Tíminn - 06.02.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Fimmtudagur 6. febrúar 1975
—
2. umræða um útvarpslögin í neðri deild:
Formaður mennta-
málanefndar neðri
deildar andvígur
breytingunni
i gær hófst I neöri deild 2. um-
ræöa um frumvarp um breytingu
á útvarpslögunum. Sem kunnugt
er var málinu visaö til mennta-
málanefndar, og klofnaöi hún i
málinu. Meirihluti hennar mælti
meö þvi, aö frumvarpiö yröi sam-
þykkt óbreytt, en minnihiutinn
lagöi til, aö þaö yröi fellt. Enn
fremur hefur komiö fram ný
breytingartillaga frá minnihluta-
mönnum, Kjartani ólafssyni og
Magnúsi Torfa ólafssyni. Gengur
sú tillaga i stuttu máli út á þaö, aö
enginn fastur starfsmaöur Itikis-
útvarpsins né starfsmenn ann-
arra fjölmiöla, sem uppfylla inn-
tökuskilyröi Blaöamannafélags
tslands, séu kjörgengir i útvarps-
ráö. Ekki heldur aöiiar, sem at-
vinnu hafa af þvi aö annast kynn-
ingarstarfsemi eöa upplýsinga- Ingvar Gisiason.
miölun fyrir fyrirtæki, samtök og
stofnanir. Sama gildi um Islenzka
starfsmenn erlendra sendiráöa
eöa fjölþjóöasamtaka, er njóta
friöinda gagnvart isienzkum lög-
um vegna starfsins.
Eyjólfur K. Jónsson (S) geröi
grein fyrir áliti meirihluta
menntamálanefndar, en Kjartan
ólafsson (Ab) geröi grein fyrir
áliti minnihlutans og breytinga-
tillögu þeirri, sein aö framan
greinir. Fátt eitt markvert kom
fram, þrátt fyrir langa ræðu
Kjartans Ólafssonar. Svaraði Vil-
hjálmur Hjálmarsson mennta-
málaráðherra honum nokkrum
orðuin og itrekaði fyrri uminæli
sin i þessu máli.
Ingvar Gislason, (F) formaöur
menntamáianefndar neöri deild-
ar, sem var fjarverandi, er
nefndin fjallaði um málið, gerði
grein fyrir afstöðu sinni. Sagði
hann, að hann teldi ekki tímabært
að breyta lögum uin útvarpsráð.
Minnti hann á það, að gildandi út-
varpslög væru tiltölulega nýsett
(frá 1971) og ekki væri komin sú
reynsla á þau, að réttlætanlegt
væri að gera breytingar nú,i ann-
an stað væri að sinu áliti mjög
vafasamt að miða kjör útvarps-
ráðs við Alþingiskosningar. Slikt
bryti i bága við anda útvarpslag-
anna um sjálfstæði stofnunarinn-
ar. Þá minnti Ingvar á það, að
engar deilur heföu átt sér stað uin
núverandi skipan mála, er lögin
voru sett fyrir fjórum árum.
Þá vék Ingvar Gislason að á-
sökunum um, að útvarpsráö mis-
notaöi aðstöðu sina i pólitlskum
tilgangi. Sagði hann, að engar
sönnur hefðu verið færðar á slikt,
hvorki I sambandi við núverandi
útvarpsráö né þau, sem áður
hefðu starfað, þó að stöku sinnum
hefðu einstaklingar e.t.v. haft til-
hneigingu til sliks.
Framhald á 14. siðu.
Fyrirspurn Heimis Hannessonar:
Verður veittur
afsláttur af
afnotagjöldum?
HEIMIR Hannesson (F) hafur
lagt fram fyrirspurn i samein-
uðu þingi um innheimtu af-
notagjalda hljóðvarps og út-
varps. Er fyrirspurnin fram
komin vegna truflana á út-
sendingu hljóðvarðs og sjón-
varps og er svohljóðandi:
,,ViIl menntamálaráöherra
beita sér fyrir þvi, aö eölilegt
tillit veröi tekiö til alvariegra
truflana á útsendingu hljóö-
varös og sjónvarps, þegar af-
notagjöld fyrir þá þjónustu
veröa innheimt, gagnvart
þeim aöilum, er fyrir slikum
truflunum verða og hafa orö-
iö?”
Blaðið innti Heimi Hannes-
son eftir þvi, hvert væri tilefni
þessarar fyrirspurnar og
hvaða tillögur hann myndi
leggja fram I þessu sambandi.
Heimir sagði, að það væri
kunnara en frá þyrfti að segja,
að alvarlegar truflanir hefðu
fyrir nokkru verið á útsend-
ingu hljóðvarps og sjónvarps,
og mest hefði röskunin orðið á
Austurlandi. Slikar truflanir
hefðu veriö tiðar við erfiöar
aðstæður, einkum þegar ill-
viðri geisuðu og rafmagnsbil-
anir yrðu. Fram hefði komið,
að t.d. á Austurlandi hefði fólk
ekki getað notið þjónustu
þessara fjölmiðla langtimum
saman, t.d. um siöustu jól og
áramót. Eðlilegt væri að lita á
þjónustu rikisútvarpsins sem
hverja aðra þjónustu, sem
greitt væri fyrir. En þegar hún
væri ekki látin I té, væri eðli-
legt, að sllkt yrði metið við
innheimtu afnotagjalda og
eðlilegt væri, að menntamála-
ráðherra fæli yfirmönnum
rikisútvarpsins að fram-
kvæma slika stefnu.
Heimir sagði að peninga-
lega séð væri þetta ekki sér-
lega stórt mál fyrir þá sem I
hlut ættu. Miklu frekar væri
hér um að ræða stefnumark-
andi mál um afstöðu hins
opinbera gagnvart þeim þegn-
um þjóðfélagsins, er ekki nytu
sambærilegrar þjónustu og
aðstöðu og aðrir landsmenn,
t.d. miðað við þá er i mesta
þéttbýlinu búa. Hér yrðu allir
að búá við fullt jafnrétti — að-
stöðumunurinn væri nægur
fyrir. Þess væri að vænta, að
menntamálaráðherra tæki vel
I þessa málaleitan, sagði
Heimir Hannesson að lokum.
Miðað við núgildandi verðlag hefur
31,5 millj. króna verið varið til
rannsókna við Dettifoss
sagði orkumdlarúðherra í svari sínu
við fyrirspurn Inga Tryggvasonar
Eins og sagt var frá I blaöinu i
gær, svaraöi Gunnar Thoroddsen
orku- og iönaöarráöherra fyrir-
spurn frá Inga Tryggvasyni (F)
um rannsóknir á virkjunarmögu-
leikum i Skjálfandafljóti viö ts-
hólsvatn. Á sama þingfundi svar-
aöi ráöherrann annarri fyrir-
spyrn frá Inga Tryggvasyni, en
hún var á þá leiö, hve lengi rann-
sóknir á virkjunarmöguleikum
viö Dettifoss heföu staöiö og hve
miklu fé heföi verið variö til
þeirra. Enn fremur spuröi þing-
maöurinn hverjar niöurstööurnar
heföu oröiö.
1 framsöguræðu sinni sagöi Ingi
Tryggvason m.a.:
,,A undanförnum árum hefur
veriö variö miklu fé til rannsókna
á virkjunarmöguleikum vatnsafls
á Islandi. Eitt það landsvæði, sem
rannsakað hefur verið, er við
Dettifoss við Jökulsá á Fjöllum.
Rannsóknir þessar hafa staðið
árum saman.
Oft hefur þess heyrzt getiö,
bæði i ræðu og riti, að við Detti-
foss væru ákjósanlegir möguleik-
ar til stórvirkjunar. Eins og öllum
er kunnugt, eru allar stórar
vatnsaflsvirkjanir á landinu staö-
settar á þvi sunnanverðu. Á suð-
vestanverðu landinu eru einnig
staðsett öll þau stóriðjuver, sem
nýta mikið magn af raforku.
Sú spurning, sem á undanförn-
um árum hefur átt sér stað og er
fyrirhuguð á næstunni i byggingu
orkuvera og orkufrekra iðnaðar-
vera, er einn þáttur i byggöamót-
un, beinir fólki og fjármagni til
þéttbýlisins I ákveðnum lands-
hlutum. Þess vegna lita margir á
það sem mikilvægt byggðamál,
að hinum stærri orkuverum væri
dreift um landið og nýting ork-
unnar til iðnaðar og annarra
þarfa verði hagað þannig, að til
jöfnunar horfi I byggðaþróun
landsins.
Hér er ekki staður né stund til
aö ræða þá möguleika sem stór-
virkjun við Dettifoss býður til efl-
ingar atvinnulifi á Norðurlandi.
En menn þar fyrir norðan eru
sumir orðnir langeygir eftir
framkvæmdum, þykir sem lang-
varandi rannsóknir án frekari at-
hafna séu sem dúsa upp I óvært
barn. Þess vegna er hér spurt um
niðurstöður þessara rannsókna.
Vel má drepa á það hér, að
þarfir fyrir orkunotkun eru
margvislegar. Ekki er sizt ástæða
til þess að hyggja að upphitun
húsa með hugsanlegri raforku-
notkun, sem kæmi á móti orku-
þörfinni til upphitunar. 1 sam-
bandi við það er ástæða til að
minna á, hversu dreifikerfi raf-
magns er vanmegnugt þess aö
fiytja þá raforku um byggðir
landsins, sem fullnægir þörfum I
nútið og næstu framtið.
Eitt af þeim vandamálum, sem
leysa þarf i sambandi við orku-
málin, er undirbygging dreifi-
veitnanna að meira eða minna
leyti, og til þess þarf miklu meira
fjármagn en það, sem Rafmagns-
veitur rikisins hafa yfir að ráða.
Þessi fyrirspurn um það,
hversu langt sé komið orkurann-
sóknum eða virkjunarrannsókn-
um við Dettifoss, er fyrst og
fremst fram komin til þess að fá
almennan fróðleik um það,
hvernig að þessum málum hefur
verið staðið á undanförnum ár-
um”.
I svari Gunnars Thoroddsen
kom fram, að rannsóknir við
Dettifoss hefðu hafizt 1960 og
staöið til 1962. Þá var gert hlé á
þeim, en 1972 hófust þær aftur.
Sagði ráðherrann, að miðað við
núverandi verðgildi hefði 31,5
millj. króna verið varið til þess-
ara rannsókna. í framhaldi af þvi
sagði ráðherrann:
„Niðurstöður rannsóknanna
eru i stuttu máli á þá leið, að viö
Dettifoss virðist mega gera hag-
kvæma vatnsaflsvirkjun, um 165
metawött að afli að áætlun eða
mati Orkustofnunar og með um
1200 gigawattstunda árlegri
vinnslugetu. t þvi sambandi er
rétt að taka þaðfram, að I þessari
áætlun en gert ráð fyrir þremur
vélasamstæðum. Það er ekki gert
ráð fyrir skiptingu virkjunarinn-
ar i áfanga umfram það, að fyrsta
vélasamstæðan gæti að sjálf-
sögðu komið i notkun á undan hin-
um, en langsamlega mestur hluti
stofnkostnaðar myndi koma sam-
timis við virkjunarframkvæmdir.
Þaöer rétt aðtaka það fram, að
einnig hafa verið gerðar athugan-
ir hjá Orkustofnun á öðrum virkj-
unarmöguleikum i Jökulsá á
Fjöllum. Það hefur veriö kannað-
ur möguleiki á að nýta stærri
hluta af vatnsorku Jökulsár á
Fjöllum I einni virkjun, um það
bil tvöfalt stærri en Dettifoss-
virkjun.
„Astæöan fyrir þessari könn-
ur”, segir i umsögn Orkustofnun-
ar, „er sú, að verði Dettifoss
virkjaður, er hæpiö, að afgangur-
inn af vatnsafli Jökulsár verði
nýttur yfirleitt, og útilokað má
telja að nýta hann á hagkvæmán
hátt. Þessi stóra virkjun kynni að
geta gefið álíka orkuverð og
Dettifoss, en hún er mjög litið
könnuö ennþá. Henni verður tæp-
lega skipt I áfanga, heldur yrði að
gera hana I einu lagi, og hún þarf
þannig um tvöfalt stærri orku-
markaö en Dettifoss og tilsvar-
andi stærra fjárhagslegt átak”.
A þessa lund segir i skýrslu
Orkustofnunar um þennan mögu-
leika, sem hefur þó verið litið
kannaður ennþá. En það er rétt
að skýra hér frá öðrum kafla i
umsögn Orkustofnunar út af
þessym fyrirspurnum. Þar segir I
sambandi við Dettifoss:
„t ljós hefur komið, að jarð-
skorpuhreyfingar ættu ekki að
hafa áhrif á byggingu stöðvar-
húss virkjunarinnar, ef tillit er
tekið til þeirra við staðsetningu
þess. A hinn bóginn verður ekki
fullyrt, að jarðskorpuhreyfingar
geti ekki valdið tjóni á stiflu-
mannvirkjun virkjunarinnar,
sem liggja munu þvert á
sprungustefnuna. Við hönnun
virkjunarinnar er tekið tillit til
þessa með þvi að gera hana þann-
ig úr garði, að hún verði ekki meö
öllu óstarfhæf, þótt stiflan
skemmlst”.
Svo segir I álitsgerð Orkustofn-
Framhald á 14. siöu.