Tíminn - 07.02.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Föstudagur 7. febrúar 1975
HVAÐA HAGSMUNI BERA
ADILAR VINNUMARKAÐARINS
FYRST OG FREMST FYRIR BRJÓSTI?
Halldór Ásgrímsson
A& undanförnu hafa aöilar
vinnumarkaöarins látiö þaö i
ljós viö fjölmiöla, aö skatta-
lækkanir og úrbætur i skatta-
málum myndu auövelda þá
kjarasamninga sem framund-
an eru.
Ýmsir aöilar hafa tekiö undir
þessar skoöanir og i leiöara
Morgunblaösins þann 30. janúar
segir m.a.:
„Þá hefur þaö vakiö verö-
skuldaða athygli aö skatta-
málanefnd ASI hefur gengiö á
fund fjármálafáöherra og rætt
við hann hugmyndir um skatta-
lækkanir sem þátt i samningum
um kaupgjaldsmál. Forseti ASl
hefur og gefið yfirlýsingu um,
að Jaunþegar myndu meta
skattalækkanir til jafns viö
kauphækkanir. Fjármálaráð-
herra hefur rætt þessa hliö
málsins viö fulltrúa vinnuveit-
enda og tjáö sig reiðubúinn til að
hafa milligöngu um skoðana-
skipti og uinræöur um þessi
mál. Þaö frumkvæ&i skatta-
málanefndar ASI, sem fram
kemur i viðræöunum við fjár-
málaráöherra, er lofsverö við-
leitni til aö kanna nýjar og raun-
hæfari leiöir i svokallaðri kjara-
baráttu”.
Hinir launahæstu
fengu mest
Morgunblaöið lætur i ljós
mikla aödáun á þessum yfirlýs-
ingum a&ila vinnumarka&arins,
sem að vísu hafa talað mjög ó-
ljóst um þessi mál, en gefið i
skyn, að skattalækkanir yr&u
vel þegnar, ef auövelda á heild-
arlausn kjarasamninga.
Þaö viðurkenna allir, sem
um efnahagsmál fjalla, aö mikl-
ir erfiðleikar steöja nú aö I efna-
hagslifi þjóðarinnar.
Þaö hefur veriö lögö á það
megináherzla aö tryggja beri
kjör hinna lægst launuðu i
þjóöfélaginu, sem ekki eru þess
uinkomnir aö þola kjaraskerð-
ingu. Slikar raddir voru einnig
uppi s.l. vetur, er gengið var frá
kjarasamningum.
Niðurstaöa þeirra kjara-
samninga varö I reynd sú, aö
ýmsar stéttir, sem vart teljast
til láglaunastétta, fengu mestar
kjarabætur.
Þessir samningar hafa veriö
gagnrýndir innan verkalýös-
hreyfingarinnar og utan og skal
þaö ekki rakið frekar hér.
Láglaunastéttirnar
eiga aðsitja
í fyrirrúmi
Þegar þrengir aö I islenzku
efnahagslifi, hlýtur þaö að vera
krafa láglaunastéttanna, aö
laun þeirra verði það siðasta,
sem skert veröur I þjóöfélaginu.
Þetta viöurkenndi rikisstjórnin i
alþingismaður:
lögunum uin launajöfnunarbæt-
ur, þar sem kveðið er m.a. á um
greiðslu láglaunabóta, sem
skulu endurskoöaöar, ef fram-
færsluvisitalan fer fram úr á-
kveönu marki. Allar likur benda
nú til aö slik endursko&un fari
fram.
Þegar aðilar vinnumarkaöar-
ins láta það I ljós, að skatta-
lækkanir muni auövelda gerö
kjarasamninga, er þess aö
vænta, að með þvi séu fyrst og
fremst haföir i huga hagsmunir
láglaunastéttanna.
Ef betur er aö gáö, kemur i
ljós að svo er ekki.
Sem dæmi má taka hjón meö
tvö börn. Persónufrádráttur
þessarar fjölskyldu er 687.100,-.
Flest allir hafa einhver frá-
dráttarbær gjöld, svo sem
kostnaö vegna húsnæ&is, vaxta-
gjöld, lifeyrissjóösgjöld, stétt-
arfélagsgjöld o.fl.
Slikur frádráttur er mjög
misjafn, en mjög algengt er
100—150 þús. 1 mlnu dæmi hef ég
reiknað meö 125 þús.
Ef viö tökum dæmi, að skatt-
skyldar tekur þessarar fjöl-
skyldu séu 1 millj., þá reiknast
skattur fjölskyldunnar þannig:
þús. kr.
Brúttótekjur (þar af eigin
húsaleiga 50þús.) 1.000
-r persónufrádráttur 687
+ annar frádráttur 125
Skattskyldar tekjur 178
Skattur af þessari upphæð
reiknast 20% af 151 þús. og 30%
af næstu 151 þús. Eftir þaö verð-
ur skatthlutfallið 40%.
Samkvæmt þessu ber fjöl-
skyldunni að greiöa um 38 þús. i
skatt.
Skattafsláttur er 28 þús. fyrir
hjón og 5 þús. fyrir hvert barn,
þannig aö tekjuskattur þessarar
fjölskyldu veröur 0. •
Þess ber að geta, aö skattaf-
sláttur þessi er endurgreiddur I
öllum tilfellum, en það breytir
ekki þeirri staöreynd, aö lækkun
skatta kemur þeim bezt, er
hærri tekjur hafa.
Þessi fjölskylda hefur u.þ.b.
80 þús. kr. mánaðarlaun og
margur verður aö láta sér
nægja minna. Skattalækkanir
koma þessari fjölskyldu og
þeim fjölskyldum, sem lægri
laun hafa, að litlu sem engu
gagni.
Þau ummæli, sem ég vitnaöi
til hér aö framan I leiöara
Morgunbla&sins, eru þvi mjög
vafasöm.
Ef skattalækkunarleiöin verö-
ur valin, er hætt viö þvi aö lág-
launastéttirnar beri enn einu
sinni skertan hlut I kjarasamn-
ingum. Það veröur að gera þá
kröfu til aðila vinnumarkaðar-
ins, að þeir láti slikt ekki henda
og ætti reynsla siðustu kjara-
samninga aö vera þeim nægileg
varnaðarorö i þessu sambandi.
Varhugavert að
blanda saman kaup-
samningum og
skattreglum.
Ég vil taka fram, að ég taldi
mjög varhugavert, er farið var
inn á þá braut, að meginatriöi I
skattastefnu rikisins væru
samningsatriði viö aöila vinnu-
markaöarins, en viö siðustu
kjarasamninga var fariö inn á
þá braut i nokkrum mæli, og
sama viröist eiga aö endurtaka
sig nú. Islenzka skattkerfiö
hefur ýmsa stóra galla og einn
af ínegingöllunum, er, hversu
seinvirkt það er, ef jafna þarf
hagsveiflur, enda hefur það i
fremur litlum mæli verið notaö
sem hagstjórnartæki. Ef skatt-
hlutfall, persónufrádráttur o.fl.
á að vera samningsatriöi við
aöila vinnumarkaöarins, er vart
um það aö ræða lengur, að
nota skattkerfið til að jafna hag-
sveiflur.
Það er hlutverk Alþingis og
rikisstjórnar aö ákveða skatt-
álögur á landsmenn meö tilliti
til ástands efnahagsmála
hverju sinni. Alþingi þarf á þvi
að halda, ef bæta á stjórn efna-
hagsmála, aö hafa þennan rétt
óskertan. Hins vegar ef það er
ósk landsmanna aö leggja
stjórn þessara mála og annarra,
i hendur hinna ýmsu hagsmuna-
hópa i landinu, þá er komin rétt
lausn.
Þaö hefur boriö allmikiö á þvi
að undanförnu, aö stjórnmála-
menn treysta sér ekki til aö taka
ákvaröanir, nema þeir hafi
fyrst leitað álits ýmissa hags-
munahópa, og sýnir þaö i reynd
ósjálfstæöi Alþingis.
Ég vil sérstaklega taka þaö
fram, að ég tel aö verkalýösfé-
lögin eigi að láta sig skattamál
varöa, einkum á sviði skattjafn-
aöar, þótt ég telji, að hvorki þau
né aðrir aöilar utan Alþingis
eigi að ákveöa skatthlutfall með
samningum.
Skattjöfnuður
Skattjöfnuöur veröur sifellt
viðfangsefni og eilift deilumál,
en ég get ekki látið hjá liöa, að
nefna nokkur atriöi I islenzkri
skattalöggjöf, sem aö minu
mati falla ekki undir hugtakiö
skattjöfnuöur, og væri full á-
stæða fyrir verkalýösfélögin að
taka þau til athugunar:
1. Meöferö söiuhagnaöar:
Söluhagna&ur lausafjármuna
er aö fullu skattfrjáls, er viö-
komandi eign hefur verið I
eigu skattþegns i 4 ár. Þannig
getur eigandi skips eða vinnu-
véla skipt um atvinnutæki á 4
ára fresti og skapaö sér nýjan
fyrningarstofn, án tillits til
þess söluhagnaðar, sein varö
á fyrra atvinnutækinu.
Dæmi: Aöili kaupir bát fyrir
10 millj. kr. Fyrnir hann siðan
um 10% árlega I 4 ár og selur
hann þá fyrir 20 millj. Sölu-
hagnaður veröur 16 millj. og
erhannskattfrjáls. Sami aöili
kaupir nýjan bát fyrir 40
millj. og getur hann þá byrjað
að fyrna á nýjan leik.
Að minum dómi ætti sölu-
hagnaöur i þessu tiifelli að
vera skattskyldur, en ef viö-
komandi aöili kaupir nýja
eign I staö þeirrar gömlu, þá
sé honum heimilt aö skeröa
nýja - fyrningarstofninn sem
svarar söluhagnaöinum.
Ef þessi aðili er ekki tilbú-
inn aö festa sitt fé i atvinnulifi
þjóðarinnar, er ekki neina
réttlátt að hann greiði skatt af
söluhagnaði.
Sömu sögu mætti segja um
verðhækkunargróöa á landi
og ýmsum ö&rum eignum.
Meðferö söluhagnaöar er eitt
ljósasta dæmiö um ójöfnuö i
Islenzku skattakerfi.
2. Helmingur af launatekjum
eiginkonu.
Nauösynlegt er að endurskoöa
ákvæöi og lækka frádráttar-
heimild þessa. Ástæða er þó
til að athuga hvort einstakar
atvinnugreinar eigi ekki að
njóta sérréttinda, t.d. fisk-
vinnsla.
3. Húsnæöiskostna&ur.
Húsnæöiskostnaður þeirra
sem eiga húsnæði er frádrátt-
arbær, þ.e. fasteignagjöld,
fyrning, vi&hald og vextir.
Eigin húsaleiga er hins vegar
skattskyld, en I mörgum til-
fellum er hún a&eins brot af
frádráttarheimild. Rikiö
greiöir þvi i reynd 40% af
meginhluta húsnæöiskostnað-
ar þeirra er hærri tekjur hafa.
Ef um leigjanda er að ræða,
tekur rikið engan þátt i þeim
kostnaöi, þar sem hann er
ekki frádráttarbær.
4. Bifreiðakostnaður.
Kostnaöur við feröalög milli
heimilis og vinnustaðar, eru
þvi aöeins frádráttarbær, fái
launþegi bifreiðastyrk. Allir
sem stunda vinnu ættu að
hafa sama rétt i þessum efn-
um.
Mörg fleiri dæmi mætti nefna,
en þetta látið nægja sein dæmi
um ójöfnuö i skattkerfinu.
Láglaunastéttirnar I landinu
hafa verulegra hagsmuna að
gæta, að dregið veröi úr skatt-
frelsi og frádráttarheimildum,
þar sem slikar heimildir nýtast
einkum hátekjumönnum. Ef
menn hafa hug á að lækka heild-
arskattbyrði láglaunastéttanna,
veröur það ekki gert með þvi aö
lækka beina skatta rlkissjóðs.
Hins vegar mætti gera það
meö þvi aö lækka skatta sveit-
arfélaganna, eöa réttara sagt
meö þvi aö breyta álagningar-
reglum útvarps, þar sem vara-
samt er að lækka tekjústofn
sveitarfélaganna. Slikar breyt-
ingar gætu verið I þvi fólgnar,
að hækka álagningarhlutfall út-
svars og hækka jafnframt per-
sónufrádrátt frá útsvari.
Búist er við aö útsvar verði
11% af brúttótekjum. Fjölskyld-
an hér að framan fengi samkv.
þvi
950x11
100 -r-7 -r 2 = 96 þús.
persónu persónu
frádr. frádr.
hjóna barna
Það mætti t.d. hugsa sér að
hækka skatthlutfallið I 20% en
auka persónufrádrátt hjóna i 90
þús. og persónufrádátt fyrir
hvert barn 115 þús. útsvar þess-
arar fjölskyldu yrði þá 70 þús. I
stað 96 þús.
Nokkur dæmi:
Tekjur Útsvar Útsvar
20% 11%
Fjölsk. með 2börn 800 40 79
Fjölsk. meö 2börn 1000 80 101
Fjölsk. með 2börn 1200 120 123
Fjölsk. meö 2börn 1500 180 145
Fjölsk. með 2börn 2000 280 211
Hér er aðeins um dæmi að
ræöa, sem ekki hefur verið
rannsakað. Slikar breytingar
geta haft veruleg áhrif á tekju-
stofna sveitarfélaga, sem at-
huga þarf sérstaklega.
Aðalhugsunin i þessu dæmi,
er að létta af láglaunastéttun-
um, en auka skatta þeirra, sem
betri kjör hafa.
Ég er mótfallinn mikilli lækk-
un skatta I þjóðfélaginu, sem or-
sakar fyrst og fremst niöur-
skurð rikisútgjalda. Hætt er við
að slikur niðurskurður orsaki
einkum frestun verklegra frain-
kvæmda, sem gæti skapað at-
vinnuleysi viða um land. Hins
vegar þarf mikla aðhaldsseini
og sparnað i opinberum rekstri,
sem verður mikið og erfitt verk-
efni.
Eins og máluin er nú komið i
þjóöfélaginu, er nauösynlegt að
bæta hlut láglaunastéttanna.
Það verður bezt gert með þvi að
raska skatthlutfallinu, i stað
þess aö lækka skatta. Með þvi
verður jafnframt dregið úr
einkaneyzlu i þjóöfélaginu, sem
hefur veriö óhóflega mikil að
undanförnu.
Námsvist í
Sovétríkjunum
Sovésk stjórnvöld munu væntanlega veita einum ís-
lendingi skólavist og styrk tii háskólanáms I Sovétrikj-
unum háskólaárið 1975—76.
Umsóknum skal komið til menntamálaráðuneytisins,
Hverfisgötu 6, Reykjavik, fyrir 24. febrúar n.k., og
fylgi staðfest afrit prófskirteina ásamt meömælum.,
Umsóknareyðublöö fást I ráðuneytinu.
Menntamálaráðuneytið,
3. febrúar 1975.
— 1.
f , É i t! JJU ur gar
DIPREIÐf EIGEHDUF Aukið DRYGGI, SPARNAÐ og ÁNÆC í keyrslu yðar, með þvi að lóla okk annast stillingarnar á bifreiðinni. Framkvsmum véla-, hjóla- og Ijósastillin ásamt tilheyrandi viðgerðum. Ný og fullkomin stillitœki.
O. CngiK>crk//on h f Stilli- og Auðbrekku 51 vélaverkstæði Kópavogi, sími 43140
Úrvals hænsnafódur
Varpkögglar
-HEILFÓÐUR-
Blandad
hænsnakorn