Tíminn - 02.02.1975, Qupperneq 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 2. febrúar 1975.
vísindi - rannsóknir - tækni ■ vísindi - rannsóknir ■ tækni - vísindi ■ rannsóknir - tækni - visindi - rannsóknir
Samvinna margra stofnana um setlagarannsóknir:
LEIT AÐ HAGNÝTUM EFNUM
KÖNNUN VEGNA HAFNARGERÐA
gébé-Reykjavik — Nýjar at-
hyglisverðar mælingar á set-
þykktarlögum sjávarbotnsins úti
á sundunum viö Reykjavík voru
gerðar sl. sumar. Orkustofnunin,
jarðhitadeiid, Sjómælingar ts-
lands og iandgrunnsnefnd sáu um
rannsóknir þessar og mælingar,
en tækin, sem endurbætt voru af
fslenzkum aðilum, eru bandarisk.
Mælingar þessar geta haft mikla
þýöingu við hafnarframkvæmdir
og rannsóknir á skeljasandi og
kalki á sjávarbotni, svo eitthvað
sé nefnt.
Til að fá nánari uppl. um
þessar rannsóknir, sneri blaðið
sér til dr. Axels Björnssonar
eðlisfræðings, en Axel.vinnur hjá
jarðhitadeild Orkustofnunar.
t landgrunnsnefnd eiga sæti
aðilar frá ýmsum opinberum
stofnunum, en nefndin er skipuð
af menntamálaráðuneytinu.
Hlutverk landgrunnsnefndar er
aö samræma rannsóknir á land-
grunni Islands og stuðla að á-
framhaldandi rannsóknum á þvi
sviði.
Áriö 1972 hófust rannsóknir á
landgrunninu i samráði við
bandariska aðila, sem lögðu fram
bæði fé og tæki, en Bandarikja-
menn hafa mikinn áhuga á rann-
sóknum sem þessum. Land-
grunnsnefnd tók á leigu skip, og
var þvi siglt umhverfis landið og
ýmsar mælingar geröar, svo sem
þyngdarmælingar, dýptarmæl-
ingar, segulmælingar og setlaga-
mælingar. Rannsóknum þessum
var haldið áfram 1973. Siðan hafa
sérfræöingar verið að vinna að
úrvinnslu þessara mælinga, en
þær eru misjafnlega langt á veg
komnar.
Islendingar fengu sérstök set-
lagamælitæki upp I leigu á varð-
skipinu Albert, en það var leigt
erlendum aðilum til að gera svip-
aöar rannsóknir við Grænland og
hér voru gerðar.
Mælitækjum þessum var mikið
breytt, og var þá miðað við að þau
yrðu notuð til setlagamælinga.
Mikil vinna var við breytingu
tækjanna, en yfirumsjón með þvi
verki hafði Arnlaugur Gúð-
mundsson tæknifræðingur. Sá
hann um alla tæknihlið málsins
og eins um smiði á nýjum hlutum,
sem nota þurfti.
Tækjunum var breytt þannig,
að þau yrðu næmari, og að hægt
yrði að kanna nánar lög innan
fjarða, sem gætu komið sér vel
t.d. i sambandi við hafnarfram-
kvæmdir, auk þess aö kanna
verðmæti, eins og skeljasand og
kalk, og hefur Sementverksmiðj-
an sýnt þeim rannsóknum mikinn
áhuga.
Það var svo siðastliðiö sumar,
að tilraunamælingar voru gerðar
úti á sundunum við Reykjavik, og
fylgir þessari grein linurit af
hluta mælinganna, en þaö sýnir
setlögin frá Elliðavogi út að
Kirkjusandi.
Mælitækin eru sum fyrirferðar-
mikil, þau eru sett um borð i skip,
og sendirinn er settur útbyrðis
öðru megin við skipið, en móttak-
arinn, sem er mjög litill, hinu
megin. Stjórntæki i stýrishúsi
sýna siðan linurit yfir sjávarbotn-
inn, þar sem skipið siglir yfir.
Aðferö þessi er miklum mun ó-
dýrari og fljótvirkari heldur en sú
sem áöur hefur tiðkazt, en hún er
fólgin i borunum.
Sú rannsókn, sem fram fór sið-
astliðið sumar, er tilraunastarf-
semi, en komið hefur til tals, að
könnuð verði þykkt á kalkþör-
ungalagi i Arnarfirði. Menn vita
um útbreiðslu kalkþörungsins, en
ekki þykkt lagsins. Kalk er sem
kunnugt er notað til ýmiss konar
áburðargerðar.
Dr. Axel Björnsson vinnur nú
að úrvinnslu linuritanna, sem
tekin voru siðastliðið sumar, og
mun siöan gefa út ýtarlega
skýrslu um niðurstöður, sem án
efa eiga eftir aö hafa mikla þýð-
ingu og vekja verðskuldaða at-
hygli. 1
Þá er einnig áformað að rann-
saka gerð landgrunnsins og
hvernig það er saman sett, auk
þess sem rannsakað verður magn
árframburðar, þ.e. hve mikið
berst fram af sandi í ám, sem
falla I sjó fram.
— Þá má og geta þess, sagði
Axel, að oliu er aðeins að finna i
Framhald á bls. 27
A þessari skýringamynd sést leiðin, sem skipiö fór og sýnd er á Hnuritinu. Myndina gerði dr. Axel Björnsson.
áætlacf
dýpi í m 10
-yfirbord sjdvar
- sjávarbotn
- berggrunnur
Línuritiö skýrir sig að mestu leyti sjálft, en þarna sést greinilega „landslagið” á sjávarbotninum og setlögin, sem fylla upp dalina á milli.
FJARSTYRÐAR ÞUNGAVINNU-
VÉLAR Á 60 METRA DÝPI
FB-Reykjavik. Allt bendir til þess
aö stétt þungavinnuvélamanna
liði undir lok i náinni framtið.
Astæðan er sú, að hafin er fram-
leiðsla á þungavinnuvélum, sem
ekki þarf aö stjórna úr stýrishúsi,
heldur er þeim fjarstýrt af tölv-
um. Geta menn þvi farið að reyna
að gera sér i hugarlund heilan hóp
stórvirkra vinnuvéla sem þjóta
fram og aftur, en hvergi verður
mann að sjá i námunda við þær,
þvi þeim veröur öilum stýrt með
gataspjaldi, sem stungið hefur
verið i tölvu á skrifstofu verktak-
ans.
I Japan er fyrirtæki, er nefn-
ist Komatsu Limited. Það er eitt-
hver stærsta fyrirtæki þar i landi,
sem framleiðir þungavinnuvélar
af öllum hugsanlegum gerðum.
Arlega selur Komatsu fram-
leiðsluvörur sinar fyrir hvorki
meira né minna en 435 milljónir
punda. Vélarafl vinnuvélanna er
frá 20 til 410 og gerðirnar eru eins
margvislegar og hugsazt getur.
Komatsu er brautryðjandi i
framleiðslu þungavinnuvéla, sem
hægt er að fjarstýra. Þetta er tal-
ið mikið skref fram á við, og mun
það eiga eftir að draga mjög úr
slysum á mönnum, þvi oft á tiðum
eru vélarnar notaðar við mjög
hættulegar aðstæður, sem geta
ógnað lifi stjórnendanna. Má
nefna vinnusvæði, þar sem
geislavirkni er á háu stigi, bratt-
ar fjallshliðar og sitthvað fleira,
sem getur veriö hættulegt. Með
þvi að nú er hægt að fjarstýra
vinnuvélunum, er næsta skrefið
að láta heilan flota stórvirkra
vinnuvéla, sem öllum er fjarstýrt
af einu gataspjaldi vinna ákveðið
verk. A gataspjaidinu verður þá
sennilega verklýsingin unnin eftir
settum reglum, og siöan er flotinn
settur i gang, og verkið unnið.
Allt frá þvi árið 1968 hefur
Komatsu framleitt ýtur, sem
bæði geta unniö á landi og I sjó.
Ein tegundin, sem fyrirtækið
framleiðir getur unnið á sex
metra dýpi. Er sú gerö talin mjög
hentug fyrir hafnarvinnu alls
konar, vinnu i ám og vötnum og
margt fleira. Er talin mikil hag-
ræðing að þessum vélum og þær
eru sagðar geta sparað mikið um-
fram það sem gerist með venju-
legum aðferðum.
Komatsu hefur einnig framleitt
fyrstu ýtuna, sem getur kafað
niður á 60 metra dýpi. Er þetta
talin stórkostleg nýjung á sviði
vinnuvéla.
Hér á myndinni sjáið þið t.v.
tækið, sem getur farið niöur á
sex til sjö metra dýpi og til
hægri er svo kafaragrafan,
sem getur unnið á 60 metra
dýpi.
vísindi - rannsóknir - tækni - vísindi - rannsóknir - tækQÍ - vísindi - rannsóknir - tækni - vísindi - rannsóknir