Tíminn - 11.02.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriöjudagur 11. febrúar 1975
Þriðjudagur 11. febrúar 1975
TÍMINN
9
Haukur Kristjánsson læknir:
Vidnorf á vinnustað
ÉG tek það strax fram, að ég
skoða mig ekki sem neinn sér-
fræðing i áfengismáium, en ég
hef hins vegar haft mjög mikil
afskipti — og vaxandi, — af ó-
reglumönnum og drukknu fölki
sl. 20 ár, og hefir það fólk veriö
af öllum stéttum þjóöfélagsins.
Þegar talað er um áfengissýki
er ég öldungis ófróður um þaö
hvar menn setja mörkin, þ.e.
hver sé áfengissjúklingur og
hver ekki. Ég hef heyrt ýmsar
skoðanir á þvi máli og veit aö
þar rikja verulega skiptar skoð-
anir, enda hygg ég að ákaflega
erfitt sé aö dæma um það. Per-
sónuleg skoðun mín er sú, aö i
langflestum tilfellum sé ekki
réttlætanlegt að tala um á-
fengisneyzlu sem sjúkdóm i
læknisfræðilegum skilningi,
heldur þjóðfélagslegum, og sé
þvi okkur læknum ekkert frem-
ur viðkomandi en öðrum stétt-
um samféiagsins. Auðvitaö eru
margir, sem drukkið hafa mikið
og lengi, orðnir svo illa haldnir á
sál og likama, að þeir eru hik-
laust komsir yfir á svið læknis-
fræðinnar en eru þó I miklum
minni hluta.
Vafalitið liggur einhverskon-
ar geðveila að baki óhóflegri á-
fengisnautn sumra einstakl-
inga, en ég hygg þó að það sé fá-
titt.
Það fer ekki milli mála, að að-
sókn drukkins fólks hefir farið
stórvaxandi með ári hverju að
þeirri stofnun, sem ég hef veitt
forstöðu sl. 20 ár, þ.e. Slysadeild
Borgarspitalans, (áður Slysa-
varðstofan i Heilsuverndarstöö-
inni við Barónsstig). Ekki er
mér fullljóst hverjar orsakirnar
eru, en þar koma vafalaust til
mörg samverkandi atriði. Vil ég
nefna nokkur sem mér finnast
likleg, en vil þó taka fram, að
hér er aðeins um tilgátur að
ræða en ekki sannaðar niður-
stöður, enda ekki grundvallaðar
á itarlegum rannsóknum.
Breyting til hins
verra
Ég er ekki i nokkrum vafa um
aö þegar vinnutími tók að stytt-
ast, sérstaklega með tilkomu
hinna löngu fria um helgar,
varö mjög snögg breyting til
hins verra. Svo sem allir vita,
þarf mikill hluti vinnustétta
ekki að mæta til vinnu frá þvi á
föstudagskvöldi til mánudags-
morguns, enda sýnir það sig, að
aðfaranætur laugardaga eru
langverstar i Slysadeildinni
hvað drykkjuskap snertir.
Finnst mér það ömurleg stað-
reynd, aö sú gamal vinnupínda
þjóð, íslendingar, skuli ekki
þola að slaka örlitið á þræl-
dómnum án þess að steypa sér
útlannan eins ,,brennivlnisma”
sem raun ber vitni.
Kannski þolir fólk ekki þaö
tómarúm sem þarna myndast,
en þyrfti þá að fylla þá eyöu upp
meö einhverju heilbrigðara og
ánægjulegra en brennivlnssulli
og þarf að leggja alveg sérstak-
lega áherzlu á það I sambandi
viö æskuna. Nú munu einhverjir
spyrja. Hverskonar fólk ertu að
tala um? Eru það ekki bara úti-
gangar og annað slikt, sem
kemur þarna til ykkar I Slysa-
deildina? Svarið verður þvi
miður nei. Auðvitað ber að
fagna þvi, að ekki skuli vera til
það margt útigangsfólk sem
nemur þeim fjölda er þangað
kemur, en samt er það hryggi-
leg staðreynd, að þar má sjá
þverskurð þjóðfélagsins, allt frá
rónanum til góðborgarans, allt
frá nýfermdum unglingnum til
gamalmennisins, allt frá létt-
úðardrósinni til hispursmeyjar-
innar. Og þó að ég geti ekki lagt
fram ákveðnar tölur máli minu
til sönnunar þori ég að fullyrða,
að unglingar og konur hafa sér-
staklega sótt I sig veðrið I rlki
Bakkusar slðustu árin.
Svo sem að likum lætur er að-
sókn þessa fólks langmest að
næturlagi og kringum helgar.
Næturgöltrið gefur mér raunar
tilefni til umhugsunar um
svefnvenjur þjóðarinnar. Má
ekki vera að þær hafi óheppileg
áhrif? Mér virðist sem engar
fastar venjur hafi skapazt I
landinu um það, hvenær fólk
gengur til náða, jafnvel börn.
Stingur þetta mjög I stúf við
það, sem ég hef séð erlendis.
Þar virðist fólk yfirleitt viröa
svefnfriðinn, jafnvel þótt það
stundi áfengisdrykkju á kvöld-
in. Ég held að hinn skammi næt-
ursvefn hefni sln geypilega á
mörgum, bæði hvað snertir
vinnu og námsafköst, að ekki sé
talaö um llkams- og geðheilsu.
Drukkið fólk i
meirihluta
Svo að ég haldi áfram að lýsa
þvl, sem fyrir augu ber á vinnu-
staö minum, þá má heita svo að
eftir miðnætti, einkum siðustu
daga vikunnar, sé kófdrukkið
fólk þar I margföldum meiri-
hluta. Flest kemur vegna ein-
hverra slysa, sem beinlinis má
rekja til drykkjunnar og eru of-
beldisslys ósmár hluti þeirra.
Fólk hefir verið lamið, sumir
hafa hlotið áverka fyrir eigin
tilverknað, svo sem með þvi að
berja gegnum rúður, steypa sér
niður stiga, kasta sér út úr bll
eða henda sér I sjóinn o.s.frv.
Þótt undarlegt kunni að virð-
ast, eru ofbeldisslys engu sjald-
gæfari hjá fullorðnum en
unglingum, og ég er ekki frá þvl
að þeir ungu fleppi jafnvel betur
I þeim efnum, lendi sjaldnar I
alvarlegum ryskingum. Er það
verulega áberandi, hve oft kem-
ur til alvarlegra átaka I sam-
bandi við hjónabandserjur hjá
fullorðnu fólki, þá vafalaust oft-
ast vegna afbrýði.
Drykkjulýður þessi lætur oft
mjög dólgslega, eys skömmum
og svlvirðingum yfir starfsliö
stofnunarinnar, hefir i heiting-
um og hefir nokkrum sinnum
beitt llkamlegu ofbeldi. Oft er
fjölmennt fylgdarlið I för með
hinum slösuðu og veldur I flest-
um tilvikum miklum erfiðleik-
um. Það gefur auga leið, að all-
ar læknisfræðilegar rannsóknir
og aðgerðir eru býsna erfiðar
undir svona kringumstæðum og
stundum ómögulegar. Eru þá
ekki önnur úrræði fyrir hendi,
en að vakta sjúklinginn og blða
þess að af honum renni, og sjá
þá hvað kemur I ljós. En slík
vöktun gengur stundum erfið-
lega. Oft er fólk þetta undir á-
hrifum annarra vlmugjafa, auk
áfengis, og gerir það málið að
sjálfsögðu ennþá flóknara. Það
er raunar staðreynd, að neysla
ýmiss konar „róandi lyfja” fer
óhugnanlega I vöxt með ári
hverju, og verður vart hjá þvi
komizt að hef ja einhverjar mót-
aðgerðir I þeim efnum. Þess má
þó geta, að ekki verður mikið
vart við hass- eða LSD-neyzlu,
og má það teljast nokkurt ljós I
myrkri. Þegar fólk hefur neytt
áfengis I nokkrum mæli og dóm-
greindin er farin að sljóvgast,
hellir það oft I sig allskonar lyfj-
um, sem það hefur aðgang að,
til þess að „slappa af” eða
sofna, og er þá skammt yfir á
llfshættulegt stig, án þess að sá
hafi verið tilgangurinn. Ófá eru
þau tilfelli sem vjð fáum, þar
sem fólk er I djúpu meðvit-
undarleysi og engar upplýsing-
ar liggja fyrir um hvað er aö
ræöa. Stundum geta þó borizt
leiðbeiningar frá fylgdarliði eða
umbúðir lyfjanna finnast I vös-
um eða handtöskum sjúkling-
anna, en sú regla er þó hvergi
nærri algild. Ég þarf auðvitað
ekki aö rifja upp þá mörgu og
hörmulegu atburði, sem gerzt
hafa undanfarna mánuði. Um
þá hefur verið rætt og ritað I
fjölmiðlum. En margir eru þeir
atburðir litlu betri, sem litt eöa
ekki hafa verið ræddir opinber-
lega. Missir lifs, heilsu og ham-
ingju gerist ekki alltaf i skynd-
ingu. Öfl eyðileggingarinnar
vinna alveg eins oft hægt en
markvisst, og þá vekja þau ekki
eins mikla athygli, en endanleg
útkoma verður engu betri eða
jafnvel enn verri.
Fastagestir slysa-
deildarinnar
Slysadeildin hefur sina fasta-
gesti, hina svonefndu róna. 1
þeirra hópi eru bæði karlar og
konur, flest komið nokkuð til
aldurs. Þetta er ömurlegur hóp-
ur, sannkallað útigangsfólk.
Segja má að það sé yfirleitt
miklu auðveldara viðfangs en
aðrir áfengisneytendur. Starfs-
fólk stofnunarinnar þekkir það I
flestum tilfellum, og oftast er
það rólegt, en niðurbrotið and-
lega og llkamlega. Gistiheimilið
I gamla Farsóttarhúsinu hefir
að nokkru bætt hag þessa fólks,
en þó hvergi nærri sem skyldi.
Þar eru t.d. ekki skilyrði til
hjúkrunar veiku fólki. Oft verö-
ur Slysadeildin að hýsa svona
gesti næturlangt, þótt I rauninni
sé ekki um neitt gistirými að
ræða. Stundum tekur lögreglan
málið að sér. Oft kemur sama
fólkiö aftur og aftur með stuttu
millibili, jafnvel fárra daga.
Þetta eru óumdeilanlega sjúkl-
ingar, og er það þjóðfélaginu til
mikils vansa, hvernig á málum
þess er haldið, og fæ ég ekki séð,
hvernig við getum kennt okkur
við velferðarsamíélag, ef ekki
verður neitt aðhafzt I málefnum
þess. Það þýðir ekkert að loka
augunum fyrir tilveru þess. Það
er staðreynd, sem ekki veröur
umflúin.
Þá kem ég að nokkrum stór-
um og mikilvægum spurningum
varðandi hinn ört vaxandi
drykkjuskap Islenzku þjóðar-
innar, og tek þá mið af ástand-
inu svo sem það kemur mér fyr-
ir sjónir frá starfsvettvangi
mlnum. — Hvaðan kemur meg-
inhluti hins ölóða fólks I Slysa-
deildina? Það kemur langmest
úr heimahúsum og gleðistöðum
borgarinnar, og er fyrri hópur-
inn að mestu leyti fullorðið fólk
en hitt af yngri kynslóðinni.
Nokkrir koma úr fangageymsl-
um lögreglunnar, af götunni,
vinnustöðum og vlðar. Þá kem-
ur og alldrjúgur hópur á sumr-
um frá skemmtistöðum utan
Reykjavlkur, aðallega félags-
heimilum I nágrenninu. Ekui fæ
ég séð að danshús þau, sem ekki
hafa vlnveitingaleyfi, leggi
minna af mörgum en hin. Má
þvl ætla, að eftirlit sé ekki sem
skyldi. Miðvikudagar eru svo
kallaðir þurrir dagar, en ekki
held ég að ástandið sé þá nokkru
betra. Svo sem ég hef þegar get-
ið, virðist drykkjan komast I há-
mark aðfaranætur laugardaga,
en verður nokkru minni fyrstu
virku daga vikunnar.
Ekki er mér kunnugt um,
hvernig þetta birtist I skýrslum
lögreglu, og má vera að þar sé
nokkur munur á, en vafalaust
ekki mikill. Ég hef það fyrir
satt, að drykkjuskapur hafi
aukizt mjög mikið I nær öllum
þeim löndum, sem við tökum
helzt mið af. Til þess liggja
vafalaust margar og samverk-
andi orsakir. Opinberar skýrsl-
ur telja, að áfengisneyzla á
hvern einstakling sé minni hér
en þar. Vera má að þessum
skýrslum sé ekki fulltreystandi,
t.d. kemur ekki fram neyzla
smyglaðra drykkja. Þá hygg ég,
að hér á landi séu mjög margir,
sem aldrei bragða áfenga
drykki, nema þá örsjaldan, svo
sem I réttum eða á þorrablóti,
og má því gera ráð fyrir að er-
lendis dreifist neyzlan á hlut-
fallslega fleiri. Ég hef þó engar
sönnur fyrir þessu. Þá kann að
vera, að tslendingar drekki
meira I skorpum en aðrir og að
sídrykkja sé hér minni. En hvað
um það. Ég hef kynnzt fjöl-
mörgum stofnunum, bæði aust-
an hafs og vestan, er hafa með
höndum samskonar starfsemi
og Slysadeild Borgarspltalans,
og er það áberandi, hve aðsókn
drukkins fólks er þar miklu
minni.
Ofstopahneigð
mörlandans
Þetta vekur þá spurningu,
hvort íslendingar þoli áfengisá-
hrif verr en aðrir. Ekki telst það
llklegt. Hitt er trúlegra, að þjóö-
félagsleg ögun sé hér minni, og
víst er um það, að umburðar-
lyndi gagnvart ofbeldisfólki er
ótrúlega mikið, jafnvel hjá lög-
reglu og dómstólum, og ekki
slzt, sé áfengisneyzla undirrót-
in. Þéttbýli er tslendingum, enn
sem komið er, framandi, en það
útheimtir vissan félagslegan
þroska, sem ekki lærist nema á
löngum tima. Vafalitið má aö
nokkru rekja þá óláta og of-
stopahneigð, sem gjarna gripur
mörlandann, er hann hefur feng
ið sér einn eða fleiri sjússa, til
þess. t stuttu máli sagt: Okkur
vantar hina aldagömlu hefð I
umgengnismenningu þéttbýlis,
sem þróazt hefur með öðrum
þjóöum.
Hversvegna drekkur fólk á-
fengi, og hversvegna svona
mikið? Líklega kann enginn eitt
allsherjar svar við þvi. Hefur
það of mikil fri? Ég gat þess I
upphafi máls mins, að snögg
umskipti hefðu orðið til hins
verra, þegar laugardagur var
gerður að fridegi margra
starfsstétta. Ekki trúi ég þvl, að
minnkandi brauðstrit út af fyrir
sig þurfi endilega að leiða til
vaxandi óreglu, — hitt mun
sönnu nær, að skapist tómarúm
I llfi fólks, kann það að leiða til
vandræða. Þegar svo þess er
gætt, að vinnutími hefur ekki
aðeins stytzt, heldur hefur
flest vinna einnig orðið léttari
vegna breyttrar tækni, og fólk
þar af leiðandi ekki eins þreytt
að dagsverki loknu og áður fyrr.
Hvíldin verður þvl ekki jafn
nauðsynleg. Fer þá gjarna svo,
að athafnaþrá fær sér miður
heppilega útrás, ef til vill I
þeirri trú, að betra sé illt að
gera en ekki neitt.
Þarna má kannski greina
hinn margumtalaða lifsleiða, en
hann er vafalaust einhver
hættulegasti fylgifiskur nútlma
mannllfs. En er ekki hægt að
eygja einhverja von á þessu
sviði? Ég er viss um að svo sé.
Aldnir sem ungir hljóta að geta
fundið eitthvað betra en brenni-
vín sér til dundurs i tómstunda-
leiöindum slnum. Auðvitað þarf
hið opinbera að koma til móts
við þegnana I þessum efnum, en
slzt af öllu mega þeir sjálfir
vera óvirkir neytendur og blða
þess að stjórnvöld mati þá svo
sem búpening I innistöðu. Er illt
til þess að hugsa, ef velferðar-
þjóðfélag okkar með öllu sínu
skólakerfi verður til þess að
draga úr hugmyndaauögi Og
sköpunargleði fólksins. Við
hljótum að ætlast til hins gagn-
stæða.
Peningaflóðið ýtir
undir drykkjuæðið
„Margur verður af aurum
api”, segir máltækið. Ekki held
ég að það orki tvimælis, að hið
glfurlega peningaflóð, sem ætt
hefur yfir landið undanfarna
áratugi, hafi ýtt undir drykkju-
æðið. Sifelldur barlómur um
auraleysi breytir þar engu.
Enginn skilji þó orð mín svo, að
ég sé að mæla með kjaraskerð-
ingu, heldur þvi, að menn reyni
að koma f jármunum sínum i lóg
með skynsamlegri hætti.
Kynslóðabil er eitt af mörgum
tlzkuorðum nútlmans. Enda
þótt þar sé um talsverðar ýkjur
að ræöa, er það til, og á vafalítið
nokkurn þátt i vaxandi óreglu.
Þar sem góð samheldni rlkir
milli hinna ýmsu aldursflokka
fjölskyldunnar, mun mikill
drykkjuskapur fátlður. Óllklegt
er aö afi og amma færu með
stálpuðum barnabörnum sinum
inn á gleðihús til ölteitis. Þvi
miöur hafa ýmsar opinberar að-
gerðir ýtt undir aðskilnað hinna
ýmsu aldurshópa. Komið hefur
verið upp sérstökum skemmti-
stööum fyrir vissa aldurshópa,
svo og sérstökum skemmtiþátt-
um I útvarpi og sjónvarpi
o.s.frv. Væri ekki nær að stuðla
aö sameiginlegri félagsstarf-
semi fyrir fólk á öllum aldri?
Það er sannfæring mln, að það
myndi setja menningarlegri
svip á skemmtanallfið en nú er.
Enda þótt velferð þegnanna
beri hátt I islenzku þjóðfélagi,
þá einkennist það engu siður af
viðskiptamennsku, ásamt þvi
mangi og prangi, sem henni
fylgir. Allir vilja græða, og
gróðavon I sambandi við
brennivin er hreint ekki litil.
Svo sem allir vita, er áfengis-
sala ein meginundirstaða ríkis-
kassans. Frá Áfengisverzlun rlk-
isins streyma milljónirnar án
afláts I sltóma fjárhirzlu allra
landsmanna, og yrði nokkurt lát
þar á, myndi öll opinber starf-
semi sigla I strand á skömmum
tlma. Og einstaklingar græða
llka á áfengissölu.
Sumir fá umboðslaun af inn-
flutningnum, enda þótt ríkið sjái
um hann, og verður það að telj-
ast þægileg fjáröflunarleið. Eig-
endur danshúsa fá sinn ómælda
skerf, og mér er sagt, að hótel-
rekstur á Isandi bókstaflega
standi og falli.með áfengissölu.
Og svo má ekki gleyma félags-
heimilunum, menningarstöðv-
um dreifbýlisins. Það skyldi þó
ekki vera brennivlnið, sem
heldur þeim uppi, þótt óbeint sé.
Þar eru auglýst böll I útvarpi og
blöðum,og þar á einhver hljóm-
sveit með undarlegu nafni að
leika fyrir dansi. Ekki er þar
vínveitingaleyfi, en menn bara
leggja sér til drykkinn sjálfir,
og afraksturinn þekkja flestir
landsmenn.
Skemmtanir eru mikið inn-
legg I hamingjusamt mannlif,
ekki sízt hjá ungu fólki. Þetta
hljóta allir skyni bornir menn að
viðurkenna. Skemmtanir má
þvl telja til llfsnauðsynja. En
fær fólk einhverja svölun á
skemmtanaþörf sinni á hinum
dæmigerðu dansleikjum undan-
farinna ára? Ég efast stórlega
um það, þótt þar séu margar
undantekningar.
Ég trúi ekki öðru en að hægt
væri að færa skemmtanalif Is-
lendinga I betra horf en nú er.
Þaö mætti til dæmis efna til
sameiginlegra samkvæma fyrir
hina ýmsu aldursflokka. Þar
væri bannað að hafa áfengi um
hönd. Fólkið þyrfti sjálft aö
leggja til eitthvað af skemmti-
atriðúnum, en auðvitað yrði
dansinn stór þáttur. Með þessu
móti gæti heilbrigð sköpunar-
gleöi þátttakendanna fengið út-
rás, en vafalaust yrði hér af
nokkur kostnaður, svo sem
vegna leiðbeiningarstarfa, og
væri ekki óeðlilegt, að opinber
hjálp kæmi til, en fyrst og
fremst v.æri hér kjörið og heill-
andi verkefni fyrir ýmiss konar
félög.
Kaffihúsallf er sérlega fátæk-
legt á íslandi, jafnvel hér I höf-
uðstaðnum. Erlendis eyðir fólk
miklum tima á slíkum stöðum.
Þar situr það yfiir kaffibolla,
við tedrykkju eða eitthvað létt-
æti og spjallar við kunningja.
Þetta bætir úr einmanaleik
margra, og finnst mér llklegt,
að væru sllkir staðir til hér á
landi.myndu þeir bjarga mörg-
um frá að gripa til flöskunnar á
stundum tómleika og leiðinda.
Minnimáttarkennd
og tizka
Feimni og minnimáttarkennd
er vafalítið algeng orsök
drykkjuskapar. Sumum er svo
farið, að þeir þora vart að opna
munninn fyrr en þeir eru farnir
að finna á sér og verða allir aðr-
ir, fyllast stórmennsku og of-
stopa, og geta orðið hinir verstu
viðureignar.
Tlzkan er mikill harðstjóri, og
fyrir henni verður flest að lúta i
lægra haldi. Nú sem stendur er
brennivlnsdrykkja mikið tizku-
fyrirbæri, sem mörgum finnst
erfitt að sniðganga. En kannski
má hugga sig við það, að tizkan
er hverflynd, svo þar kann að
leynast einhver von um betri
ttö.
Frelsi er eitt misnotaðasta
orð tungunnar, og þar sem ís-
lendingar eru flestum meiri ein-
staklingshyggjumenn, hættir
þeim mjög til að llta aðeins á
frelsi sinnar eigin persónu. Oft
má heyra fólk segja eitthvað á
þessa leið: „Þér kemur ekert
við þótt ég fari á fylliri, það er
mitt einkamál”. Svona fólki
gleymist bara, að frelsi þess
nær ekki svo langt, að það megi
óhindrað troða á tám annarra,
en það gera einmitt þeir, sem
drekka I óhófi. Heimilisfaðir,
sem drekkur kannski út peninga
fjölskyldunnar, svo hún verður
að leita á náðir hins opinbera,
hefur sannarlega misnotað
frelsi sitt. Eða hvað segja menn
um óeirðaseggina, sem gera sér
leik aö þvi að misþyrma sam-
borgurum sínum eða eyðileggja
dýrmæt verðmæti?
Þolinmæði er vafalaust mikil
og góð dyggð, þar sem hún á við,
en stundum finnst mér sem
samfélagið og stofnanir þess
gangi of langt I þeim efnum.
Vitað er, að bæði opinberar
stofnanir og einstaklingar sýna
drykkfelldu starfsfólki sínu oft
og tíðum frábært umburðar-
lyndi. Enda þótt það komi bæði
seint og illa til vinnu, heldur það
störfum slnum eins og ekkert
hafi I skorizt. Vinnuafköst svona
fólks á mánudögum, og jafnvel
slðari hluta föstudaga, eru oft
ekki upp á marga fiska, en þvl
er gjarnan tekið sem einhverju
sjálfsögðu böli, sem ekki verði
Starfsfólk Slysadeildarinnar á oft I miklum vandræðum vegna drukkins fólks, sem kemur á deildina
og hefur stundum I för með sér drykkjufélaga. Drykkjulýður þessi lætur oft mjög dólgslega, eysskömmum
og svlvirðingum yfir starfslið deildarinnar, og fyrir hefur komið, að hendur hafi veriö lagðar á starfsmenn
— Þessi mynd var tekin, þegar einn lækna Slysadeildarinnar liðsinnti manni, sem þangað hafði leitaö.
viö ráðið. Mér er ljóst, aö þetta
er mjög erfitt mál viðureignar,
en vert fyllstu Ihugunar. Finnst
mér að stéttarfélög þau, sem
hér kunna að eiga hlut að máli,
ættu að Ihuga það.
Linkind lögreglu
og dómsvalds
Ég hef áður minnzt á linkind
lögreglu og dómsvalds gagnvart
óforbetranlegu drykkjufólki. 1
hópi þess eru margir ofbeldis-
og slbrotamenn, sem engin lög
virðast ná yfir. Þeir komast upp
með það að kúga sina nánustu,
eyða fjármunum þeirra, veita
þeim likamsárásir og hóta þeim
jafnvel bana. En athafnir þeirra
ná oft út á meðal almennings I
formi árása og innbrota. Sjálf-
ræðissvipting reynist oft mjög
erfið. Þeir beita gjarnan hótun-
um við aðstandendur sina, láti
þeir þá ekki afskiptalausa. At-
hafnafrelsi þeirra virðist oft svo
hátt metið, að enginn má snerta
hár á höföi þeirra. Enginn skilji
orö mín svo, að ég óski eftir lög-
regluriki, en uppivöðslu svona
vankantamanna eiga lögreglu-
völd að koma i veg fyrir, jafnvel
þótt það kosti einhverja frelsis-
skerðingu.
Ekki get ég hjá þvi komizt að
vikja nokkrum orðum að trygg-
ingakerfi okkar.
Enginn efi er á þvi, að slysa-
tlðni drukkinna manna er mjög
mikil, og oft verða þeir öðrum
að meini. Stundum hlýzt hér af
meiri eöa minni varanleg ör-
orka. Og hver borgar? Hinn
seki, þ.e. sá drukkni? 1 lang-
flestum tilfellum kemur kostn-
aðurinn ekki niður á honum,
heldur verða tryggingarnar aö
borga. Drukkinn maður slær i
gegnum rúðu og stórslasast á
hendi. Hann getur verið óvinnu-
fær vikum og mánuðum saman,
jafnvel orðið öryrki. Oftast
verður útkoman sú, að trygg-
ingarnar borga ekki aðeins
kostnað við lækninguna, heldur
og sjúkradagpeninga. Sama
verður uppi á teningnum þegar
ofbeldismaður veldur öðrum
llkamstjóni. Langoftast verður
hið opinbera að bæta tjónið, aö
svo miklu leyti sem hægt er.
Neyzla áfengis er oröin svo
rótgróin I lifi flestra þjóða, að
vart er við þvi að búast, að
henni verði útrýmt i náinni
framtlð. Hinsvegar ætti að vera
hægt að reisa þar við nokkrar
skorður, svo að ekki þurfi að
tala um almennt áfengisböl.
Þannig hefur farið með marga
sjúkdóma. Þeim hefur ekki ver-
iðútrýmt að fullu en haldið svo i
skefjum, að þeir skoöast ekki
sem þjóðarplága.
Nú er mjög talað um mengun i
náttúrunni, og er það vonum
seinna. Undanfarið hafa menn
hagað sér líkt og gerlar I brugg-
keri, en þeir halda áfram að
eitra umhverfi sitt, unz þeim
sjálfum verður ólift.
Mennirnir sjálfir eru hluti lif-
rlkis náttúrunnar og verða að
hegða sér sem slikir. Það er þvi
ekki nóg að vernda gróður og
dýralif fyrir allskyns ólyfjan,
heldur verður mannfólkið lika
að vernda sjálft sig, og sú vernd
er ekki slzt fólgin I baráttu gegn
allskonar eiturneyzlu, og verður
þá áfengi vafalaust efst á blaði.