Tíminn - 18.01.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 18. janúar 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasöiu kr. 35.00.
^ Askriftargjald kr. 600,00 á mánuði._Blaðaprent h.f.
Norska olían
Eftir að olia fannst undan ströndum Noregs og
byrjað var að nýta hana, hafa orðið vaxandi um-
ræður um það, hvort ekki yrði hagstætt fyrir ís-
lendinga að beina oliukaupunum þangað, með
langtimasamninga fyrir augum.
Timinn lagði nýlega þessa spurningu fyrir Vil-
hjálm Jónsson, forstjóra Oliufélagsins, og var
svar hans á þessa leið:
,,Við fslendingar verðum að kaupa oliu þaðan,
sem hagkvæmast verð býðst á hverjum tima, og
leggja áherzlu á það, að kaupin þjóni sem bezt
hagsmunum þjóðarinnar. Þetta er orðið okkur enn
mikilvægara nú, þegar oliuverðið er orðið svo hátt,
að 20% af gjaldeyristekjum okkar renna til kaupa
á þeirri einu vörutegund.
Ég er alveg fordómalaus um það. frá hvaða þjóð
helzt beri að kaupa oliu, en hvað snertir spurning-
una um oliukaup af Norðmönnum, langar mig að
benda á þrjú atriði:
a) Þótt fundizt hafi verulegt magn oliu á yfir-
ráðasvæði Norðmanna i Norðursjó, er enn langt i,
að sú olía komist á markaðinn. Það var árið 1970,
að olia fannst á Ekofisksvæðinu i Norðursjó.
Norska fyrirtækið Petronord á aðeins 20% þeirrar
oliu, sem þar fæst, og það verður ekki fyrr en lokið
er lagningu oliuleiðslu til Bretlands, að umtalsvert
magn kemst á markaðinn. Ég held þvi, að vart sé
ástæða til að gera þvi skóna, að Norðmenn bjóði
hagstæða samninga i nánustu framtið.
b) Eins og öllum er kunnugt eru orkumálin i
mikilli óvissu og erfitt að sjá fyrir þróun þeirra.
Ég tel þvi afar varhugavert að gera nokkra lang-
timasamninga um oliukaup nú.
c) Ég er alls ekki viss um, að rikisstjórn Noregs
muni selja oliu á lægra verði en hægt er að fá hana
hjá öðrum aðiljum. í þvi sambandi langar mig að
vitna i upplýsingar, sem fram komu i blaðaviðtali,
er Dagens Nyheter átti við Erik Grafström, for-
mann sænska orkuráðsins, fyrir skömmu. Hann
sagði, að Sviar hefðu ekki notfært sér þá samn-
inga, sem þeir gerðu s.l. vor við oliuframleiðslu-
rikin Lýbiu og Kuwait, vegna þess að olia keypt
beint af rikisstjórnum oliuframleiðslurikjanna
væri dýrari en olia, sem fjölþjóða oliufyrirtækin
settu á markaðinn.
Ástæðuna kvað Grafström þá, að þótt fjölþjóða
oliufyrirtækin keyptu oliu af þessum rikisstjórnum
á sama verði og selt væri til annarra aðilja, hefðu
þau jafnframt aðgang að eigin framleiðslu,þannig
að meðalverðið frá þeim yrði til muna lægra en frá
rikisstjórnum oliuframleiðslurikjanna.
En þetta atriði á eftir að breytast, þvi að oliurik-
in taka nú framleiðsluna i eigin hendur i æ rikari
mæli, i stað þess að láta fjölþjóða oliufyrirtækjum
hana eftir gegn vissum skatti eða hlutdeild i hagn-
aði.
Sú hugmynd hefur komið fram, að Islendingar
fælu oliuhreinsunarstöðvum i Vestur-Evrópu að
vinna úr þeirri jarðoliu, sem þeir hugsanlega
kynnu að kaupa af Norðmönnum. Ég tel þá hug-
mynd vart raunhæfa, þvi að með þeim hætti yrðu
kaupin öll gerð flóknari, og sennilega óhagkvæm-
ari”.
Til viðbótar má geta þess, að á fundi Norður-
landaráðs i Álaborg var upplýst, að það yrði fyrst
eftir 1980, sem Norðmenn gætu farið að selja oliu
til annarra Norðurlanda. Bersýnilegt er af þessu,
að sá vandi, sem nú er glimt við i þessum efnum,
verður ekki leystur með oliukaupum frá Noregi.
Það verður i fyrsta lagi raunhæft eftir nokkur ár,
að hægt verði að kaupa oliu þaðan, og þá getur
ástandið verið orðið gerbreytt i þessum efnum.
Þ.Þ.
Benedikt Ásgeirsson, námsmaður í Göttingen:
Keppa Schmidt
og Strauss 1976?
Ástand og horfur í efnahagsmálum Þýzkalands
NÝUTKOMIÐ hefti þýzka
timaritsins ,,Der Spiegel'' er
einkum helgað miklum og
vaxandi áhrifum Þýzkalands
á alþjóðavettvangi. Forsiðu-
frétt blaðsins hljóðar meira að
segja: ..Þýzkaland. heims-
veldi gegn vilja sinum". Hvort
Þýzkaland hefur nokkuð á
móti þvi að verða heimsveldi
er umdeilt mál. Söguleg
reynsla þeirra sjálfra og ná-
granna þeirra af þeim á þess-
ari öld hefur hins vegar gert
það að óskhyggju meðal ým-
issa Þjóðverja og ekki siður
nágranna þeirra, einkum
Frakka. að riki Þjóðverja
verði ekki mjög valdamikið.
Það er ekki ætlunin að ræða
hugarfar Þjóðverja til þessar-
ar þróunar frekar, heldur aö
kanna ýmsar staðrevndir,
sem eru mikilvægari i þessu
tilliti.
Spegillinn (þ.e. Der Spiegel)
rökstyður þá fullyrðingu sina,
að Vestur-Þýzkaland sé orðið
að heimsveldi. á þrjá vegu: 1
fyrsta lagi er hann mjög
drjúgur yfir gæðum herafla
Þýzkalands, sem á að skara
fram úr herjum annarra rikja
Vestur-Evrópu. Spegillinn
virðist hins vegar gleyma þvi,
að herlið Þjóðverja nemur
ekki hálfri milljón manna, og
að það ræður ekki yfir neinum
kjarnorkuvopnum . Þess
vegna er tæplega hægt að
halda þvi fram, að her Vestur-
Þjóðverja beri þess nokkur
merki, að Þýzkaland sé
heimsveldi. í öðru lagi bendir
Spegillinn á hinn samkeppnis-
hæfa iðnað Þýzkalands. I
þriðja lagi er bent á risavax-
inn gjaldeyrisvarasjóð Þjóð-
verja. Með öðrum orðum,
efnahags- og fjármálavald
Vestur-Þýzkalands hefur gert
það að heimsveldi. Það er ekki
hægt að efast um, að hið
trausta efnahagslif Þýzka-
lands hafi aukið áhrif þess og
virðingu á alþjóðavettvangi.
Af þvi leiðir hins vegar ekki
skilyrðislaust, að Þýzkaland
sé orðið að heimsveldi. Vera
má, að Spegillinn ætti að ihuga
betur ummæli Epplers, fyrr-
verandi þróunarmálaráð-
herra i stjórn Schmidts, sem
sagði, að Þjóðverjar hafi
aldrei getað metið sjálfa sig
rétt. Sagan mun leiða það
endanlega i ljós á sinum tima
hvort Þýzkaland er heims-
veldi eða ekki, en þar sem þró-
un efnahagsmála er greini-
lega mjög mikilvæg i þessu
sambandi er eðlilegt að ihuga
hana nokkuð nánar.
AÐALFJARSJÓÐUR og stolt
Þjóðverja er gjaldeyris- og
gullvarasjóður þeirra, sem
nemur nú um 88 milljörðum
þýzkra markra. Hann er
stærri en gjaldeyrisvaraforði
nokkurs annars rikis. Ekki eru
miklar likur fyrir þvi, að hann
minnki á næstunni. Viðskipta-
jöfnuður Þýzkalands var hag-
stæður um 39 milljarða þýzkra
marka árið 1974, og þvi er
spáð, að á þessu ári verði hann
hagstæður um 43 milljarða
þýzkra marka. Veruleg aukn-
ing gjaldeyriskostnaðar vegna
hækkana á oliuverði virðast
skipta mjög litlu máli i þessu
sambandi. Þessi hagstæði við-
skiptajöfnuður stafar eðlilega
af þvi, að iðnaður Þjóðverja
framleiðir mjög mikið fyrir
erlenda markaði. Þar liggur
lika ein af hættunum fyrir
þýzka hagkerfið. Ef kreppu-
ástand skapast i mikilvægustu
viðskiptalöndum Þýzkalands,
t.d. i Bandarikjunum og Efna-
hagsbandalagsrikjunum, þá
mun það draga mjög úr eftir-
spurn, þar á meðal eftir þýzkri
framleiðslu. Þetta hefur þegar
Frans Josef Strauss er ini á
ferðalagi i Kina, og munu
Iíússar ekki vænta sér góðs
af þeirri för.
komið fram i þvi, að dregið
hefur úr innflutningi þýzkra
bila til Bandarikjanna. Enn
fremur er sennilegt, að gjald-
eyriserfiðleikar ýmissa mikil-
vægra viðskiptalanda Þýzka-
lands, sern geta aukizt enn, ef
oliuverðið hækkar.leiði til tak-
mörkunar á innflutningi
þeirra. Það myndi koma
harkalega niður á þýzka efna-
hagslifinu. Af þessum ástæð-
um kæmi heimskreppa mjög
illa við Þýzkaland, eins og öll
önnur lönd.
t AUGNABLIKINUá Þýzka-
land við ýmsa efnahagserfið-
leika að etja. Hagvöxtur árið
1974 nam aðeins 0,5%, miðað
við 5,3% 1973. Alitið er, að
hann verði 2,5% á þessu ári.
Rauntekjur verkamanna juk-
ust um 9,5% siðast liðið ár,
samanborið við 13,5% hækkun
árið 1973. Þvi er spáð að hækk-
un þeirra verði aðeins 8,5% á
þessu ári. Arðsemi fyrirtækja
hefur lækkað verulega frá
1973, en vegna sérstakra ráð-
stafana stjórnarinnar á hún að
aukast til muna á þessu ári.
Þjóðverjum hefur tekizt að
halda verðbólgunni i skefjum.
1 desember '74 nam hún aðeins
5,9%, sem er nokkur lækkun,
þvi meðaltal ársins 1974 er
7,0%. Þvi er spáð, að verð-
bólgan fari minnkandi og
verði aðeins 5,5% á þessu ári.
Alvarlegasta efnahagsvanda-
mál Þjóðverja um þessar
mundir er atvinnuleysi. 1 lok
ársins 1974 nar- tala atvinnu-
lausra945 þús., sem samsvar-
ar um 4,2% atvinnuleysi. Hún
hefur farið ört vaxandi undan-
farið, og búizt er við, að um
ein milljón manna verði orðnir
atvinnulausir i lok janúar, og
hálf önnur milljón, þegar liður
á veturinn. Þetta er mesta at-
vinnuleysi hér i 16 ár. Þetta
vandamál hefur valdið nokkr-
um deilum innan stjórnarinn-
ar i Bonn. Til að byrja með var
Schmidt kanslari ásamt fjár-
málaráðherra sínum, Apel frá
SPD, og efnahagsmálaráð-
herranum Friedrichs frá
FDP, tregur til að gripa til
nokkurra ráðstafana. Þeir
álitu, að auknar framkvæmd-
ir, sem ættu að draga úr at-
vinnuleysi, myndu fyrst og
fremst auka verðbólguna. En
sósialdemókratar, flokkur
verkamanna og — ekki siður
— verkalýössamtaka, gat hins
vegar ekki leyft sér að horfa
aðgerðalaus á ört vaxandi at-
vinnuleysi. Eftir miklar deilur
innan stjórnarinnar — FDP og
SPD kom ekki saman um hvað
gera skyldi og báðir flokkar
vonuðust til að hafa pólitiskan
hagnað af aðgerðunum — var
ákveðið að stuöla að aukinni
fjárfestingu með þvi að greiða
rikisframkvæmdir, sem eiga
að skapa aukna atvinnu milli-
liðalaust. Þetta óvenjulega
mikla atvinnuleysi á sér
margþættar orsakir, m.a.
samdráttur i útflutningsiðn-
greinum og lokun fyrirtækja i
þeim atvinnugreinum, sem
eru ekki lengur samkeppnis-
hæfar. Þegar þessar ástæður
eru hafðar i huga, er óliklegt,
að takmarkaðar aðgerðir
stjórnarinnar dragi nema litið
úr atvinnuleysinu.
ANNAÐ ..vandamál’’ fyrir
stjórnina i Bonn eru þær óvin-
sældir, sem hún skapar sér
með þessu atvinnuleysi. Það
átti nokkurn þátt i tapi SPD/
FDP i fylkiskosningunum i
Hessen og Bæjaralandi i októ-
ber s.l. A þessu ári fara fleiri
slikar kosningar fram, m.a. i
Nordreihn-Westphalen, sem
er fjölmennasta fylki Þýzka-
lands. Þar er stjórn SPD og
FDP við völd, en hún stendur
frekar höllum fæti. Það væri
mikið áfall fyrir þessa flokka
og stjórn þeirra i Bonn, ef hún
félli. Hið vaxandi atvinnuleysi
og óvinsældir stjórnarinnar
hafa valdið nokkurri ringul-
reið innan FDP. Þessi litli
flokkur hefur alla tið verið
hræddur við að hljóta ekki til-
skilin 5% atkvæða til að fá
mann kjörinn á þing. Upp á
siðkastið hefur þessi ótti farið
vaxandi og m.a. valdið erfið-
leikum i stjórnarsamstarfinu
við SPD.
Ef bæöi verðbólga og at-
vinnuleysi aukast til muna og
hálfgert kreppuástand skap-
ast — það er reyndar mjög ó-
liklegt, að slikt gerist á næst-
unni — þá mun það eðlilega
hafa veruleg áhrif á þróun
stjórnmála. Ein afleiðing sliks
kreppuástands er hugsanlega
og jafnvel sennilega sú, að for-
maður CSU i Bæjaralandi,
Frans Josef Strauss, verði
næsti kanslari. Hann hefur
hug á að verða frambjóðandi
CDU/ CSU til kanslara i kosn-
ingunum 1976. Eins og er — og
nú rikir ekki neitt kreppu-
ástand — hefur hann, sam-
kvæmt nýlegri skoðanakönn-
un, álika góða möguleika og
Helmut Kohl, formaður CDU,
og Gerhard Stoltenberg, vara-
formaður CDU, (Dr. Karl
Carstens formaður þingflokks
CDU/ SCU hefur enga mögu-
leika). Schmidt kanslari virð-
ist reikna með þvi, að Strauss
verði mótframbjóðandi sinn.
Þetta er siöasti möguleiki
Strauss til að verða kanslari,
og það er ekki hægt að útiloka
það, að honum takist að not-
færa sér þær kröfur um
„sterkan stjórnanda”, sem oft
er haldið á lofti á erfiðleika-
timum, og verða kanslari.
1 byrjun þessarar greinar
var rætt um þaö, hvort Þýzka-
land væri heimsveldi. Strauss
er ekki i neinum vafa um það.
Hann myndi i samræmi við þá
skoðun sina án efa beita fjár-
málavaldi Þýzkalands af mik-
illi hörku á alþjóðavettvangi.
Hingað til hefur hann ekki hik-
að viö að gripa til ýmissa
vafasamra aðgerða til að
framkvæma áform sin. Þann-
ig gæti hann hæglega unniö
hinum góða orðstir Þýzka-
lands eftirstriðsáranna óbæt-
anlegt tjón.