Tíminn - 19.01.1975, Blaðsíða 13
Sunnudagur 19. janúar 1975.
TÍMINN
13
r
v
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Kitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aðalstræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð f lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
J
Lífdrykkurinn hvíti
Forfeður okkar áttu sér þjóðsöguna um kúna
Auðhumlu, sem nærði jötuninn Ými, upphaf him-
ins og jarðar. Þannig hefur mjólkin, lifdrykkur-
inn hviti, verið tengd vexti og viðgangi aíls, sem
lifir og hrærist, i hugmyndaheimi manna, allt sið-
an i grárri forneskju, að áar okkar skriðu út úr
hellum og fylgsnum og hófust af safnarastiginu
til hjarðmennsku og búskapar. Kýrin, sem
mjólkinni miðlaði rikulegar en annar búfénaður,
varð með nokkrum hætti fóstra lifsins og móðir.
Júgur hennar var hin mikla uppspretta þreks og
þróttar, lifslind og orkubrunnur.
í sögu íslendinga hefur mjólkin verið meiri ör-
lagavaldur en flest annað. Þá var búsvelta, er
hana skorti — gnægð viðurværis, ef fullar skjólur
voru bornar úr fjósi eða af stöðli. Dropinn úr
kúnni var liftryggingin, þegar i harðbakkann sló.
Þessi sannindi speglast átakanlega i einni af
hinni fyrri bókum Halldórs Laxness, Dagleið á
fjöllum, þar sem segir af gistingu hans á bæ á
Jökuldalsheiði og kveinstöfum gömlu konunnar,
er átti sér eina ósk og þrá i fannaveröld heiðar-
innar: Mjólkurlögg.
Jafnt i bókmenntum sem sannsögulegum frá-
sögnum má finna fjölmörg dæmi þess, hversu
húsmæðurnar mátu kýrnar sinar mikils, og á
sumum heimilum hefur að minnsta kosti til
skamms tima verið vakað yfir þvi, að börn og
unglingar temdu sér ekki að nefna þær illum
nöfnum eins og til dæmis beljur. Það var öndvert
góðum siðum, ef það jaðraði þá ekki við guðlast,
að fara óvirðingarorðum um Auðhumlurnar i
fjósinu.
Margt hefur breytzt i þjóðlifinu á siðustu ára-
tugum, og þeim hefur fækkað, sem umgangast
kýrnar daglega. Enn sem fyrr er mjólkin þó ein
bezta og mikilvægasta neyzluvara íslendinga, og
fólk finnur gleggst, hvers á er vant, ef torvelt er
að ná i mjólk, eins og þegar fannalög valda sam-
gönguteppu á borð við það, er viða hefur verið nú
að undanförnu. Svo brýn verður mjólkurþörfin þá
i þéttbýlinu, að einskis er látið ófreistað til þess
að brjótast til næstu bænda, til þess að sækja
mjólkursopa handa börnum og gamalmennum að
minnsta kosti. Á sama hátt segir það sina sögu,
að jafnvel i harðvitugustu kaupdeilum og verk-
föllum þykir það bein óhæfa að loka svo öllum að-
dráttarleiðum, að sjúklingar og ungviði missi
mjólkur sinnar.
Þetta er hér rifjað upp af þvi tilefni, að
Mjólkursamsalan i Reykjavik átti fjörutiu ára af-
mæli i siðustu viku og afurðasölulögin á siðasta
ári, en mjólkurlögin voru einn þáttur þeirra. Til-
koma mjólkurlaganna og Mjólkursamsölunnar
markaði þau timamót, bæði i sögu framleiðslu-
mála og neytendamála, er seint verða ofmetin,
og gegnir þar einu máli, hvort heldur litið er til
bættra heilbrigðishátta, skynsamlegrar skipu-
lagningar eða fjölbreytni i úrvinnslu mjólkur.
Við erum sem betur fer mikil mjólkurneyzlu-
þjóð, og við eigum dugandi bændur, sem öllu
kosta til að hafa sem bezta vöru á boðstólum, og
vel kunnandi mjólkuriðnaðarmenn, er margir
hverjir hafa sótt menntun til Danmerkur, þar
sem matvælaiðnaður er hvað fullkomnastur.
Loks er svo búskapurinn og mjólkuriðnaðurinn
fjölda bæja og kaupstaða meiri eða minni stoð —
sumra meginstytta.
— JH.
Spartak Beglov, APN:
Viðskipti og mismunun
geta ekki samrýmzt
Sambúð Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna stefnt í hættu
Henry Jackson öldungadeildarþingmaúur
Af háifu stjórnar Sovétrikj-
anna hefur verið harðlega
mótmælt hinum nýju lög-
um, sem Bandarfkjaþing
hefur sett um utanríkis-
verzlun og lán, en sam-
kvæmt þeim munu Kússar
ekki fá svonefnd beztu-kjör,
sem nær allar viðskipta-
þjóðir Bandarikjanna njóta,
nema þeir leyfi ákveðinni
tölu Gyðinga að flytjast úr
landi. Stjórn Sovétrikjanna
telur þetta ihlutun um inn-
anrikismál og gerir sig jafn-
vel liklega til að draga úr
viðskiptum við Bandarikin i
mótmælaskyni. Spartak
Beglov gerir nánari grein
fyrir afstöðu stjórnarinnar I
eftirfarandi grein:
SOVÉTRÍKIN hafa ótvirætt
lýst neikvæðri afstöðu sinni til
hinnar nýju lagasetningar
Bandarikjanna um verzlunar-
viðskipti og lán. Hefur jafnvel
Henry Kissinger, utanrikis-
ráðherra Bandarikjanna, orð-
iö að viðurkenna það á blaða-
mannafundi 14. janúar.
Afstaða Sovétrik ja nna
byggist á ljósum rökum og
ákveðnum meginreglum. Þró-
un gagnkvæmt hagkvæmrar
verzlunar er ósamrýmanleg
pólitiskum aðgerðum er jafn-
gilda ihlutun um innanlands-
mál hins aðilans.
Þau 57 ár, sem liðin eru frá
stofnun Sovétrikjanna, og þó
einkanlega á tima hins svo-
kallaöa kalda striðs, hafa
bandarisk stjórnvöld haldiö
uppi af stjómmálaástæðum
ýmiss konar mismunun og
hindrunum i sambandi við
viðskipti við hin sósialisku
riki, og hafa einnig hafnað við-
teknum venjum i alþjóðlegum
verzlunarviðskiptum. Vegna
slökunar á spennu og endur-
bættra samskipta, austurs og
vesturs á öllum sviðum, verð-
ur fáránleiki þessa afbrigði-
lega hátternis einkar skýr,
eins og ljóst er af hinum mikla
áhuga, sem fjölmörg fyrirtæki
i Bandarikjunum hafa sýnt á
undanförnum árum á þvi að
auka viðskiptin við Sovétrikin.
Og það var engin tilviljun, að
eitt fyrsta skrefið, sem Sovét-
rikin og Bandarikin stigu I átt
til bættrar sambúðar, var gerð
viðskiptasamnings sin á milli
árið 1972, sem skýrt og ótvi-
rætt gerði ráð fyrir þvi, að
hvor rikisstjórnin um sig gæfi
hinum aðilanum skilyrðislaust
kost á hagkvæmustu við-
skiptakjörum.
HIN NÝJA lagasetning
Bandarikjaþings um
verzlunarviöskipti og lán, er
þaö samþykkti á siöustu vik-
um liðins árs, er i beinni mót-
sögn við þessar skuldbinding-
ar og anda friðarþróunarinn-
ar. Hagstæðustu kjör i við-
skiptum Bandarikjanna við
Sovétrikin og önnur sósialísk
riki eiga aðeins að gilda i 18
mánuði og eru bundin skilyrð-
um, sem eiga ekkert skylt við
efnahagsleg samskipti. Eins
og sovézk blöð hafa sagt er
framtið verzlunarviðskipta og
lánveitinga komin undir náð
,,sérlegrar nefndar” H. Jack-
son’s öldungardeildarþing-
manns: Þau eru komin undir
þvi, hvaða skoðun hún hefur á
framkvæmd sovézkrar lög-
gjafar á þessum 18 mánaða
tlma, sérstaklega varðandi
mál borgara, sem flytjast úr
landi, sem ætið og samkvæmt
öllum alþjóðlegum lagavenj-
um hefur verið talið innan-
landsmál viðkomandi rikis.
Afnám mismununarákvæð-
anna hefur þvi þveröfugar
verkanir: Það er yfirskyn
Ihlutunar um innanrikismál
annars rikis, þ.e. mismunun i
fágaðra formi.
Augljóst er, að viss hópur
bandariskra stjórnmála-
manna hyggur ekki á þróun
viöskipta við önnur lönd öðru
visi en að þröngva upp á þau
um leiö pólitiskum hleypidóm-
um og eigingjörnum hags-
munamálum sinum. Hin nei-
kvæöa afstaða til hinnar nýju
löggjafar Bandarikjanna um
endurskoðun verzlunarvið-
skipta, sem látin hefur verið i
ljós I mörgum löndum, er
skiljanleg og réttmæt af þess-
um sökum.
UNDANFARIN AR, eða alít
frá þvi að slakna tók á alþjóð-
legri spennu, hefur almenn-
ingur I Sovétrfkjunum fylgzt
af áhuga og athygli með þróun
bættrar sambúðar Sovétrikj-
anna og Bandarikjanna. Það
er einhuga álit almennings i
Sovétrikjunum, og flestir hóf-
samir Bandarikjamenn eru
sömu skoðunar, að slik þróun
samskipta á grundvelli frið-
samlegrar sambúðar, jafn-
réttis og gagnkvæms hagnað-
ar sé eina rétta leiðin. Hún
þjónar lifshagsmunum beggja
landanna svo og heimsfriðn-
um. Á hinum pólitiska vett-
vangi hefur náðst margvisleg-
ur árangur nú þegar, er hefur
jákvæð áhrif á ástand alþjóða-
mála i heild.
Samningar hafa náðst á
ýmsum sviðum — um að
fylgja lögmálum friðsamlegr-
ar sambúðar, um ráðstafanir
til að koma i veg fyrir kjarn-
orkustrið, um takmarkanir
árásarvopnabúnaðar — er
hafa verið raunhæft og sam-
eiginlegt framlag Sovétrikj-
anna og Bandarikjanna til
þess aðgera friðarþróunina og
viðurkenningu á lögmálum
friösamlegrar sambúðar að
óafturkallanlegri allsherjar-
þróun. Vaxandi samvinna á
mörgum sviðum, báðum aðil-
um til hagsbóta, hefur þegar
borið góðan árangur. Nefnum
sem dæmi svið visindanna:
Fulltrúar beggja landanna og
visindastofnanir þeirra leita
stöðugt að nýjum samstarfs-
sviðum og einkennist sú leit af
löngun til að vinna báðum
þjóðunum i hag og mannkyn-
inu i heild. Samskipti á jafn-
réttisgrundvelli, byggð á
gagnkvæmri virðingu, og já-
kvæð leit að lausn alþjóðlegra
vandamála eru mikilsverð, og
þjóðirnar tvær, hin sovézka og
hin bandariska, eru til þess
kallaðar að tryggja þau og
þróa á jákvæðan hátt eins og
unnt er.
ÞAÐ ER af þessum sökum,
sem sovézka þjóðin getur ekki
sætt sig við tilraunir vissra
aðila I Bandarikjunum, er
halda dauðahaldi i arfleifð og
gjaldþrota kenningar kalda
striðsins, til þess að klambra
saman úr ýmsum afturhalds-
öflum pólitiskum, andsovézk-
um samtökum og eyöileggja
með hjálp þeirra þann árang-
ur, sem hefur kostað svo mikið
erfiði á undanförnum árum að
ná. Friðsamleg sambúð og
samvinna leggja sömu skyld-
ur á herðar báðum aðilum.
Fylgni við meginreglur hinna
nýju samskipta Sovétrikjanna
og Bandarikjanna, sem skjal-
festar eru i sameiginlegri yfir-
lýsingu, byggist á þvi aö fylgja
reglum friðsamlegrar sam-
búðar i einu og öllu. Enginn
hefur rétt til að slita úr sam-
hengi eitt atriði þeirra, — i
þessu sambandi ákvæðið um
að virða fullveldi, jafnrétti og
að hiutast ekki til um innan-
rikismál — og túlka það að
geðþótta eða að telja sig mega
hafa það að engu.
Þær breytingar er hinn
sovétfjandsamlegi hópur i
Bandarikjunum gerði á texta
löggjafarinnar um breytingar
á verzlunarviðskiptum, eru
ekki aðeins gróft brot á áður-
nefndum meginreglum, brot,
sem er ósamrýmanlegt al-
mennum reglum er nú gilda i
millirikjasamskiptum i
heiminum, heldur ganga þær
og óhjákvæmilega i berhögg
við hagsmuni Bandarikjanna
sjálfra. Til þess að þóknast
pólitiskri samúð eða andúð
vissra hópa stjórnmála-
manna, eru mjög mikilvægum
og vænlegum horfum sam-
skipta Bandarikjanna við hinn
sósialiska heim stofnað i voða,
horfum, sem eru nátengdar
leitinni að stööugleika i al-
þjóðlegum efnahagssamskipt-
um, spurningum um atvinnu
við framleiðslustörfin, sam-
keppnishæfni bandariskra
fyrirtækja o.s.frv.
Þess vegna ber að vona, að
heilbrigð skynsemi og póli-
tiskt raunsæi, sem hafa átt svo
mikinn þátt i að koma á já-
kvæöum umskiptum á sambúð
Sovétrikjanna og Bandarikj-
anna, muni um siðir látin
ráöa, einnig i sambandi við að
fjarlægja hindranir, sem enn
eru i vegi fyrir þróun fulls
samstarfs landanna tveggja á
öllum sviðum, báðum aðilum
til góðs.