Tíminn - 14.02.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 14. febrúar 1975
TÍMINN
9
r

Otgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Ilelgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu við l.indargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323—
auglýsingasimi 18523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Hliðarrdð-
stafanir
Það þarf ekki að taka fram, að gengislækkun er
alltaf neyðarúrræði, sem gripið er til i þeim til-
gangi að afstýra öðru verra. Þetta gildir ekki siður
um þá gengisfellingu, sem nú hefur verið ákveðin,
en hinar fyrri. Með gengisfellingunni nú er þess
vænzt, að komið hafi verið i veg fyrir stöðvun út-
gerðarinnar og óhæfilega gjaldeyriseyðslu. En
þótt þetta tvennt kunni að hafa náðst, er vandinn
allur engan veginn leystur.
Það er sérstakur óhugur i mörgum i sambandi
við gengisfellingar, vegna þeirrar reynslu, sem
fékkst af gengisfellingunum 1967 og 1968. Þeim
fylgdi þá stórfellt atvinnuleysi og mikil kjara-
skerðing hjá láglaunafólki. Þetta er þó ekki rétt að
skrifa að öllu leyti á reikning gengisfellinganna
sjálfra, heldur að sumu leyti á reikning rangra
hliðarráðstafana, og áð öðru leyti á reikning
hliðarráðstafana, sem ekki voru gerðar. Þannig
má t.d. rekja hið mikla atvinnuleysi, sem oft rikti
á þessu timabili, að mjög verulegu leyti til alltof
mikils samdráttar i opinberum framkvæmdum, of
mikils samdráttar i útlánum fjárfestingarsjóð-
anna, og of mikillar takmörkunar á rekstrarlánum
til iðnaðarins og fleiri atvinnugreina. Það voru
þessar óheppilegu samdráttaraðgerðir, sem voru
gerðar samhliða gengisfellingunum, sem áttu
verulegan þátt i hinu mikla atvinnuleysi um-
ræddra ára, landflóttanum og vaxandi vantrú á
framtið lands og þjóðar. Hin óbærilega kjara-
skerðing hjá láglaunastéttunum stafaði svo að
verulegu leyti af þvi, að nauðsynlegar hliðarráð-
stafanir höfðu ekki verið gerðar til að tryggja kjör
þeirra. Af hinni bitru reynslu þessara ára er vissu-
lega hægt að læra margt um það, hvað beri að var-
ast og hvað beri að gera i sambandi við gengisfell-
ingar.
Það er yfirlýst stefna núverandi rikisstjórnar,
að hún telji það meginverkefni sitt i efnahagsmál-
unum að tryggja atvinnuöryggið og hlut þeirra,
sem minnst bera úr býtum. Við þetta tvennt munu
þær hliðarráðstafanir, sem nú eru undirbúnar i
framhaldi af gengisfellingunni, fyrst og fremst
miðast. Þessar ráðstafanir verður að vanda vel og
reynt að tryggja sem bezt, að þær nái umræddum
tilgangi. Það ætti að vera til mikils stuðnings i
þessum efnum, að verkalýðshreyfingin hefur lýst
yfir þvi, að hún hafi þetta tvennt einnig efst á
blaði. Meginkrafa hennar er að atvinnuöryggið
verði tryggt, en þar næst að hlutur láglaunastétt-
anna verði tryggður sem bezt.
Allir munu sammála um, að nauðsynlegt sé að
halda opinberum útgjöldum sem mest i hófi.
Nauðsynlegt er að gæta þar sparnaðar og hag-
sýni, eins og frekast er unnt. En sá sparnaður sem
dregur úr atvinnuörygginu og leiðir til atvinnu-
leysis, er of dýru verði keyptur. Þeir sem muna
eftir atvinnuleysinu á heimskreppuárunum og ár-
unum 1967—1969, gera sér þetta áreiðanlega ljóst.
Dómarnir um núverandi stjórn munu áreiðanlega
fara mjög eftir þvi, hvernig henni tekst að tryggja
atvinnuöryggið á þeim miklu erfiðleikatimum,
sem nú eru.
ERLENT YFIRLIT
Hagstæður spádómur
varð Heath að falli
Thatcher hafði heppnina með sér
EFTIR hin sögulegu úrslit,
sem urðu i fyrstu umferð for-
mannskjörsins hjá brezka t-
haldsflokknum, fól stórblaðið
Sunday Times nokkrum
blaðamönnum sinum að
kynna sér sem gerst alla
málavexti, m.a. með trúnað-
arviðræðum við ýmsa þing-
menn og aðra forustumenn
flokksins. Niðurstaða þessar-
ar könnunar varð sú, að mis-
tök hjá helztu aðstoðarmönn-
um Heaths hefðu verið ein
helzta orsök þess, hvernig fór.
Þeir töldu sig hafa komizt að
raun um það siðustu dagana
fyrir kosningarnar, að Heath
væri að vinna á, og myndi
jafnvel ná kosningu strax i
fyrstu umferðinni, en til þess
þurfti hann ekki aðeins að fá
meirihluta greiddra atkvæða,
heldur einnig 15% fleiri at-
kvæði en næsthæsti keppinaut-
ur hans. Það var ákveðið af
Heath og umræddum aðstoð-
armönnum hans, að þessu
skyldi haldið vandlega leyndu,
þvi að það gæti haft óheppileg
áhrif, ef það bærist út. En ein-
hver eöa einhverjir i trúnað-
armannahópnum virðast hafa
brotið þagnarheitið, þvi að
sama daginn og kosið var,
birtist sú spá i öllum morgun-
blöðunum, að Heath myndi
sennilega ná kosningu i fyrstu
umferð. Aðrar heimildir telja,
að raunverilega hafi enginn af
trúnaðarmönnum Heaths
brugðizt, heldur hafi fylgis-
menn Margaret Thatchers
komið þessari spá á framfæri,
enda hagnaðurinn af spánni
allur hennar. Þannig var
nefnilega háttað, að margir
þingmenn vildu hvorki Heath
né Thatcher sem formann
flokksins, og hugðust þvi beita
atkvæði sinu þannig að óhjá
kvæmilegt reyndist að kjósa á
ný. Fyrirætlun þeirra var ým-
ist sú að skila auðu eða að
kjósa þriðja frambjóðandann,
Fraser, þvi að hann hafði enga
möguleika til að ná kosningu,
en atkvæði, sem féllu á hann,
báru vott um andstöðu gegn
Thatcher og Heath.
Þegar þessir menn lásu
spána um sigurmöguleika
Heaths I dagblöðunum, urðu
þeir óðir og uppvægir. Sam-
kvæmt frásögn Sunday Times
komu sextán þeirra saman i
þinghúsinu um morguninn, en
þeir voru allir búnir að ákveða
að skila auðu i fyrstu kosning-
unni. Nú voru hinsvegar góð
ráð dýr, og eina leiðin til að
koma i veg fyrir sigur Heaths
virtist sú, að kjósa Thatcher i
þeirri von, að Heath fengi ekki
15% fleiri atkvæði en hún,
jafnvel þótt hann næði hrein-
um meirihluta. Allir þessir
sextán þingmenn ákváðu þvi
að kjósa Thatcher þótt þeir
væru henni siður en svo fylgj-
andi. Sunday Times segir, að
svipað hafi gilt um jafnmarga
þingmenn aðra. Spáin um sig-
ur Heaths tryggði Thatcher
þannig 30 atkvæði og sneri
hlutunum þannig við, að hún
fékk 11 atkvæðum fleira en
Heath, en hefði ella feng-
ið um 20 atkvæði færra. (Hún
fékk 130 atkv. en Heath 119).
Þetta tryggði Thatcher jafn-
framt svo mikið forskot, að
eftir það var ekki hægt að
koma i veg fyrir endanlegan
sigur hennar. Rangur spá-
dómur, ásamt hinni furðulegu
15% reglu, tryggði henni
þannig sigurinn.
HIÐ þekkta vikurit, The Eco-
Margaret Thatcher og fyrr-
verandi leiðtogi hennar, sem
hún hefur nú leikið grálega.
nomist, sem einnig kynnti sér
málavexti, kemst að sömu
niðurstöðu og blaðamennirnir
hjá Sunday Times. The Eco-
nomist segir, að siðdegis á
kosningadaginn hafi um 30
þingmenn, sem annaðhvort
ætluðu að skila auðu eða kjósa
Fraser, ákveðið að kjósa
Thatcher til þess að koma i
veg fyrir sigur Heaths, þvi að
eina leiðin til þess virtist sú,
aö koma i veg fyrir að hann
fengi 15% fleiri atkvæði en
Thatcher.
Það mun sennilega eiga
eftir að verða mikið umræðu-
efni, hvernig spáin um sigur
Heaths komst i dagblöðin dag-
inn, sem kosib var. Var orsök-
in sú, að einhver af trúnaðar-
mönnum Heaths hafði ekki
reynzt nógu þagmælskur, eða
voru slyngir fylgismenn That-
cher hér að verki? Jafnframt
mun það verða umræðuefni,
hversvegna fylgismenn
Heaths gerðust jafn bjartsýnir
undir lokin og raun varð á?
Voru ef til vill fylgismenn
Thatcher hér að verki, sökum
þess að þeim var 1 jós., að
helzta ráðið til að afla nenni
fylgis var að hræða með þvi,
að Heath væri að sigra, og
helzta ráðið gegn þvi væri að
kjósa Thatcher, svo að Heath
félli vegna 15%-reglunnar?
EF LITIÐ er yfir sögu þessa
sérstæða formannskjörs, virð-
ist það einkennandi, að hjá
Heath og Whitelaw rekur
hvert óhappið annað, eins og
það, sem lýst er hér að fram-
an, en Thatcher hefur heppn-
ina meðsér frá upphafi. Rangt
er t.d. að segja, að hún hafi
verið frambjoðandi hægri
armsins i flokknum, þótt hún
hafi fylgt honum að vissu
leyti, en að öðru leyti ekki.
Thatcher greip tækifærið,
þegar enginn af leiðtogum
hægri armsins þorði i framboð
og horfur voru á, að Heath
fengi engan skæðan keppi-
naut. Þá ákvað hún sjálf að
fara I framboð, og hægri arm-
urinn átti ekki annars kost en
að styðja hana, en án nokkurr-
ar ánægju i upphafi. I fyrstu
naut hún stuðnings aðeins fá-
menns hóps, sem var aðallega
skipaður mönnum, er höfðu
starfað á einn eða annan hátt
hjá fjölmiðlum, og voru meira
á móti Heath af persónulegum
ástæöum en málefnalegum.
Þeir studdu ekki Thatcher
fyrst og fremst vegna skoðana
hennar, heldur vegna þess að
hún er sérstakur og eftirtekt-
arverður persónuleiki, og
Bretar hafa löngum viljað lúta
leiösögn slikra manna. Eftir
að Thatcher hóf svo baráttuna
opinberlega fyrir framboði
sinu, reyndist hún fullnægja
vel kröfum þeirra, sem krefj-
ast mikils persónuleika af for-
ingjum sinum. Þrek hennar
virtist einnig óbilandi, þvi að
hún sinnti þingstörfum jafnt
og áður og varð þvi skelegg-
ari, sem nær dró úrslitunum.
Siðastliðinn laugardag flutti
hún t.d. ræðu á fundi ungra i-
haldsmanna, sem höfðu flestir
verið fylgjandi Heath og
harmað fall hans. Viðstaddir
blaöamenn segja, að með ræð-
unni hafi Thatcher unnið hugi
fundarmanna. Svo vel féll
fundarmönnum skeleggur
málflutningur hennar. Af
hálfu andstæðinga hennar
mun sigur hennar verða túlk-
aður sem hægri sveifla og hon-
um likt við sigur Goldwaters i
Bandarikjunum á sinum tima.
Þetta er þó ekki rétt, þvi að lit-
ill munur er gerandi á ihalds-
mennsku Heaths og That-
chers. Thatcher hefur oft sýnt,
að hún er fljót að læra og
finnur vel, hvaðan vindur-
inn blæs. Tvimælalaust er hún
mun slyngari og meiri per-
sónuleiki en Goldwater. A
þessu stigi er að sjálfsögðu
erfitt að spá þvi, hvernig henni
muni farnast, en ólikleg spá er
þaö ekki, að hún geti átt eftir
að reynast Wilson skæður
keppinautur, en Wilson stjórn-
ar sennilega enn sundurlaus-
ari flokki en hún.
Þ.Þ.
Þ.Þ.