður en svo, að nýju tekjustofnalögin hafi þrengt hag Reykjavíkur — þrdtt fyrir barlóm fulltrúa Sjdlfstæðisflokksins. Fjdrmunamyndun Reykjavíkurborgar hefur aldrei verið eins mikil og undir gildandi tekjustofnalögum Viö afgreiöslu fjárhags- áætlunar Reykjavíkurborgar fyrir áriö 1975 I desember sl. fjallaði Guðmundur G. Þórarinsson, borgarfulltrúi Framsóknarflokksins, sérstak- lega um gerð fjárhagsáætlunar- innar frá hendi meirihlutans og komst svo að orði I upphafi máls síns: Þaö hefur verið reynt að skil- greina hlutverk fjárhags- áætlunar þannig, að hún sé i fyrsta lagi hugsuð sem stjórn- tæki, i öðru lagi sé hún að vissu marki stefnumörkun, og i þriöja lagi eigi hún að gefa möguleika til eftirlits með fjármálum borgarinnar. Og ef við litum á þessi þrjú meginmarkmiö, sem við höfum með fjárhagsáætlun, þá liggur ákaflega nærri að velta þvi siðan fyrir sér, hvernig þessi fjárhagsáætlun, sem hér hefur verið lögö fram I borgar- stjórn, stendur undir þessum skilyröum. Hvernig nær hún að uppfylla sitt hlutverk? Ef við litum á þessa fjárhagsáætlun sem stjórntæki, þá sjáum við strax, að henni er ákaflega mik- iö ábótavant sem stjórntæki. Hún er singöngu endanlegar niðurstöður, eins og þær verða i árslok 1975, þær tölur, sem varið er til hinna ýmsu þátta i starf- semi borgarinnar hverju sinni og eiga að ganga upp i árslok. Þessi fjárhagsáætlun segir okk- ur ekkert um það, hvernig reksturinn muni ganga fyrir sig á komandi ári. Með henni fylgir engin sjóðstreymiáætlun, sem sýni á hverjum tima tekjur — hvernig reikna megi með að tekjur komi inn i borgarsjóöinn, sem hægt sé siöan að bera sam- an við útgjöld borgarsjóðs á hverjum tima. Bilið á milli þeirra áætlana, sem þannig kæmu fram, væri raunverulega áætlun um skammtimalán, sem borgarsjóður þyrfti að afla á ár- inu. Og það eru hreint ekki litils- verðar upplýsingar um rekstur borgarsjóðsins með fjárhags- áætluninni, sem við gætum fengið út úr þvi. Þessi fjárhags- áætlun er þess vegna afskap- lega litils viröi. Hún sýnir niöur- stöður i árslok, en hún sýnir ekkert um reksturinn á árinu. Hún sýnir heldur ekki niður- stööurnar i árslok, þvi að I hana vantar ýmislegt til þess. Þessi fjárhagsáætlun er opin I báða enda, hún er i rauninni spá um tekjur og spá um þaö, hvernig við viljum siðan verja þeim tekjum, en hún gefur alls ekki upp þær fjárhreyfingar, sem verða hjá borgarsjóði á árinu. Til þess að skoða þær, vantar glettilega mikiö. Við sjáum t.d. að þaö eru skuldir, sem koma inn. Framkvæmdasjóðurinn greiðir inn i borgarsjóð 53 millj. kr. á ári. Hvað verður um þær? t hvaö verða þær notaðar? Hvernig er fjárstreymið i borgarsjóð? Hve mikið er úti- standandi hjá borgarsjóði núna um þessi áramót? Hve mikið er útistandandi i útsvörum? Hve mikið er útistandandi í ýmsu öðru? Hvernig kemur þetta fé inn? Hvað nemur þetta allt saman mörgum hundruöum milljóna, og hvað verður gert við það fé? Allt þetta vantar i þessa fjárhagsáætlun, þannig að hún er algjörlega opin, og segja má, að þarna sé um gletti- lega mikið fjármagn að ræða, sem borgarsjóður hefur raun- verulega til ráðstofunar utan fjárhagsáætlunar. Þessi fjárhagsáætlun er ekki stjórntæki Það er algjörlega nauðsyn- legt, að fjárhagsáætluninni sé lokað, ef hún á að vera stjórn- tæki, að hún sé heildarspá yfir þaö, sem um er að ræða, en að ekki liggi hingað og þangað hundruð milljóna, sem koma inn og fara út og hreyfa sig á ýmsan hátt algjörlega fyrir ut- an fjárhagsáætlunina, eins og hér er um að ræða. Annað mál er það, að ákaf- lega erfitt er að átta sig á þess- ari fjárhagsáætlun, ef maður vill meta raunverulegt ráð- stöfunarfé borgarsjóðs á árinu, burtséð frá öllum þeim fjár- magnshreyfingum, sem ég nefndi áðan, vegna þess að bæði beinar tekjur borgarsjóðs og framlag rikissjóðs til ýmissa framkvæmda koma til frádrátt- ar i undirliðum, og koma alls ekki fram I raunverulegu tekju- yfirliti í fjárhagsáætlun. Þar má nefna leigutekjur af fasteignum upp á 20 millj., framlag stöðu- mælasjóðs upp á 4.3 millj., og framlag rikissjóðs til fræðslu- og heilbrigðismála, sem nemur hundruðum milljóna króna og alls ekki kemur fram i tekju- yfirliti borgarinnar. Ef menn lita á tekjur borgarsjóðs eins og þær koma fram i þessari fjár- hagsáætlun, þá eru þær alls ekki þannig, þær eru i rauninni allt öðru visi. Og siðan er þetta fært á svo marga mismunandi vegu, að sums staðar koma tekju- liðirnir til frádráttar inni i bók- ’inni I undirliðum, þannig að maður getur þó séð, að þeir koma fram þar, en annars staö- ar koma þeir hreinlega til frá- dráttar, án þess að koma fram i fjárhagsáætluninni, og eru þá dregnir frá einhverjum lið i undirliði og borgarfulltrúar sjá alls ekki um hvað muni vera að ræöa. Enn á ný hljótum við þvi að fella þann dóm, að mikið vanti á, að þessi fjárhagsáætlun sé raunverulega gott stjórntæki, og að hún sé stefnumarkandi. Það er heldur alls ekki hægt aö segja, aö hún marki stefnu i þeim skilningi, sem flestir óska eftir að fjárhagsáætlun geri. Stefnumarkandi fjárhagsáætlun segir okkur, um leið og við litum á hana, hve miklu fé er variö i þennan málaflokk, til þessa atriöis, og hvernig hreyfingin er á þvi frá siðasta ári. ósamræmi i færslum Guðmundur G. Þórarinsson ræddi Itarlega uppsetningu fjár- hagsáætlunarinnar og hin fjöl- mörgu afbrigðilegu frávik til sönnunar þvi máli sinu, að hún missti marks i gerð sinni. Það væri alls ekki reynt að fylgjast með þeirri þróun, sem orðið hefði I gerð fjárhagsáætlana og gera hana þannig úr garði, að hún væri raunverulega stefnu- markandi stjórntæki. Siðan hélt Guðmundur áfram: — Ef menn vilja velta fyrir sér ýmsum liðum I þessari f jár- hagsáætlun, eins og t.d. vaxta- tekjum Reykjavikurborgar, þá verður að viða að sér ýmsum liöum úr ýmsum áttum, og fáránlegasta færslan á vaxta- tekjum Reykjavikurborgar er að færa vaxtatekjur undir liðn- um önnur útgjöld. Undir liðnum önnur útgjöld eiga menn að fara að meta vaxtatekjur borgar- sjóðs! Nú, ef tekið er fyrir þriðja markmið með fjárhags- áætlun, þ.e.a.s. að með henni og I gegnum hana sé unnt að hafa eftirlit með þvi, hvernig þetta fé fer — hve tekjurnar eru miklar og hvernig það fer, og bera saman og annað slikt á eftir, þá lendum við enn i miklum erfið- leikum. Þeir stafa af þvi, að þessi fjárhagsáætlun þjónar ekki heldur þvi hlutverki. Hér er um gifurlegt ósamræmi að ræöa. Það er svo mikið ósam- ræmi i færslum, að það er nán- ast ótrúlegt, að menn skuli vinna þetta á þennan hátt. Eftir að minni hlutinn hefur flutt Itrekaðar tillögur um það, að Guðmundur G. Þórarinsson. raunverulegar tekjur borgar- sjóös séu færðar sem tekjur, hefur þó það veriö tekið upp, að gatnagerðargjöld borgarsjóðs eru færð sem tekjur. En þetta kemst bara ekki i gegnum alla fjárhagsáætlunina. Hjá Reykja- vikurhöfn er þetta alls ekki fært þannig, heldur beint inn á eignabreytingareikning, en ekki sem tekjur hafnarinnar. Þarna er orðiö beint ósamræmi I upp- byggingu fjárhagsáætlunarinn- ar. Sums staöar eru gatna- geröargjöldin talin meö beinum tekjum, sums staðar ekki. Eftir hverju fer þetta? Ég veit ekki hvort einhver getur frætt mig á þvi, eftir hverju það fer, — hvernig þetta er fært eða sett upp, en að sjálfsögðu á að byggja þessa fjárhagsáætlun upp þannig, að þaö sé samhengi I þvi, sem um er að ræða. Mælt fyrir tillögum Þessu næst fjallaði Guðmund- ur G. Þórarinsson um ýms þjón- ustufyrirtæki borgarinnar og furðulegar færslur á rekstrar- reikningum þeirra i sambandi við fjárhagsáætlun, — einnig ýmsa einstaka liði, þar sem hann benti á, aö vanreiknaö hefði verið. Ég vil þá mæla fyrir tveimur tillögum, sem lagðar hafa verið hér fram og ég hef nú raunar þegar rökstutt. 1 fyrsta lagi til- lögu frá borgarfulltrúum Al- þýðubandalags, Alþýðuflokks og Framsóknarflokks: ,,I frumvarpi að fjárhags- áætlun fyrir Reykjavikurborg 1975 eru tekjur borgarsjóðs áætlaðar kr. 5.899.527 þúsund. Ráðstöfunarfé borgarinnar er þó mun meira, þar sem hundruð milljóna króna, bæði beinar tekjur borgarsjóðs og framlag rikissjóðs til ýmissa fram- kvæmda, koma til frádráttar á undirliðum. A eignabreytinga- reikning er færður fjárhags- stuðningur borgarsjóðs við ýms fyrirtæki, svo sem S.V.R. og Bæjarútgerð, þ.e.a.s. hundruð millj. króna, sem raunverulega tapast i rekstri. Þá vantar i frumvarpið fjárhagsáætlun fyr- ir Bæjarútgerð Reykjavikur. Þrátt fyrir itrekaðan tillögu- flutning um lagfæringar á framangreindum atriðum, er fjárhagsáætluninni enn veru- lega ábótavant. Borgarstjórn telur þvi nauðsynlegt, að eftir- farandi breytingar verði gerðar á uppbyggingu hennar: 1) Að á yfirliti um tekjur borgarsjóðs komi allar tekjur fram. 2) Að það fé, sem borgarsjóður leggur borgarfyrirtækjum vegna rekstrarhalla þeirra, verði fært sem rekstrarkostnaður, þegar engin von er um endurgreiðslu. 3) Aö gerð verði fjárhagsáætlun fyrir B.O.R. og 4) Að með fjár- hagsáætlun hverju sinni fylgi timasett sjóðstreymisáætlun. Þessi atriöi eru raunar öll nauð- synleg til þess að fjárhagsáætl- un nái þvi hlutverki og skili þvi, sem af henni er ætlazt.” Ég vil jafnframt mæla fyrir tillögu, þar sem segir, að borgarstjórn samþykki að afskrifa skuldir BÚR viö Framkvæmdastjóð á sama hátt og skuldir Fram- kvæmdasjóðs við borgarsjóð eru afskrifaðar, þó að ég sé ekki fyllilega sáttur við það, hvernig skuldir Framkvæmdasjóös við borgarsjóð eru afskrifaðar. Þvi aö óneitanlega gefur sú aöferð stjórnendum borgarinnar möguleika á að vera á hverju ári með nokkra tugi milljóna til ráðstöfunar, eins og þetta hefur verið fært núna, utan fjárhags- áætlunar. Furðuleg greinargerð borgarhagfræðings Með þessari fjárhagsáætlun fylgdi rit, sem ég fékk i hendur, Framkvæmda- og fjáröflunar- áætlun Reykjavikurborgar fyrir árið 1975-’79, sem mér þykir satt að segja nokkuð undarlegt plagg, þegar það er lesið i gegn. Hér er fróðlegur formáli, sem mun vera greinargerð borgar- hagfræöings. Þar ræðir hann nokkuö gildandi lög um tekju- stofna sveitarfélaga, sem veiti Reykjavikurborg litið svigrúm til þess að mæta útgjaldaaukn- ingu með auknum tekjum. Og þarna kveður raunar við þann sama söng, sem ihaldið hefur sungið og söng alla tið meðan vinstri stjórnin sat, að þessir tekjustofnar og þessi nýju tekjustofnalög þrengdu mjög hag Reykjavikurborgar og hinna ýmsu fyrirtækja, og væru nánast aðför að Reykjavikur- borg. Siðan fer borgarhag- fræðingur út I það að reikna út fjármunamyndun, og siðan prósentuhluta af rekstri borgar- innar, þann prósentuhluta af veltunni, sem unnt er að verja i rekstrarafgang, afskriftir og vexti, og tekur afgjald til borgarsjóðs þar með, þ.e.a.s. raunverulegt fé til eignabreyt- inga, auk þess afgjalds, sem fyrirtækin greiða til borgar- sjóðs. Þegar þessar töflur eru skoð- aðar, kemur i ljós, að fjármuna- myndun Reykjavikurborgar hefur aldrei nokkurn tima verið jafnmikil og einmitt undir gild- andi tekjustofnalögum. Aldrei. Það er bæði hægt að finna hér út I tölum og prósentum og ein- faldast fyrir menn að lesa á bls. 10 og 11 i þessari áætlun. Þar kemur fram, að samanlagt fé til fjármunamyndunar borgar- sjóðs og borgarfyrirtækja er ár- ið ’69 um 2.1 milljarður, 1970 nærri þvi 2.2, 1971 er það 2.2, og helzt þar i stað þessi þrjú ár undir viðreisnarstjórninni og gömlu tekjustofnalögunum. Ar- iö 1972 (undir nýju tekjustofna- lögunum) fer fjármuna- myndunin upp i tæpa 3 milljarða, og árið ’73 i 3.6, og ef þetta er tekið i prósentum, eins og hér fyrir neðan, sýnir það sig, aö fjármunamyndun eykst árið 1972 um 51%. Fjármuna- myndun borgarfyrirtækja eykst um 51% árið ’72, fyrsta árið undir nýju tekjustofnalögunum, og ég hef ekki fundið i þeim gögnum, sem ég hef farið i gegnum, aðra eins aukningu nokkurs staðar. Ekki á nokkru einu ári. Og eftir þá aukningu koma siðan um 25% i viðbót árið ’73! Mjög góð útkoma Ef litið er á prósentuaukningu fjármunamyndunar hjá borgar- fyrirtækjum og borgarsjóði samanlagt frá ’69, minnkar fjármunamyndunin. Hún verð- ur um 24% minni 1969 heldur en áriö áöur. Næsta ár á eftir (1970) hækkar fjármunamynd- un um 0.5%. 1971 hækkar hún um 1.7%, og það ár er unnið sið- ast undir gömlu tekjustofna- lögunum. En hvað gerist svo? Fjármunamyndunin verður 34% árið 1972, og hún verður 22% I viðbót við það árið 1973. Þ.e.a.s. frá þvi að vera neikvæð árið á undan, og liggja frá 0 og upp i 1% árið 1970, stekkur aukningin sem sagt upp i 33% og 22% þau ár, sem unnið er undir nýju tekjustofnalögunum. Hvað meina menn svo með svona málflutningi? Hér aftar i þessari töflu eru teknar hlutfallstölur, þ.e.a.s. raunverulegar prósentur af veltu, sem einstök fyrirtæki og borgarsjóður hafa til eigna- myndunar. Þegar þessar tölur eru skoðaðar, kemur i ljós, aö á þessum árum er um að ræöa mjög góða afkomu borgarsjóðs og fyrirtækja. Arið ’71, sem er siðasta árið, sem unnið er undir þessari gömlu tekjustofnaáætl- un, þá er þetta hlutfall 27.1%. Árið 1972 (undir tekjustofna- lögunum nýju) hækkar það hins vegar upp i nær 43%, og næsta ár á eftir, 1973, fer það upp i 40%. Útkoman væri ekki alveg eins hagstæð fyrir borgarfyrir- tækin I heild, ef hún væri tekin saman, en þó liggur þetta i 30%, ogsamanlagt kemur þetta mjög vel út. Ef borgarsjóður og fyrir- tækin eru tekin saman, er þetta Frh. á bls. 15

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.