Tíminn - 02.02.1975, Blaðsíða 15

Tíminn - 02.02.1975, Blaðsíða 15
Sunnudagur 2. febrúar 1975. TÍMINN 15 lokkur Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur Hvað gera þau í tómstundunum? „En þegar ég vil hvila mig verulega vel, og eins þegar ég er á ferðalögum, þá tek ég með mér cinhverja góða leynilögreglusögu.”, segir óiafur Jóhannesson dómsmálaráðherra i þessu viðtali. Og hér hefur hann tekið sér I hönd bók, sem bókmenntafræðingar munu sjáhfsagt telja afþrevingarefni. Timamynd Gunnai . Þegar ég var drengur, langaði mig óskaplega mikið til þess að veröa sýslumaður, þótt ég viti ekki eða muni nú, hvernig sú fluga komst inn I höfuðið á mér. Hitt er vist, að sýslumaður varð ég ekki, og á það tæplega eftir héðan af. Kynni af kaupfélags- stórum og framhjáhald með pólitikinni Þegar ég hafði lokið embættis- prófi I lögfræði, réðist ég i þjónustu Sambands islenzkra samvinnufélaga og var þar i nokkur ár. Starfi mínu fylgdu mikil ferðalög á milli kaupfélaga landsins. Þetta var ákaflega lif- rænt starf og skemmtilegt, sér- staklega vegna þess að þá kynntist ég svo mörgum mönn- um. Ég met það mjög mikils að hafa ungur fengið að kynnast forystumönnum Sambandsins, og ekki aðeins þeim, heldur lika hinum fjölmögu ágætu kaup- félagsstjórum, sem starfandi voru viðs vegar um landið og ger- þekktu vandamál umhverfis sins, hver á sinum stað og voru margir hverjir hreint út sagt stórmenni. En þessi ár urðu ekki mörg. Ég réðist til háskólans og varð þar prófessor. Þvi starfi gegndi ég lengi. — Þér hefur þá llkað vel þar að vera? — Satt að segja á ég erfitt að hugsa mér frjálslegra og skemmtilegra starf. Ég hafði af þvi mikla ánægju. Samt fór ég að taka fram hjá — meö pólitikinni og framhjátökur draga stundum dilk á eftir sér, eins og margur hefur fengið að þrefa á. Og það fór nú svo, aö ég leiddist æ lengra og lengra út i pólitikina. — Svo að það má kannski segja, að pólitikin hafi verið þitt tómstundastarf? — Það kann að hljóma dálitið undarlega, en ef ég ætti að tiunda eitthvert alvarlegt tómstunda- starf, sem ég hef gegnt um dagana, þá er það blessuð pólitikin. Ég fékk snemma áhuga á félagsmálum og vann eftir megni innan mins stjórnmála- flokks en reyndi þó að gegna starfi minu i háskólanum. Stjórn- malaafskipti mln hlutu þvl að verða mest megnið unnin i tómstundum, lengi framan af. En þótt mér þættu afskipti af stjórn- málum skemmtileg, vil ég ekki kalla þau tómstunda gaman. Ég tók þau miklu alvarlegar en svo. En hitt má segja, að mörgum frístundum hef ég fórnað pólitikinni. Hvað er smátt og hvað stórt? — Og þér fannst gaman að þessu? — Já, þaö fannst mér. Maður, sem hefur langvarandi afskipti af stjórnmálum, hlýtur að kynnast ákaflega mörgum mönnum og vandamálum þeirra, smáum og stórum. Þeitta veitir innsýn i hina óllklegustu hluti og veröur, held ég, til þess aö auka mönnum viðsýni og umburðarlyndi. Þetta kann að þykja undarlega mælt af stjórnmálamanni, þvl að flestir eru fyrirfram sannfærðir um, að þeir sem við pólitik fást, hafi að jafnaöi þrengri sjóndeildarhring en annað fólk. Ég er sannfærður um hið gagnstæða. Þeir læra einmitt, flestum öðrum fremur, aö llta á málin frá fleiri en einni hlið, enda komast þeir naumast hjá þvl I starfi slnu, — þótt þeir vildu. Þetta á ekki sízt viö um ráð- herra. Til þeirra er leitað með margvisleg vandamál, og þá finnur maður bezt, hve hugtökin „smátt” og „stórt” eru afstæð. Það, sem ókunnugum sýnist smátt — og er smátt á mæli- kvarða alls þjóðfélagsins — getur verið ákaflega stórt, erfitt og viðkvæmt fyrir einstaklinginn, sem þvi er tengdur. Jafnvel lifs- hamingja hans getur oltið á þvl hversu úr ræðst. Og ef ráðherra getur greitt úr sliku vandamáli, þá er það sannarlega ánægjulegt, — en þvl miður getur maður það ekki alltaf. Æskilegt að menn verði ekki of háðir þingmennskunni, at- vinnulega séð — Er ekki þingmennska svo krefjandi starf, að erfitt sé að gegna öðru við hiið þess — hvort sem hugtakið tómstundagaman er viöurkennt eða ekki? — Jú, þvi er ekki að neita. Þetta hefur alltaf verið erfitt, og það verður erfiðara næstum með hverju ári sem líður. Hins vegar er það mln persónulega skoðun, að eftirsjá sé að því, að stjórn- málamenn hverfi úr atvinnullfi og almennum störfum I þjóðfélaginu. Ég held, að það sé að mörgu leyti æskilegt, að þing- menn geti verið og séu þátt- takendur I hinum ýmsu atvinnu- greinum þjóðfélagsins, jafnframt þingmennskunni. — En þú býst ekki við, að sú verði raunin? — Nei, Ég tel liklegt, að þróunin verði hin sama hér og annars staðar. Það er alls staðar að færastlþaðhorf.að þingmennska veröi aðalstarf manna. Út af fyrir sig er þaö rétt, að þingstörf geta verið alveg nægilegt verk hverj- um meðalmanni, en hinu neita ég ekki, að ég er dálitið hræddur við þaö, að allir þingmenn verði eins konar atvinnustjórnmálamenn. Þeir verða þá háðari þing- mennskunni og eiga meira undir þvl að sitja áfram e.t.v. lengur en heppilegt er — komast að I hvert skipti sem kosið er. En það er hverjum þingmanni styrkur, að minni hyggju, að vera ekki háður þvi atvinnulega séð, hvort hann situr á þingi eða ekki. Erfitt — á meðan menn eru að sjóast — Eru ekki stjórnmálastörf ákaf- lega lýjandi? — Jú, vlst er það, enda er það mála sannast, að ýmsir islenzkir stjórnmálamenn hafa ekki enzt vel. Þó er ekki sama I hvernig að- fStöðu menn eru. Þeir, sem standa framarlega i stjórnmála- baráttunni, komast ekki hjá þvl að margt misjafnt sé um þá sagt, bæði opinberlega og á bak. Flestir venjast þessu þo og ég segi fyrir mig, aö ég tek það ekki nærri mér lengur, þótt ýmislegt miður fallegt sé um mig skrafað eða skrifað- Mörgum fellur þetta þungt á meðan þeir eru að sjóast, og þeim verða stjórnmálastörf áreiðanlega mjög erfið. — Nú er þvl ekki að leyna, aö stjórnmálamcnn hafa mjög mis- jafnt orð á sér hjá almenningi. Sumir Hta á þá sem úlfa eða refi, nema hvort tveggja sé. Hvaö viltu segja um þetta? — Það er alveg rétt, að stjórn- málamenn fá mjög misjafnt orð. Sjálfsagt eru þeir misjafnir. Ég held þó að þeir, sem við stjórnmál fást, séu sízt lakari menn en al- mennt gerist, og jafnvel fremur hiö gagnstæða. Menn hlaupa ekki inn á þing, án þess aö vera heldur fyrir ofan meðallag, bæði hvað gáfur og starfsþrek snertir. Eins og hvert annað verk, sem verður að rækja — En hvað vilt þú þá segja um hið tvfskinnungslega viöhorf al- mennings til st jórnmálanna sjálfra? Sumir telja þetta skita- verk og viðbjóð, en aöra dreymir sýknt og heilagt um að komast I þessa dýrð — og hezt að verða þingmenn og ráðherrar. — Já, það langar marga til þess að komast á þing. Ég held, að ekki muni verða neinn hörgull á þingmannaefnum I framtlöinni. Hitt er llka alveg rétt, að margir kasta þvl á mili sín, aö stjórnmál séu skítverk, sem almennilegir menn geti eiginlega ekki veriö þekktir fyrir að leggja sig i. Þetta er óskaplega hættulegur hugsunarháttur vegna þess, að ef hann yrði verulega almennur, og ef menn tryðu þessu i alvöru, þá myndi það næstum óhjákvæmi- lega leiða til þess, að hinir lakari menn einir veldust til þess að sinna stjórnmálum. Okkar þjóðskipulag er þannig upp byggt, að einhverjir verða að gefa sig að þessu, og stjórnmál eru eins og hvert annað verk, sem verður að rækja. Ég held lika, að hér hjá okkur Islendingum sé allt talið um spillingu stjórnmálamanna mjög orðum aukið. Yfirleitt eru þing- menn áreiðanlega ekki óheiöar- legri en annað fólk. Hins vegar er það skylda þeirra að reka mál fyrir slna umbjóðendur, og þeir verða þá að beita viti sinu og hyggingindum til þess að koma þeim fram. — Þetta er nú liklega nóg um stjórnmálin, ekki slzt þar sem við viðurkennum þau eiginlega ekki sem tómstundastarf, þótt þau hafi oröið sumum mönnum það. En hvað hefur þú gert fleira, sækir þú ekki tónleika og leiksýningar? — Ojú, ég geri þaö hvort tveggja, svona eins og gengur og gerist. Ég tel mig þó ekki hafa neitt vit á músík. En ég hefi erlendis hlýtt á allmargar óperur. Annars er það svo einkennilegt, að ég vil heldur hlusta á góða tónlist I einrúmi heima hjá mér — jafnvel helzt I myrkri — en I hljómleikasal. Og það er sannast að segja, að ég er, og hef alltaf verið, mjög heimakær maður. Bezt þykir mér að mega vera heima á kvöldin og lesa eða hlusta á útvarpið, ef eitt- hvað er þar að heyra, sem vekur áhuga minn. Stöku sinnum horfi ég líka á sjónvarp. — Svo aö maður haldi svig viö tómstundir. Stundar þú spila- mennsku? — Ég grlp ööru hvoru I spil og hefi ánægju af, einkanlega bridge, og er, held ég, nokkuð heppinn I spilum, þó að ég segi sjálfur frá. En spilamennska min er ekki umtalsverð, nema þá sú pólitlska, sem „gamlir aðdáendur” mlnir hafa verið að dást að og orðið skrafdrjúgt um nú að undanförnu. — En hvað um félagsstörf? — Þvl er ekki að neita, að i þeim hefi ég tekið talsverðan þátt og eytt I þau mörgum fristundum. Ég er þó ekki I neinum „fínum” félögum — og þó, ég hefi lengi verið I Vlsindafélagi tslendinga, veiteiginlega ekkihvernig ég hefi lent þar. En það er kostur, að maöur verður litið var við þann félagsskap, en þaö er kannski mér að kenna. Varðar ekkert um sjálfskipaða ,, menningarvita” — Mig langar til þess að tala dá- litiö meira um skáldskapinn. Við vorum búnir að minnast á ein- stök skáld, sem þú hafðir mætur á, en eru ekki lika einhver einstök verk, sem þú tekur langt fram yfir önnur? — Ég er ekki viðbúinn að svara þessu. Eins og ég sagði fyrr, er ég eingöngu áhugamaður I þessum hlutum og ekkert poetískur, og alls ekki neinn fræðimaður, þegar skáldskapur er annars vegar. Ég les skáldskap aðeins mér til gamans, og ég dáist mjög að þvi, sem mér þykir þar bezt gert. Ég get til dæmis ekki annað en undrazt, hversu hátt Matthias Jochumsson nær — stundum. Ég held, að þar hljóti að vera um innblástur að ræða. Á hinn bóginn finnst mér (þótt ég viti ekki, hvort ég hef þar rétt fyrir mér) sem þeir Einar Benediktsson og Stephan G. Stephanss. munihafa þurft að vinna sln kvæði, og aö þau hafi ekki komið fyrirhafnar- laust. Báöir eru þeir mikil vits- munaskáld, en þó finnst mér Stephan ennþá aðdáunarverðari, þegar þess er gætt, hver kjör hans voru. Hann er svo mikill maður, að honum tekst aö hef ja sig yfir erfiðleikana og verða stórskáld, Þrátt fyrir öröugar ytri aðstæður En, eins og ég sagði áðan: Enn eru ótalin fjölmörg skáld, hvert meö slnufn sérkennum, og sem hvert með sínum hætti höfða til manns. Og ég held, að það sé ekki til neinn algildur mælikvaröi á skáldskap og listir. Ég dæmi um það fyrir mig eftir mlnum smekk — og geri ekkert með það, sem sjálfskipaöir „menningarvitar” segja. Myndi sizt vilja vera án bókanna — En hefur’ þú ekki sjálfur skrifað eitthvað fleira en þær fræðibækur, sem komið hafa frá þinni hendi? — Nei, það hef ég ekki gert hvorki I bundnu né óbundnu máli — nema auðvitað sitthvað um pólitlk. Og þó að ég hafi kannski stundum bariö saman stöku — eins og reyndar flestir Is- lendingar geta gert þá hefi ég jafnframt gætt þess vandlega, að sllkt væri ekki til á blaði. — Hefðir þú ekki getaö hugsað þér að leggja meiri stund á þá iðju, þó ekki hefði verið nema sem tómstundagaman? — Nei, það held ég ekki. Ég mótaði mér ungur þá stefnu, að einskoröa mig viö ákveðinn veg. Auövitað er það svo með unga menn, að I þeim brjótast ýmsir straumar. Þá getur stundum verið erfitt að velja og hafna, og þá liggur sú hætta opin fyrir, að menn dreifi sér of mikið. Aðstaða mln var sllk, að ég þurfti að hafa mig allan Við til þess að ná þvi marki sem ég stefndi að, svo að þess vegna ákvað ég það hreint og beint, að dreifa ekki kröftum mlnum. — Hvað af þessu þrennu, bóklest- ur, útivera og að hlýða á tónlist telur þú, að hafi gefizt þér bezt, sem hvfld og upplyfting? — Ég er ekki i neinum vafa um, hvað ég vildi sízt missa. Ef ég væri neyddur að velja, myndi ég að sjálfsögðu kjósa bækurnar, og myndi slzt vilja án þeirra vera. Það verður sjálf- sagt skemmtilegur og áhyggjulaus timi — Hvaö heldur þú, aö þú myndir helzt leita ánægjunnar, ef þú ættir eftir að lifa mörg ár við góða heilsu, eftir að opinberum störfum Ivki? — Ég held aö það hljóti að verða ákfalega skemmtilegur og áhyggjulaus timi, ef maður heldur heilsu og hefur sæmilega rúmar kringumstæöur. Ég gat þess áöan, að ég myndi byrja á þvl að laga til I kringum mig, taka bækurnar minar til handargagns og ganga sómasamlega frá þeim. En auk þess býst ég við, að ég færi að rifja upp tungumál og kannski aö læra einhver ný. Auk þess myndi ég vilja ferðast eitt- hvað um heiminn. Nú hef ég að vlsu ferðazt nokkuð þó að mig langi alltaf heim, og sé i rauninni þeirri stundu fegnastur, þegar ég er aftur kominn heim til mín. Þá langar mig til þess að skoða meira af heiminum en ég hef getað til þessa, ef heilsa og kraftar leyfa. Ég hef að vlsu séð mikið af ís- landi. Ég held, að ég hafi komið I flestar eða allar sveitir landsins og kauptúnin hef ég vist heimsótt öll með tölu. Þó er enn mikið eftir. Þeir staðir eru margir I óbyggðum lands okkar, sem ég hef annaö hvort ekki séð, eöa þá aðeins I svip. Þá hefði ég gjarna viljaö skoða betur en tóm hefur verið til fram að þessu. -VS. okkur Hvað gera þau í tómstundunum? Greinaflokkur Hvað gera þau í tómstundunum?

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.