Tíminn - 20.02.1975, Blaðsíða 6

6
TtMINN
Fimmtudagur 20, febrúar 1975
til annarra ríkja"
— rætt við Tryggve Bratteli,
forsætisrdðherra Noregs
„Nú er mönnum Ijóst, að efna-
hagsvandinn verðurekki leystur
með því að flytja vandamólin út
Karl-Skytte er einn
þekktasti stjórnmála-
maður i Danmörku um
þessar mundir. Skytte
hefur setið á þingi frá
árinu 1947, gegndi emb-
ætti landbúnaðarráð-
herra á árunum 1961-
1963, en frá árinu 1968
hefur hann verið forseti
danska þjóðþingsins.
Sem dæmi um traust
það, er hann nýtur, má
nefna, að hann hefur
jafnan verið kjörinn
þingforseti með sam-
hljóða atkvæðum þing-
manna.
— Karl Skytte. Á timabili var
álitið, að þú yrðir næsti forsætis-
ráðherra Danmerkur. Er eitt-
hvað hæft I því?
— Margrét drottning fól mér að
Mörg undanfarin ár
hefur Trygve Bratteli
forsætisráðherra Nor-
egs, verið i hópi þeirra
stjórnmálamanna
norskra, sem atkvæða-
mestir hafa verið. Hann
situr þing Norðurlanda-
ráðs þessa dagana og
tók þvi ljúfmannlega, er
blaðamaður Timans fór
þess á leit, að fá að eiga
við hann stutt viðtal i
ysnum á göngum Þjóð-
leikhússins.
— Ég hef sjálfur fengizt ofurlit-
ib við blaðamennsku, sagði Bratt-
eli, þvi að fyrsta pólitiska starfið,
sem ég tókst á hendur var einmitt
fólgið i blaðamennsku. Ég var 24
ára, þegar mér var faliö að vinna
við litið blað, sem Ut var gefið i
Kirkens, smábæ norður við þá-
verandi landamæri Noregs og
Finnlands. Þar var ég þó ekki
nema tæpt ár, þvi að siðan tókst
ég á hendur ritstjórn blaðs ung-
mennasamtaka Verkamanna-
flokksins. Siðanhefur pólitikin átt
allan tima minn. Hins vegar er
kona min blaðamaður að atvinnu,
sagði Bratteli og kimdi. Hún
hefur m.a. skrifað i Arbetarblad-
et og átt viðtö) við ýmsa kunna Is-
lendinga, Laxness og Ásmund
Sveinsson.
— Þetta er nU ekkert nýtt, var
svar Brattelis, þegar við spurðum
hann, hvort hann væri sammála
þeim sem halda þvi fram að viða
um lönd gæti nU vaxandi tor-
tryggni almennings i garð stjórn-
málamanna. — Ég hef heyrt
þessu haldiðfram eins lengi og ég
man. 1 þessu sambandi má minn-
ast áranna upp Ur 1930. Þá reynd-
ust þeir menn, sem voru við völd i
ýmsum Evrópurikjum þess ekki
umkomnir að takast á við at-
vinnuleysi og annan vanda, sem
að steðjaði og þvi fór sem fór.
Hins vegar held ég að við þurfum
ekki að óttast svipaða atburði nU.
Á árunum upp Ur 1930 reyndi
hvert land um sig að bjarga sér
með þvi að undirbjóða fram-
leiðsluvörur annarra og minnka
innflutning. NU er mönnum hins
vegar ljóst — eins og dæmin
sanna — að þeir leysa engan
vanda með slikum tilraunum til
þess að flytja Ut vandamálin til
annarra rikja.
Efnahagsvandinn nU stafar að
miklu leyti af þeim mun, sem til
skamms tima hefur verið á verði
oliu og annarra hráefna á annan
bóginn og verði iðnvarnings á
hinn. A þessu hefur siðan orðið
skyndileg breyting á skömmum
tima og það hefur leitt til vand-
ræðanna.
Þær breytingar, sem nU hafa
orðið i þessum efnum hafa gerzt
hraðar en dæmi eru til um áður.
Ég efast samt ekki um að mönn-
um takist innan tiðar að vinna
bug á þessum örðugleikum og að
oliuframleiðendur og oliukaup-
endur komist að samkomulagi.
— En hvað um þá skoðun, að
þau efnahags vandræði, sem
Vesturlönd eiga nú við að striða,
megi rekja til galla i sjálfu hinu
kapítaliska hagkerfi?
— Þetta eru bara orð, sem
merkja i rauninni ekki neitt. —
Við skulum i þessu sambandi
gera okkur ljóst, að efnahags-
vandinn er — þótt ærinn sé i sum-
um löndum — litilvægur i sam-
bandi við þær efnahagslegu og fé-
lagslegu hræringar aðrar, sem nU
eiga sér stað. Hins vegar gerum
við sem lifum og hrærumst á
þeim timum, þegar stórfelldar
breytingar verða okkur sjaldnast
glögga grein fyrir þeim, og enn
verra er að átta sig á þvi til hvers
þær leiða.
— Hver áhrif telja menn, að
olian á Norðursjónum muni hafa i
Noregi — félagsiega og efnahags-
lega?
— Þetta er og verður eitt höf-
uöviðfangsefnanna i norskum
stjórnmálum á næstu árum. Við
munum byggja oliuvinnsluna upp
smám saman, þannig að hUn
komi okkur til góða um langa
framtið, þvi að við teljum vanda-
saman hag að snöggum og
skammvinnum gróða, vegna
þeirra áhrifa, sem slikt hefði fé-
lagslega og efnahagslega.
Sem stendur er halli á viðskipt-
um okkar við Utlönd, en við höfum
ekki teljandi áhyggjur af þvi,
vegna þess að við vitum, að eftir
nokkur ár verða tekjur okkar af
oliunni orðnar svo miklar, að þær
munu fyllilega jafna metin. Þessu
til viðbótar eigum við orkugjafa
af öðru tagi auk hráefna. v
— Látið hefur verið liggja að
Frh. á bls. 15
Trygve Bratteli ræðir við blaða
leikhússins.
ann Timans á göngum Þjóð
Algert ábyrgðarleysi að draga
úr landbúnaðarframleiðslu
Rætt við „Carlsson fran Vikmanshyttan", þingmann
Miðflokksins sænska
Eric Carlsson hefur
setið á sænska þinginu
frá árinu 1958. Carlsson
er bóndi og situr á þingi
fyrir Miðflokkinn. Hann
er — eins og svo margir
íslendingar — kenndur
við bæ sinn og er
þekktur i Sviþjóð sem
„Carlsson frán
Vikmanshyttan.”
— Hvar býrðu I Sviþjóö, Carlson?
— Ég bý i „Södra-Dalarna” —
ég býst við, að flestir viti, hvar
Dalina er að finna i Sviþjóð.
— Hver eru helztu vandamál þess
byggðarlags?
— A þessari öld hafa margir
flutzt á brott frá Dölunum, til að
leita sér atvinnu i þéttbýlinu. At-
vinnumálin hafa verið verst
viðureignar — erfitt hefur verið
að fá iðnfyrirtæki til að byggja
upp einhvers konar iðnað i
byggðarlaginu, svo að nú rikir
nokkurt atvinnuleysi i heima-
byggð minni, þótt viða annars
staðar i Sviþjóð sé næga atvinnu
að fá.
— Hver eru helztu áhugamál þin
á þingi?
— Ég hef um nokkurt skeið
verið varaformaður i almanna-
trygginganefnd sænska þingsins.
Af skiljánlegum ástæðum hef ég
þvi fylgzt náið með framgangi
mála á þvi sviði. 1 haust
samþykkti þingið loks — eftir
tæplega áratugs langa baráttu
okkar miðflokksmanna — löggjöf
er kveður á um, að allir þeir, er
náö hafa 65 ára aldri, skuli fá
greiddan ellilifeyri. Lög þessi
taka gildi 1. jUli 1976.
— Hvernig er búið að öldruðu
fólki I Sviþjóð af hálfu hins
opinbera?
— Ég held að búið sé að þvi á
viðunandi hátt. Elllilifeyrir er að
minum dómi nægilega hár til að
fólk fái lifað góðu lifi. Stefnan er
sú, að fólk geti bUið sem lengst
heima. 1 þvi skyni hefur verið
komið á fót viðtækri hUshjálp, svo
og annarri félagslegri aðstoð,
sem nausynleg er.
Frh. á bls. 15
Eric Carlsson
(Timamyndir Gunnar)
Ég ætlaði mér aldrei að verða
forsætisróðherra
staðið I vegi fyrir stjórnarmynd-
un. Er það rétt?
• — Nei, a.m.k. varð ég aldrei
var við slikan ágreining, enda
komust stjórnarmyndunarvið-
ræðurnar aldrei á það stig. Mér
fannst rikja einlægur vilji hjá for-
ystumönnum þeirra flokka, er
aðild áttu að viðræðunum, til að
koma saman sterkri stjórn.
— Hverju á Vinstri flokkurinn
að þinum dómi fyrst og fremst að
þakka velgengni sina I nýafstöðn-
um þingkosningum?
— Ég álit, að þingkosningarnar
hafi verið persónulegur sigur
Poul Hartlings,er var orðinn eins
konarlandsfaðiriaugum nokkurs
hluta dönsku þjóðarinnar. Aftur á
móti skýri ég Urslitin ekki á þá
leið, að kjósendur hafi viljað
votta stefnu Vinstri flokksins sér-
stakt traust.
— Telurðu, að minnihlutastjórn
jafnaðarmanna verði langlif?
— Ég spái stjórn Anker Jörgen-
sens langlifi — a.m.k. er ég bjart-
sýnni fyrir hennar hönd en marg-
ur annar. Danskir stjórnmála-
menn — og þá ekki siður almenn-
ingur i Danmörku — eru orðnir
þreyttir á stöðugri upplausn i
stjórn landsins.
— Svo að við vfkjum talinu að
öðru. Hve lengi hefurðu tekið þátt
I störfum Norðurlandaráös?
— Ég hef setið i ráðinu sem
kjörinn fulltrUi allt frá árinu 1964.
Áður hafði ég gegnt ráðherra-
embætti um þriggja ára skeið og
átt sem slikur sæti I raðinu.
Það eru — að ég held — aðeins
tveir menn, sem setið hafa lengur
en ég i Norðurlanda ráði, þ.e. þeir
V.J. Sukselainen og Trygve
Bratteli.
— Hafa störf Norðurlandaráðs
breytzt frá þvl þú tókst fyrst sæti i
ráðinu?
— Nei, störfin eru að mestu
leyti hin sömu. Aftur á móti hefur
norræntsamstarf þróazt mjög ört
á þessum árum.
— Þegar Danir gerðust aðilar
að Efnahagsbandalagi Evrópu,
töldu ýmsir, að þeir neyddust til
að hætta að taka þátt I samstarfi
Norðurlandanna. Háir aðildin að
EBE að einhverju leyti þátttöku
Dana I Norðurlandaráði?
— Aðild okkar að EBE stendur
ekki að neinu leyti i vegi fyrir
þátttöku okkar i Norðurlanda-
ráði. Samstarfið innan EBE er að
ýmsu leyti nánara en samstarfið
innan Norðurlandaráðs, einkum á
efnahagssviðinu.
— Finnst þér ástæða til að auka
samstarfið innan ráðsins?
— Já, enginn vafi leikur á, að
stefna ber að þvi. 1 Danmörku er
t.d. vaxandi áhugi á norrænu
samstarfi, m.a. á efnahagssvið-
inu. Aftur á móti tel ég ekki rétt
að breyta forminu á samstarfi
innan Norðurlandaráðs. —ET
Karl Skytté
kanna, hvort nokkur leið væri að
mynda stjórn, er nyti stuðnings
meirihluta þings. Hugmyndin var
að fá stærstu flokkana tvo —
Jafnaðarflokkinn og Vinstri
flokkinn — til að taka þátt i mynd-
un slikrar stjórnar, þá hugsan-
lega með einhverjum borgara
flokknum — t.d. Róttæka vinstri
flokknum (þ.e. flokki Skytte) eða
Ihaldsama þjóðarflokknum —
sem þriðja aðila. Þessi hugmynd
varð sem kunnugt er ekki að
veruleika.
Það er hins vegar af og frá, að
ég hafi nokkru sinni ætlað mér að
verða forsætisráðherra i slikri
meirihlutastjórn. Ég er orðinn 67
ára og hef hugsað mér að taka lif-
inu með ró, það sem eftir er æv-
innar — yngri menn eiga að min-
um dómi að axla þær byrðar að
veita rikisstjórn forystu.
— Hver var aðalástæðan til
þess, að ekki náðist samkomulag
um myndun meirihlutastjórnar?
— Stjórnarmyndun strandaði
einfaldlega á málefnaágreiningi.
Jafnaðarmenn voru á þessum
tima ófúsir að láta uppskátt, til
hverra efnahagsráðstafana þeir
vildu gripa. Vinstri menn lögðu
hins vegar fram itarlegar tillögur
i efnahagsmálum, en á þær gátu
jafnaðarmenn ekki fallizt. Ég tel,
að möguleikar til myndunar
meirihlutastjórnar hefðu verið
meiri, ef viðræður hefðu farið
fram þrem vikum seinna en raun
varð á. Það var eins og flokkarnir
væru að þreifa fyrir sér.
— Þvi hefur heyrzt fleygt, að
persónulegur ágrciningur hafi