Tíminn - 17.01.1975, Síða 6
6
TÍMINN
Föstudagur 17. janúar 1975.
Guðmundur G. Þórarinsson borgarfulltrúi:
Síður en svo, að nýju
tekjustofnalögin hafi
þrengt hag Reykjavíkur
— þrdtt fyrir barlóm fulltrúa Sjdlfstæðisflokksins. Fjdrmunamyndun Reykjavíkurborgar
hefur aldrei verið eins mikil og undir gildandi tekjustofnalögum
Viö afgreiöslu fjárhags-
áætlunar Reykjavíkurborgar
fyrir áriö 1975 I desember sl.
fjallaði Guðmundur G.
Þórarinsson, borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins, sérstak-
lega um gerð fjárhagsáætlunar-
innar frá hendi meirihlutans og
komst svo að orði I upphafi máls
síns:
Þaö hefur verið reynt að skil-
greina hlutverk fjárhags-
áætlunar þannig, að hún sé i
fyrsta lagi hugsuð sem stjórn-
tæki, i öðru lagi sé hún að vissu
marki stefnumörkun, og i þriöja
lagi eigi hún að gefa möguleika
til eftirlits með fjármálum
borgarinnar. Og ef við litum á
þessi þrjú meginmarkmiö, sem
við höfum með fjárhagsáætlun,
þá liggur ákaflega nærri að
velta þvi siðan fyrir sér, hvernig
þessi fjárhagsáætlun, sem hér
hefur verið lögö fram I borgar-
stjórn, stendur undir þessum
skilyröum. Hvernig nær hún að
uppfylla sitt hlutverk? Ef við
litum á þessa fjárhagsáætlun
sem stjórntæki, þá sjáum við
strax, að henni er ákaflega mik-
iö ábótavant sem stjórntæki.
Hún er singöngu endanlegar
niðurstöður, eins og þær verða i
árslok 1975, þær tölur, sem varið
er til hinna ýmsu þátta i starf-
semi borgarinnar hverju sinni
og eiga að ganga upp i árslok.
Þessi fjárhagsáætlun segir okk-
ur ekkert um það, hvernig
reksturinn muni ganga fyrir sig
á komandi ári. Með henni fylgir
engin sjóðstreymiáætlun, sem
sýni á hverjum tima tekjur —
hvernig reikna megi með að
tekjur komi inn i borgarsjóöinn,
sem hægt sé siöan að bera sam-
an við útgjöld borgarsjóðs á
hverjum tima. Bilið á milli
þeirra áætlana, sem þannig
kæmu fram, væri raunverulega
áætlun um skammtimalán, sem
borgarsjóður þyrfti að afla á ár-
inu. Og það eru hreint ekki litils-
verðar upplýsingar um rekstur
borgarsjóðsins með fjárhags-
áætluninni, sem við gætum
fengið út úr þvi. Þessi fjárhags-
áætlun er þess vegna afskap-
lega litils viröi. Hún sýnir niöur-
stöður i árslok, en hún sýnir
ekkert um reksturinn á árinu.
Hún sýnir heldur ekki niður-
stööurnar i árslok, þvi að I hana
vantar ýmislegt til þess. Þessi
fjárhagsáætlun er opin I báða
enda, hún er i rauninni spá um
tekjur og spá um þaö, hvernig
við viljum siðan verja þeim
tekjum, en hún gefur alls ekki
upp þær fjárhreyfingar, sem
verða hjá borgarsjóði á árinu.
Til þess að skoða þær, vantar
glettilega mikiö. Við sjáum t.d.
að þaö eru skuldir, sem koma
inn. Framkvæmdasjóðurinn
greiðir inn i borgarsjóð 53 millj.
kr. á ári. Hvað verður um þær?
t hvaö verða þær notaðar?
Hvernig er fjárstreymið i
borgarsjóð? Hve mikið er úti-
standandi hjá borgarsjóði núna
um þessi áramót? Hve mikið er
útistandandi i útsvörum? Hve
mikið er útistandandi í ýmsu
öðru? Hvernig kemur þetta fé
inn? Hvað nemur þetta allt
saman mörgum hundruöum
milljóna, og hvað verður gert
við það fé? Allt þetta vantar i
þessa fjárhagsáætlun, þannig
að hún er algjörlega opin, og
segja má, að þarna sé um gletti-
lega mikið fjármagn að ræða,
sem borgarsjóður hefur raun-
verulega til ráðstofunar utan
fjárhagsáætlunar.
Þessi fjárhagsáætlun
er ekki stjórntæki
Það er algjörlega nauðsyn-
legt, að fjárhagsáætluninni sé
lokað, ef hún á að vera stjórn-
tæki, að hún sé heildarspá yfir
þaö, sem um er að ræða, en að
ekki liggi hingað og þangað
hundruð milljóna, sem koma
inn og fara út og hreyfa sig á
ýmsan hátt algjörlega fyrir ut-
an fjárhagsáætlunina, eins og
hér er um að ræða.
Annað mál er það, að ákaf-
lega erfitt er að átta sig á þess-
ari fjárhagsáætlun, ef maður
vill meta raunverulegt ráð-
stöfunarfé borgarsjóðs á árinu,
burtséð frá öllum þeim fjár-
magnshreyfingum, sem ég
nefndi áðan, vegna þess að bæði
beinar tekjur borgarsjóðs og
framlag rikissjóðs til ýmissa
framkvæmda koma til frádrátt-
ar i undirliðum, og koma alls
ekki fram I raunverulegu tekju-
yfirliti í fjárhagsáætlun. Þar má
nefna leigutekjur af fasteignum
upp á 20 millj., framlag stöðu-
mælasjóðs upp á 4.3 millj., og
framlag rikissjóðs til fræðslu-
og heilbrigðismála, sem nemur
hundruðum milljóna króna og
alls ekki kemur fram i tekju-
yfirliti borgarinnar. Ef menn
lita á tekjur borgarsjóðs eins og
þær koma fram i þessari fjár-
hagsáætlun, þá eru þær alls ekki
þannig, þær eru i rauninni allt
öðru visi. Og siðan er þetta fært
á svo marga mismunandi vegu,
að sums staðar koma tekju-
liðirnir til frádráttar inni i bók-
’inni I undirliðum, þannig að
maður getur þó séð, að þeir
koma fram þar, en annars staö-
ar koma þeir hreinlega til frá-
dráttar, án þess að koma fram i
fjárhagsáætluninni, og eru þá
dregnir frá einhverjum lið i
undirliði og borgarfulltrúar sjá
alls ekki um hvað muni vera að
ræöa. Enn á ný hljótum við þvi
að fella þann dóm, að mikið
vanti á, að þessi fjárhagsáætlun
sé raunverulega gott stjórntæki,
og að hún sé stefnumarkandi.
Það er heldur alls ekki hægt aö
segja, aö hún marki stefnu i
þeim skilningi, sem flestir óska
eftir að fjárhagsáætlun geri.
Stefnumarkandi fjárhagsáætlun
segir okkur, um leið og við litum
á hana, hve miklu fé er variö i
þennan málaflokk, til þessa
atriöis, og hvernig hreyfingin er
á þvi frá siðasta ári.
ósamræmi
i færslum
Guðmundur G. Þórarinsson
ræddi Itarlega uppsetningu fjár-
hagsáætlunarinnar og hin fjöl-
mörgu afbrigðilegu frávik til
sönnunar þvi máli sinu, að hún
missti marks i gerð sinni. Það
væri alls ekki reynt að fylgjast
með þeirri þróun, sem orðið
hefði I gerð fjárhagsáætlana og
gera hana þannig úr garði, að
hún væri raunverulega stefnu-
markandi stjórntæki. Siðan hélt
Guðmundur áfram:
— Ef menn vilja velta fyrir
sér ýmsum liðum I þessari f jár-
hagsáætlun, eins og t.d. vaxta-
tekjum Reykjavikurborgar, þá
verður að viða að sér ýmsum
liöum úr ýmsum áttum, og
fáránlegasta færslan á vaxta-
tekjum Reykjavikurborgar er
að færa vaxtatekjur undir liðn-
um önnur útgjöld. Undir liðnum
önnur útgjöld eiga menn að fara
að meta vaxtatekjur borgar-
sjóðs! Nú, ef tekið er fyrir
þriðja markmið með fjárhags-
áætlun, þ.e.a.s. að með henni og
I gegnum hana sé unnt að hafa
eftirlit með þvi, hvernig þetta fé
fer — hve tekjurnar eru miklar
og hvernig það fer, og bera
saman og annað slikt á eftir, þá
lendum við enn i miklum erfið-
leikum. Þeir stafa af þvi, að
þessi fjárhagsáætlun þjónar
ekki heldur þvi hlutverki. Hér er
um gifurlegt ósamræmi að
ræöa. Það er svo mikið ósam-
ræmi i færslum, að það er nán-
ast ótrúlegt, að menn skuli
vinna þetta á þennan hátt. Eftir
að minni hlutinn hefur flutt
Itrekaðar tillögur um það, að
Guðmundur G. Þórarinsson.
raunverulegar tekjur borgar-
sjóös séu færðar sem tekjur,
hefur þó það veriö tekið upp, að
gatnagerðargjöld borgarsjóðs
eru færð sem tekjur. En þetta
kemst bara ekki i gegnum alla
fjárhagsáætlunina. Hjá Reykja-
vikurhöfn er þetta alls ekki fært
þannig, heldur beint inn á
eignabreytingareikning, en ekki
sem tekjur hafnarinnar. Þarna
er orðiö beint ósamræmi I upp-
byggingu fjárhagsáætlunarinn-
ar. Sums staöar eru gatna-
geröargjöldin talin meö beinum
tekjum, sums staðar ekki. Eftir
hverju fer þetta? Ég veit ekki
hvort einhver getur frætt mig á
þvi, eftir hverju það fer, —
hvernig þetta er fært eða sett
upp, en að sjálfsögðu á að
byggja þessa fjárhagsáætlun
upp þannig, að þaö sé samhengi
I þvi, sem um er að ræða.
Mælt fyrir
tillögum
Þessu næst fjallaði Guðmund-
ur G. Þórarinsson um ýms þjón-
ustufyrirtæki borgarinnar og
furðulegar færslur á rekstrar-
reikningum þeirra i sambandi
við fjárhagsáætlun, — einnig
ýmsa einstaka liði, þar sem
hann benti á, aö vanreiknaö
hefði verið.
Ég vil þá mæla fyrir tveimur
tillögum, sem lagðar hafa verið
hér fram og ég hef nú raunar
þegar rökstutt. 1 fyrsta lagi til-
lögu frá borgarfulltrúum Al-
þýðubandalags, Alþýðuflokks
og Framsóknarflokks:
,,I frumvarpi að fjárhags-
áætlun fyrir Reykjavikurborg
1975 eru tekjur borgarsjóðs
áætlaðar kr. 5.899.527 þúsund.
Ráðstöfunarfé borgarinnar er
þó mun meira, þar sem hundruð
milljóna króna, bæði beinar
tekjur borgarsjóðs og framlag
rikissjóðs til ýmissa fram-
kvæmda, koma til frádráttar á
undirliðum. A eignabreytinga-
reikning er færður fjárhags-
stuðningur borgarsjóðs við ýms
fyrirtæki, svo sem S.V.R. og
Bæjarútgerð, þ.e.a.s. hundruð
millj. króna, sem raunverulega
tapast i rekstri. Þá vantar i
frumvarpið fjárhagsáætlun fyr-
ir Bæjarútgerð Reykjavikur.
Þrátt fyrir itrekaðan tillögu-
flutning um lagfæringar á
framangreindum atriðum, er
fjárhagsáætluninni enn veru-
lega ábótavant. Borgarstjórn
telur þvi nauðsynlegt, að eftir-
farandi breytingar verði gerðar
á uppbyggingu hennar: 1) Að á
yfirliti um tekjur borgarsjóðs
komi allar tekjur fram. 2) Að
það fé, sem borgarsjóður leggur
borgarfyrirtækjum vegna
rekstrarhalla þeirra, verði fært
sem rekstrarkostnaður, þegar
engin von er um endurgreiðslu.
3) Aö gerð verði fjárhagsáætlun
fyrir B.O.R. og 4) Að með fjár-
hagsáætlun hverju sinni fylgi
timasett sjóðstreymisáætlun.
Þessi atriöi eru raunar öll nauð-
synleg til þess að fjárhagsáætl-
un nái þvi hlutverki og skili þvi,
sem af henni er ætlazt.” Ég vil
jafnframt mæla fyrir tillögu,
þar sem segir, að borgarstjórn
samþykki að afskrifa skuldir
BÚR viö Framkvæmdastjóð á
sama hátt og skuldir Fram-
kvæmdasjóðs við borgarsjóð
eru afskrifaðar, þó að ég sé ekki
fyllilega sáttur við það, hvernig
skuldir Framkvæmdasjóös við
borgarsjóð eru afskrifaðar. Þvi
aö óneitanlega gefur sú aöferð
stjórnendum borgarinnar
möguleika á að vera á hverju
ári með nokkra tugi milljóna til
ráðstöfunar, eins og þetta hefur
verið fært núna, utan fjárhags-
áætlunar.
Furðuleg greinargerð
borgarhagfræðings
Með þessari fjárhagsáætlun
fylgdi rit, sem ég fékk i hendur,
Framkvæmda- og fjáröflunar-
áætlun Reykjavikurborgar fyrir
árið 1975-’79, sem mér þykir satt
að segja nokkuð undarlegt
plagg, þegar það er lesið i gegn.
Hér er fróðlegur formáli, sem
mun vera greinargerð borgar-
hagfræöings. Þar ræðir hann
nokkuö gildandi lög um tekju-
stofna sveitarfélaga, sem veiti
Reykjavikurborg litið svigrúm
til þess að mæta útgjaldaaukn-
ingu með auknum tekjum. Og
þarna kveður raunar við þann
sama söng, sem ihaldið hefur
sungið og söng alla tið meðan
vinstri stjórnin sat, að þessir
tekjustofnar og þessi nýju
tekjustofnalög þrengdu mjög
hag Reykjavikurborgar og
hinna ýmsu fyrirtækja, og væru
nánast aðför að Reykjavikur-
borg. Siðan fer borgarhag-
fræðingur út I það að reikna út
fjármunamyndun, og siðan
prósentuhluta af rekstri borgar-
innar, þann prósentuhluta af
veltunni, sem unnt er að verja i
rekstrarafgang, afskriftir og
vexti, og tekur afgjald til
borgarsjóðs þar með, þ.e.a.s.
raunverulegt fé til eignabreyt-
inga, auk þess afgjalds, sem
fyrirtækin greiða til borgar-
sjóðs.
Þegar þessar töflur eru skoð-
aðar, kemur i ljós, að fjármuna-
myndun Reykjavikurborgar
hefur aldrei nokkurn tima verið
jafnmikil og einmitt undir gild-
andi tekjustofnalögum. Aldrei.
Það er bæði hægt að finna hér út
I tölum og prósentum og ein-
faldast fyrir menn að lesa á bls.
10 og 11 i þessari áætlun. Þar
kemur fram, að samanlagt fé til
fjármunamyndunar borgar-
sjóðs og borgarfyrirtækja er ár-
ið ’69 um 2.1 milljarður, 1970
nærri þvi 2.2, 1971 er það 2.2, og
helzt þar i stað þessi þrjú ár
undir viðreisnarstjórninni og
gömlu tekjustofnalögunum. Ar-
iö 1972 (undir nýju tekjustofna-
lögunum) fer fjármuna-
myndunin upp i tæpa 3
milljarða, og árið ’73 i 3.6, og ef
þetta er tekið i prósentum, eins
og hér fyrir neðan, sýnir það
sig, aö fjármunamyndun eykst
árið 1972 um 51%. Fjármuna-
myndun borgarfyrirtækja eykst
um 51% árið ’72, fyrsta árið
undir nýju tekjustofnalögunum,
og ég hef ekki fundið i þeim
gögnum, sem ég hef farið i
gegnum, aðra eins aukningu
nokkurs staðar. Ekki á nokkru
einu ári. Og eftir þá aukningu
koma siðan um 25% i viðbót árið
’73!
Mjög góð
útkoma
Ef litið er á prósentuaukningu
fjármunamyndunar hjá borgar-
fyrirtækjum og borgarsjóði
samanlagt frá ’69, minnkar
fjármunamyndunin. Hún verð-
ur um 24% minni 1969 heldur en
áriö áöur. Næsta ár á eftir
(1970) hækkar fjármunamynd-
un um 0.5%. 1971 hækkar hún
um 1.7%, og það ár er unnið sið-
ast undir gömlu tekjustofna-
lögunum. En hvað gerist svo?
Fjármunamyndunin verður
34% árið 1972, og hún verður
22% I viðbót við það árið 1973.
Þ.e.a.s. frá þvi að vera neikvæð
árið á undan, og liggja frá 0 og
upp i 1% árið 1970, stekkur
aukningin sem sagt upp i 33% og
22% þau ár, sem unnið er undir
nýju tekjustofnalögunum. Hvað
meina menn svo með svona
málflutningi?
Hér aftar i þessari töflu eru
teknar hlutfallstölur, þ.e.a.s.
raunverulegar prósentur af
veltu, sem einstök fyrirtæki og
borgarsjóður hafa til eigna-
myndunar. Þegar þessar tölur
eru skoðaðar, kemur i ljós, aö á
þessum árum er um að ræöa
mjög góða afkomu borgarsjóðs
og fyrirtækja. Arið ’71, sem er
siðasta árið, sem unnið er undir
þessari gömlu tekjustofnaáætl-
un, þá er þetta hlutfall 27.1%.
Árið 1972 (undir tekjustofna-
lögunum nýju) hækkar það hins
vegar upp i nær 43%, og næsta
ár á eftir, 1973, fer það upp i
40%. Útkoman væri ekki alveg
eins hagstæð fyrir borgarfyrir-
tækin I heild, ef hún væri tekin
saman, en þó liggur þetta i 30%,
ogsamanlagt kemur þetta mjög
vel út. Ef borgarsjóður og fyrir-
tækin eru tekin saman, er þetta
Frh. á bls. 15