Tíminn - 23.01.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 23. janúar 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Kramsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (úbm). Jón Ifelgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðsluslmi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Örugg forusta
Þess hefur verið minnzt i fjölmiðlum, að 15.
þ.m. voru liðin 40 ár siðan Mjólkursamsalan i
Reykjavik tók til starfa. öllum kom þá saman
um, að hún hefði leyst af hendi hið mikilvægasta
starf, sem bæði hafi orðið til hags framleiðendum
og neytendum. Vafalitið hefur þó hagnaður fram-
leiðenda orðið að þvi leyti meiri, að mál þeirra
voru komin i fullkomið óefni áður en hún tók til
starfa. Það er áreiðanlega ekki ofmælt, að bænd-
ur á Suðurlandi eiga ekki öðrum samtökum meiri
þakkir að gjalda en Mjólkursamsölunni.
En það gekk ekki baráttulaust að koma Mjólk-
ursamsölunni á legg. Sennilega hefur ekki verið
háð harðari barátta um nokkurt annað mál á
undangengnum 40 árum. Sú saga verður ekki
rifjuð upp hér, en mikilsvert er þó, að hafa hana i
minni og gildir það þó einkum um bændur. Af
henni geta þeir lært, hvar er trausts að vænta
þegar i harðbakkann slær. En þótt þessi saga
verði ekki rakin hér að sinni, er skylt að minnzt sé
þeirra manna, sem höfðu hér forustuna og mest
valt á, að giftusamlega tækist til. Af forustu-
mönnum bænda komu þar margir við sögu, en þó
mun engum gert rangt til, þótt nefnd séu sérstak-
lega nöfn þeirra séra Sveinbjarnar Högnasonar
og Egils Thorarensen. Baráttan út á við hvildi
meira á séra Sveinbirni Högnasyni en nokkrum
manni öðrum og kom þá oft vel i ljós hvilíkur
skörungur hann var og öðrum snjallari á mál-
þingum. Egill Thorarensen reyndist hér sem á
mörgum öðrum sviðum hinn framsýni og ötuli at-
hafnamaður, er aldrei lét sinn hlut eftir liggja,
þegar á reyndi. En á fyrstu misserum Mjólkur-
samsölunnar hvildi þó ekki aðalþungi forustunn-
ar og baráttunnar á þessum mönnum, heldur á
landbúnaðarráðherranum, sem hafði forustu um
setningu mjólkursölulaganna og framkvæmd
þeirra fyrstu árin. Þá stöðu skipaði Hermann
Jónasson. Það var fyrsta verk hans sem forsætis-
ráðherra og landbúnaðarráðherra að setja bráða-
birgðalög bæði um mjólkursöluna og kjötsöluna,
til að tryggja bændum betri afkomu með bættu
skipulagi, án þess þó að gengið væri á hlut neyt-
endá. Þessi framkvæmd var þá umdeildari en
nokkur önnur siðar og nálguðust ádeilurnar á
Hermann Jónasson næstum árásirnar á Hannes
Hafstein og Jónas Jónsson á sinum tima. En þær
misstu allar marks, þvi að hinn ungi forsætis- og
landbúnaðarráðherra reyndist ekki aðeins ein-
beittur og djarfur, heldur sýndi jafnframt þau
hyggindi að rasa aldrei um ráð fram. Fram-
kvæmd og árangur afurðasölulaganna er tvi-
mælalaust einn mesti stjórnmálasigur, sem hefur
verið unninn á landi hér. Hagnaðurinn, sem
skipulag afurðasölulaganna hefur fært bænda-
stéttinni, er ómetanlegur. Svo vel hefur þetta
skipulag gefizt, að deilur um það hafa um langt
skeið heyrt fortiðinni til, og það stendur enn i
höfuðdráttum, eins og það var mótað af Her-
manni Jónassyni og samstarfsmönnum hans
fyrir meira en 40 árum. Að sjálfsögðu komu þar
margir við sögu og lögðu fram drjúgan hlut, en
forustan og framkvæmdin hvildi þó fyrst og
fremst á Hermanni Jónassyni.
Afurðasölulögin komu til framkvæmda á einum
mestu erfiðleikaárum i sögu íslands og voru þátt-
ur i þvi margþætta viðreisnarstarfi, sem þá var
unnið. Þau eru gott dæmi þess, að sigrast má á
miklum erfiðleikum, ef forustan er örugg og ótt-
ast ekki harða baráttu, sem oft fylgir þvi að koma
réttum málum fram. Þ.Þ.
U ruguav
ERLENT YFIRUT
Verður breytt lögum
Sameinuðu þjóðanna?
Sérstakt aukaþing mun fjalla um það
Members
Added
since
1945

Original
U.N.
Members
(1945)
__p Tur>isia i) 9
brrncan RepUbi,c L Der,mark 0o_
Sdivador ,'Elhiopia E9VPt El
Guatemaiá Hait, Honn C6 Greece
lra? Lebanon bbena^? ^ 'ran
^guaÍNorwayPánamaParagoaJpém
Átr'P?l3nd SaUd' Aráb'a
Atrica Syria Jurkey Uk- O
rairte U S 5.R Venez'2 .
uela Yugoslavia • „
United Kmgdont) , „ - I.
UmtedStates ■
A þessari mynd eru þau rikin, sem stofnuðu S.Þ., talin upp á
dökkum fleti að neðan, en nýju rikin á livítum fleti að ofan.
A ÞESSU ARI verða liðin
þrjátiu ár frá stofnun Samein-
uðu þjóöanna. Vegna forgöngu
þjóða þriðja heimsins svo-
nefnda verður afmælisins
m.a. minnzt á þann hátt, að
haldið verður sérstakt auka-
þing 1 ár til að ræða um
hugsanlegar breytingar á lög-
um samtakanna, sem voru
samþykkt á stofnfundinum i
San Francisco 1945. Fyrir
þann tima, verður leitað álits
þátttökuþjóðanna um það,
hvort þær æski breytinga og
þá hverra.
Það var utanrikisráðherra
Filippseyja, Charles P.
Romulo, sem hafði forustu um
þaö á allsherjarþinginu
siðastl. haust, að lög Samein-
uðu þjóðanna yrðu tekin til
endurskoðunar. Tillaga hans
hlaut strax stuðning meiri-
hluta þróunarrikjanna svo-
nefndu. Tillagan sætti öflugri
mótspyrnu Sovétrikjanna og
fylgirikja þeirra og greiddu
þau öll atkvæði gegn tillög-
unni. Jakob A Malik, fulltrúi
Rússa, gekk svo langt, að
hann kvað Romulo nú vera að
reyna að eyðileggja það, sem
hann hefði vel gert i San Fran-
cisco, en Romulo var fulltrúi
Filipseyja á stofnfundinum
þar og nokkrum árum siðar
var hann forseti allsherjar-
þingsins, svo að hann er vel
kunnur málefnum Sameinuðu
þjóöanna. Af hálfu Saudi Ara-
biu og Kanada var reynt að
miðla málum á þann hátt, að
frekari umræðum um lögin
yrði frestað til næsta alls-
herjarþings. Það var fellt og
ákveðið eins og áður segir að
ræöa það á aukaþingi á þessu
ári.
Eins og vænta mátti, studdi
Kina eindregið þau þróunar-
riki, sem vilja koma fram
breytingum á lögunum. Kin-
verjar telja þetta mál tilvalið
til að koma á ágreiningi milli
Rússa og þeirra þróunarrikja,
sem vilja breyta stofnlögun-
um. Bandarikin hafa litið látið
á sér bera i þessum umræð-
um, en vitað er að þau standa
hér miklu nær Sovétrikjunum
en Kina. Bandarikjamenn
munu ekki telja heppilegt að
gera neinar meiriháttar
breytingar á lögum S.Þ. að
sinni.
ASTÆÐAN til þess, að
þróunarrikin vilja breyta
stofnlögunum, er fyrst og
fremst sú, að þau vilja tryggja
sér meiri völd. Þau benda á,
að stofnfundinn i San Fran-
cisco sátu aðeins fulltrúar 45
rikja, en nú eru þátttökurikin
oröin 138. Hin nýju þátttöku-
riki njóta sin til fulls á alls-
herjarþinginu, þar sem at-
kvæði eru jöfn, og gerðu það
lika i rikum mæli á siðasta
allsherjarþingi. En ályktanir
allsherjarþingsins eru ekki
bindandi, heldur aðeins
stefnumótandi og ráðgefandi.
Aðalvöldin eru hjá öryggis-
ráðinu, en þar eiga aðeins 15
riki sæti og fimm þeirra hafa
þar föst sæti og hafa jafnframt
neitunarvald. Það er ekki sizt
neitunarvaldið, sem fer i
taugarnar á mörgum nýju
þátttökuríkjunum. Meðal
hinna, sem eru meira hægfara
hefur fylgið viö neitunarvaldið
heldur aukizt i seinni tið og
valda þvi ekki sizt ýmsar
ályktanir allsherjarþingsins.
Mönnum er það ljóst, að eigi
ákvarðanir allsherjarþings og
öryggisráðs aö reynast raun-
hæfar, þurfa stórveldin að
geta sætt sig við þær, og þess
vegna verði þær að byggjast á
málamiðlun milli þeirra og
smærri þjóða.
Meðal þeirra mála, sem
kunna að koma til meðferðar i
sambandi við endurskoðun
laganna, er atkvæðisrétturinn
á allsherjarþinginu. Það sætir
gagnrýni ýmissa, að at-
kvæðisrétturinn skuli ekkert
miðaður við ibúatölu, heldur
fari hvert riki með eitt at-
kvæði, án tillits til fólksfjölda.
Hjá sumum stofnunum er
þetta öðru visi farið, t.d. hjá
alþjóðlega þingmannasam-
bandinu. Þar er tekið nokkurt
tillit til fólksfjölda eða þannig,
að fámennustu rikin hafa 8 at-
kvæði, en þau fjölmennustu 20.
Þetta mál mun vafalaust
koma á dagskrá og þó einkum,
ef farið væri að ræða um að
auka valdsvið allsherjar-
þingsins. í þessu sambandi er
ekki úr vegi að rifja það upp,
að fyrir þremur árum birtu 60
bandariskir öldungadeildar-
menn yfirlýsingu þess efnis,
að þeir teldu það ekki aðeins
rangt gagnvart Bandarikjun-
um og öðrum stórveldum,
heldur algert brot á lýðræðis-
reglum, að atkvæðisréttur
rikjanna væri jafn á þingi S.þ.,
án tillits til stærðar.
Þá hefur mjög komið til
orða að endurskoða laga-
ákvæðin um alþjóðlega dóm-
stólinn i Haag sökum þess, hve
litið þjóðirnar hafa leitað til
hans.
EINS OG málin horfa nú,
virðist liklegast að mest átök
geti orðið um neitunarvaldið i
öryggisráðinu og atkvæðis-
réttinn á allsherjarþinginu. 1
sambandi við öryggisráðið,
hefur þeirri málamiðlun verið
hreyft, að fjölga þátttökurikj-
um þar, svo að fleiri geti átt
kost á þvi að taka þátt i störf-
um þess. Þá munu ýms riki
vilja fá þar föst sæti, eins og
t.d. Ind'and, Japan og Brasilia
og jafnvel ttalia, sem telur
sig eiga ekki siður rétt til þess
en Bretland og Frakkland. At-
hyglisvert var, að bæði Japan-
ir og ttalir voru stuðnings-
menn þess, að haldið yrði
aukaþing til að fjalla um
breytingar á lögunum. Rikin,
sem nú eiga föst sæti i
öryggisráðinu eru Bandarik-
in, Sovétrikin, Kina, Bretland
og Frakkland. Hin rikin, sem
eiga sæti I öryggisráðinu, eru
kosin til þriggja ára i senn.
Ef aö likum lætur, þarf
meira en eitt aukaþing til þess
að samkomulag náist um
breytingar á lögunum. Sam-
kvæmt venju er það sennilegri
spádómur, að það gæti orðiö
verkefni margra þinga að
fjalla um þetta. Það er ekki
heldur óliklegur spádómur, að
færi svo að minni rikin gætu
náð einhverju samkomulagi,
sem stórveldunum mislikaði,
að þau beittu neitunarvaldi
sinu I öryggisráðinu til að
fella það, en allar breytingar á
stofnlögunum verða að hljóta
samþykki bæði allsherjar-
þingsins og örvggisráðsins.
Þ.Þ.