Tíminn - 08.02.1975, Blaðsíða 8

8
ri.viiw’
Laugardagur 8. febrúar 1975.
Steingrímur Hermannsson alþingismaður:
MÁLMBLENDI-
VERKSMIÐJAN
legar töflur. Þar sem hér er að-
eins fjallaðum raforkuþörfina læt
ég nægja að birta eftirfarandi
töflu, sem sýnir raforkuþörf til
húsahitunar árið 1980, miðað við,
að oliuhitun hafi verið útrýmt.
Einnig er sýnd raforkunotkun i
þessu skyni árið 1972.
fyrir árin 1977-1980. Kemst
Landsvirkjun að þeirri niður-
stöðu, að umframorka sé öll árin,
þótt forgangsorkuþörf málm-
blendiverksmiðjunnar sé taiin
með.
Við þessa áætlun hef ég bætt
þörf Vestfjarða og Austfjarða til
Tafla I
Raforkunotkun til húshitunar
miðað við að oliuhitun hafi verið
útrýmt.
1972 1980' +)
Mælt hjá Mælt hjá Mælt við
notanda notanda stöðvarvegg
GWst GWst GWst
S Suöurland 46 166 196
SV Reykjanes 8 41 48
VL Vesturland 2 83 98
VF Vestfirðir NV 4 •110 130
Norðvesturland 51 108 128
NA Norðausturland 4 142 168
A Austurland 15 134 159
130 784 927
+ ) áætlun miöast við 1.6% fjölg-
un íbúa á ári og 1% aukningu hús-
næðis á Ibúa á ári.
UNDANFARIÐ hefur allmikið
veriðrætt og ritað um væntanlega
máimbiendiverksmiðju I Hvai-
firði. Margt af þvf, sem birzt
hefur I dagbiöðunum virðist
byggt á svo mikium misskilningi,
að furðu sætir. Ef tii vill má þvl
um kenna, að málið hafi ekki ver-
ið kynnt nægilega vel á opinber-
um vettvangi. Mér sýndist þvl
ekki unnt að neita þeirri ósk Tim-
ans aö gera nokkuö ýtarlega
grein fyrir þessari hugmynd.
Aðdragandi.
I lok ársins 1971 skipaði þáver-
andi iönaðarráðherra, Magnús
Kjartansson, svonefnda viðræðu-
nefnd um orkufrekan iðnað. Hann
fól nefndinni að kanna hugsanlegt
samstarf við erlenda aðila um
orkufrekan iðnað I tengslum við
Sigölduvirkjun.
Vélaafl Sigölduvirkjunar mun
verða um 150 MW. Af þvi verða
um 100 MW forgangsorka, eða ná-
lægt 800 Gwst. Án sérstaks orku-
freks iðnaðar mundi þessi virkjun
endast Landsvirkjunarsvæöinu I
5—6 ár. Nýtni þessarar stóru
framkvæmdar yrði þvl heldur lé-
leg fyrstu árin og þar af leiöandi
orkan fremur dýr. Þvl er ekki ó-
eölilegt að bæta reksturinn meö
þvl að koma á fót einhverjum
orkufrekum iðnaði I tengslum við
sllka stórvirkjun.
I viöræðunefndinni áttu sæti Jó-
hannes Nordal, seðlabankastjóri,
Ingi R. Helgason, lögfræöingur,
Ragnar Ólafsson, lögfræðingur,
og Steingrlmur Hermannsson,
verkfræöingur. Núverandi iönað-
arráðherra hefur bætt Ingólfi
Jónssyni, alþingismanni, og Sig-
þóri Jóhannessyni verkfræðingi I
nefndina.
Vinstri stjórnin setti nefndinni
ákveönar starfsreglur. Þær
mikilvægustu voru þessar:
1. Sllkt stóriöjufyrirtæki veröi að
meiri hluta I eigu íslendinga.
2. Fyrirtækið verði að öllu leyti
háð Islenzkum lögum og Is-
lenzkum dómstólum.
3. Raforkan verði seld á fullu
kostnaðarverði og gert veröi
ráð fyrir hækkun á raforku-
verði með hækkun kostnaöar
við raforkuframleiðslu.
4. Krafizt verði fullkomnustu
mengunarvarna.
Með þessum reglum er gjör-
breytt frá þeirri stefnu, sem fylgt
var áður, t.d. I samningunum við
svissneska álhringinn.
Þegar haustið 1971 lágu fyrir
fyrirspurnir frá allmörgum er-
lendum fyrirtækjum, sem vildu
kanna samstarf um stóriðju á Is-
landi. Nefndin hóf þegar að ræða
viö þessa aðila. Þeim fækkaði
hins vegar fljótlega, þegar þeir
sáu þau skilyrði, sem sett voru.
Sumir vildu ekki una þvi, að Is-
lenzka ríkið ætti meiri hluta I
sllku fyrirtæki. Aðrir töldu það
fjarstæðu að krefjast kostnaðar-
samra mengunarvarna I okkar
strjálbýla landi, o.s.frv.
Nefndin athugaði jafnframt,
hvers konar iðnaður hentaöi bezt.
t því sambandi er það mikilvægt,
að I okkar raforkukerfi er mikið
um afgangsorku. Er að sjálfsögðu
æskilegt, að stóriðjan geti nýtt
hana sem mest. Sum framleiðsla,
eins og t.d. álbræðsla, á mjög erf-
itt með það. Hún verður að hafa
nokkurn veginn stöðuga og jafna
orku. Nefndin taldi einnig rétt að
skoða aðrar iðngreinar en ál-
bræðslu með tilliti til þess að
skapa aukið öryggi á stjóriðju-
sviðinu.
Þannig fækkaði þessum fyrir-
tækjum fljótlega niður I tvö eða
■þrjú og voru þau öll á málm-
blendisviðinu. Sú framleiösla er
aö ýmsu leyti athyglisverð. Nota
má verulegt magn af afgangs-
orku, þ.e.a.s. framleiðslan þolir
að missa töluverðan hluta af ork-
unni meö tiltölulega litlum fyrir-
vara. Minnstu einingar sllks iðn-
aðar eru jafnframt vel viðráöan-
legar.
Málmblendi
Aður en lengra er haldið er rétt
aö gera I örfáum orðum grein
fyrir þvi, hvað málmblendi er.
Þetta eru sambönd af járni og
ýmsum öðrum efnum. t.d. járn-
króm, járnmangan, járnsíl (þýð-
ing mln á ferrosilicon) o.s.frv.
Þessi sambönd gera verið I mis-
munandi hlutföllum, t.d. er talað
um 50% járnsíl, þar sem járnið og
slliö er til helminga, eða 75%
járnsll, þar sem sllið er 75% og
járniö 25%. Einnig eru þessi sam-
bönd breytileg eftir hreinleika,
þ.e.a.s. eftir því hve lftiö er af
aukaefnum. Þá eru loks fram-
leiddar blöndur af þessum málm-
blöndum.
Málmblendið er framleitt I
stórum ofnum eða pottum. Hrá-
efnum er blandað I pottinn og
brædd með rafstraumi á milli
þriggja rafskauta.
Málmblendi er notaö I járn til
þess að bæta ýmsa eiginleika
þess, t.d. að auka styrkleikann,
sveigjanleikann o.s.frv. Mjög
hreint járnsll er t.d. notað I járn
til að fá fram eiginleika, sem eru
nauösynlegir ef járnið á að notast
I rafmagnstæki, eins og hreyfla
eða spenna, o.þ.h. Þannig má
minnka þau segultöp, sem annars
yrðu I sllkum tækjum.
Union Carbide
Eitt af þeim fyrirtækjum, sem
rætt var ýtarlega við, var Union
Carbide. Það fyrirtæki hafði á-
huga á þvl að kanna samstarf um
byggingu og rekstur járnsilverk-
smiöju hér á landi. 1 upphafi leizt
fulltrúum fyrirtækisins raunar á-
kaflega illa á það skilyröi, að is-
lenzka rikið ætti meiri hluta.
Kváðust þeir aldrei hafa gengið
til sllks samstarfs. Þeir ákváðu
þó aö skoða málið betur og sættu
sig loks við það skilyrði.
Smám saman reyndust viðræð-
ur viö Union Carbide langálitleg-
astar og var þvi ákveðið að snúa
sér fyrst og fremst að þeim.
Union Carbide er u.þ.b. 10.
stærsta fyrirtæki I heiminum.
Velta fyrirtækisins er um 4
milljarðar dollarar á ári, eða
u.þ.b. fjórfaldar þjóðartekjur
okkar Islendinga. Fyrirtækið
starfar I fjölmörgum deildum og
er framleiðslan mjög fjölbreytt.
Stærsta deildin er llklega efna-
framleiðsludeildin og mun fyrir-
tækið vera annað eða þriöja
stærsta efnaframleiðslufyrirtæki
I heimi. Málmblendideildin er til-
tölulega lítil. Slikar verksmiðjur
eiga þeir fyrst og fremst I Banda-
rlkjunum og Kanada. Þeir eiga
einnig verksmiðjur i Noregi, sem
framleiða hreinan silmálm
(silicon), og selja töluvert af
málmblendi til Evrópu.
Fyrir slðustu heimsstyrjöld
mátti heita, að Unión Carbide
væri allsráðandi á málmblendis-
mörkuðum i Bandarikjunum og
vlðar, en á stríðsárunum risu upp
ýmis ný fyrirtæki. Nú er Union
Carbide að visu stærsta fyrirtæk-
ið á þessu sviði, en ræður þó að-
eins um 35 af hundraði af
markaðnum. t Evrópu eru þeir
tiltölulega litlir. Þar eru Norð-
menn langsamlega stærstir.
Vert er að geta þess, að Union
Carbide á engar hráefnisnámur
fyrir málmblendiiðnað eða verk-
smiðjur, sem nota málmblendi I
sinni framleiðslu. Þeir kaupa
hráefnið og selja framleiðsluna á
frjálsum markaði. Þar eru þeir
þó mjög sterkir, einkum vegna
þess, að þeir geta veitt sinum við-
skiptavinum mikla tækniþjón-
ustu, en það er mikilvægt við
notkun á hinum ýmsu tegundum
og gæðum af málmblendi.
Fullyrt var I grein Einars Vals
Ingimarssonar i Morgunblaðinu
10. jan. s.l. að málblendiverk-
smiðjur verði ekki framar reistar
I Bandaríkjunum. Þetta er al-
rangt eins og þvi miður flest I
þeirri grein. Union Carbide hefur
til dæmis nýlokið við að setja upp
tvo stóra ofna.
Breytt viðhorf
í orkumálum
Haustið 1973 voru samningar
við Union Carbide langt komnir,
enda var gert ráð fyrir þvl, að
málið yrði lagt fyrir Alþingi það
haust. Þá skall á ollukreppan svo-
nefnda, sem breytti að sjálfsögðu
öllu viðhorfi til orkumála. Ljóst
varð að leggja ber höfuðáherslu á
aö nýta innlendar orkulindir til
allra þeirra þarfa okkar, sem
unnt er. Fyrst og fremst er um að
ræða upphitun húsnæðis.
Iönaðarráðherra, Magnús
Kjartansson, fól „Verkfræðistofu
Sigurðar Thoroddsen að fram-
kvæma könnun á þvi, hvernig
unnt væri meö sem skjótustum
hættiaðnýta innlenda orkugjafa I
stað ollu til húshitunar og ann-
arra þarfa”. Afangaskýrsla verk-
fræðistofunnar var lögð fram a
Alþingi vorið 1974. Þar er að finna
mikinn fróðleik um þessi mál.
Hér verður aðeins drepiö á helztu
niðurstöður. 1 skýrslunni segir
m.a.:
,,Um áramót 1972-1973 nutu um
46% þjóðarinnar jarðvarma til
húshitunar, um 7% nutu raf-
mangshitunar og um 47% hit-
uðu hús sln meö oliu. Þegar
olluhitun hefur verið útrýmt
með öllu og tekin hefur verið
upp hitun með jarðvarma eða
raforku, er væntanleg skipting
þannig,aöum 66% landsmanna
njóta hitunar með jarðvarma,
en um 34% meö raforku”.
1 skýrslunni segir jafnframt:
„Ætla má, að fyrirsjáanlegar
jarðvarmaveitur geta að mestu
verið komnar í full not um ára-
mótin 1976/77, miðað við, að
þeim framkvæmdum verði
tryggð nægjanleg fyrirgreiðsla
fjárhagslega. öðru máli gegnir
um uppbyggingu rafhitunar-
markaðsins. Þar er . um mjög
tlmafrekar framkvæmdir að
ræða, bæði nýbygging virkjana
og endurbygging dreifikerfis
með tilliti til aukins álags
vegna rafhitunar. Er vart hægt
aö búast við, að aukning raf-
hitunar verði meiri en svo, að
viö árslok 1981 verði um 80% af
áætluðum heildarmarkaöi raf-
hitunar tengdur”.
1 skýrslunni er áætlað, að
kostnaður við tengilínur á milli
landshluta og breytingar á dreifi-
kerfum verði um kr. 4 þús.
milljónir. Astæðan til þess, að
ekki er talið unnt að fullnægja
nema 80% af raforkuþörf til upp-
hitunar fyrir árslok 1981 er hin
mikla fjárfesting og mannafla-
þörf við breytingar á dreifikerf-
um, sem að stórum hluta krefst
sérhæfðs vinnukrafts.
t skýrslunni eru margar fróð-
Miðað við sömu forsendur fyrir
aukningu og notaðar eru við út-
reikninga á orkuþörf I Töflu I,
yrði húsahitunarþörfin árið 1981
951 Gwst. Ef 80 af hundraði yrði
fullnægt það ár er þörfin um 760
Gwst, en af því er 130 Gwst þegar
fullnægt. Viðbótarþörfin yrði þá
um 630 Gwst fyrir árið 1981. Meö
jafnri aukningu á næstu árum
yrði viðbótarþörfin á ári til húsa-
hitunar rúmlega 100 Gwst.
Fleiri aðilar hafa athugað raf-
orkuþörf og framboð. Lands-
virkjun hefur m.a. áætlað þörf
fyrir raforku á Landsvirkjunar-
svæðinu, þ.e. sunnanlands og
vestan, að Noröurlandi viðbættu,
húsahitunar. Geri ég ráö fyrir því
að tengja megi þessa landshluta
fyrir árið 1978, og þegar á þvi ári
veröi rúmlega helmingnum af
húsahitunarþörfinni fullnægt með
raforku. Slðan geri ég ráð fyrir
þvl, að hún aukist jafnt og þétt
upp 180 af hundraði árið 1981, eins
og gert er ráð fyrir I skýrslu
Verkfræðistofu Sigurðar Thor-
oddsen og I áætlun Landsvirkjun-
ar fyrir Suöurlandið og
Norðurlandiö. Jafnframt geri ég
ráð fyrir þvi, að Krafla komi inn
að hálfu 1978, en að fullu sfðari ár-
in, og Bessastaðaá að fullu 1980.
Aætlun Landsvirkjunar þannig
breytt er birt I töflu II.
TAFLAII Áætluð raforkuþörf
og framleiðslugeta.
Orka, Gwst I stöð
1977 1978 1979 1980
1. Raforkuþörf
1.1 Landsvikjunarsvæðið
Almenningsmarkaður 760 807 858 912
Viðbótarhúsahitun 75 112 150 ■187
ISAL + Aburðarverksmiðjan 1470 1470 1470 1470
Málmblendiverksmiðjan 40 261 261 261
1.2 Norðurland
Hámarks raforkuþörf 237 273 313 358
(húsahitun meðtalin).
1.3 Vestfirðir
Til húsahitunar 68 78 91
1.4 Austfirðir
Til húsahitunar 80 96 112
Raforkuþörf samtals: 2582 3068 3226 3391
2. Framleiðslugeta
2.1 Landsvirkjun með Sigöldu 2900 2900 2901) 2900
2.2. Norðurland 195 195 195 195
2.3 Krafla 108 216 216
2.4 Bessastaðaá 135
Framleiðslugeta samtals: 3095 3203 3311 3446
3. Umframorka 513 135 85 55