Tíminn - 21.02.1975, Blaðsíða 20

SIS-FOMJK
SUNDAHÖFN
L ■
ffljf'-:
GSÐI
fyrirgóóan nmt
$ KJÖTIÐNAÐARSTÖÐ SAMBANDSINS
Portúgalsstjórn birtir heildaróætlun í efnahags- og félagsmólum, þar sem efst á blaði eru
Aukin ríkisafskipti og þjóðnýting
Reuter—Lissabon. — Portúgals-
stjórn birti I gærkvöldi heildar-
áætlun i efnahags- og félagsmál-
um. í áætluninni er m.a. gert ráð
fyrir rfkisafskiptum af vissum
tegundum iðnaðar, þjóðnýtingu á
jarðeignum (þótt í smáum stfl
verði) og takmörkunum á
erlendri fjárfestingu i Portúgal.
Áætlunin er sögð róttæk og gerð
i þvi skyni að koma einokunarað-
ilum á kné, rétta við kjör þeirra,
sem við bágust kjör hafa búið —
og koma betri og réttlátari skipan
á portúgalskt þjóðfélag i stað þess
þjóðfélags, er óx upp i skjóli ein-
ræðisstjórnarinnar fyrr á árum.
Áætlunin tekur yfir tæpar tvö
hundruð' blaðsiður, en birtingu
hennar hefur seinkað um þrjá
mánuði, meðan deilt hefur verið
hart um efni hennar bak við tjöld-
in.
Fréttaskýrendur i Lissabon eru
þeirrar skoðunar, að áætlunin sé
— þrátt fyrir róttækt yfirbragð —
ekki nærri eins róttæk og vinstri-
sinnar innan Portúgalshers og
vinstrisinnaðir stjórnmálaleið-
togar hefðu óskað.
Kýpurdeilan til umræðu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna:
WALDHEIM HEFUR NÝJAR
TILLÖGUR TIL LAUSNAR
Öryggisróðið ótti að koma saman í gærkvöldi
Reuter—Sameinuðu þjóðunum. —
Kurt Waldheim, aðalritari Sam-
einuöu þjóðanna, hraðaði i gBr för
sinni til New York frá Ánkara og
Aþenu, til að vera viðstaddur
fund öryggisráös S.Þ. um Kýpur-
deiluna, er átti að hefjast kl. 8 i
gærkvöldi.
Siðdegis i gær biðu menn i aðal-
stöðvum S.Þ. i New York i eftir-
væntingu komu Waldheims, og
jafnvel stóð til að fresta fundi
öryggisráðsins, þar til aðal-
ritarinn kæmi.
Waldheim hafði örstutta
viðdvöl i Zurich i Sviss á leið sinni
til New York. Hann sagði við
fréttamenn á Zurich-flugvelli, að
hann hefði i pokahorninu nýjar
tillögur, er gætu hugsanlega
stuðlað að lausn Kýpurdeilunnar.
Að sögn fréttaskýrenda voru
fulltrúar i öryggisráðinu i gær að
velta fyrir sér möguleikum á að
koma samningaviðræðum milli
grisku og tyrknesku mælandi eyj-
arskeggja af stað að nýju. (Upp
úr viðræðunum slitnaði sem
kunnugt. er, þegar tyrknesku
mælandi menn lýstu yfir stofnun
sjálfstæðis rikis á norðurhluta
Kýpur.)
öryggisráðið var kallað saman
að beiðni Kýpurstjórnar, er lýtur
forystu Makariosar erkibiskups.
Talsmaður hennar — Glafkos
Klerides, fyrrum Kýpurforseti —
var einn á mælendaskrá siðdegis i
gær, en búizt var við, að fleiri
tækju til máls á fundinum. Þá
hafa fulltrúar i öryggisráðinu
boðið Vedat Celik, talsmanni
tyrknesku mælandi eyjarskeggja,
að ávarpa þá á þeirri forsendu, að
i hlut eigi aðili, er hafi sérstakra
hagsmuna að gæta.
Fréttaskýrendur töldu Klerides
ætla að fara fram á, aö Tyrkjum
yrði sett timamörk, til að hlita
fyrri ályktun öryggisráðsins. f
þeirri ályktun er farið fram á, að
erlendur her hverfi frá Kýpur og
flóttamenn fái að snúá aftur til
fyrri heimkynna sinna. Þá herma
fréttir, að ráðið geti ekki annað en
itrekað fyrri afstöðu, — a.m.k. sé
ósennilegt, að það breyti að veru-
legu leyti afstöðu sinni.
Áætlunin hróflar ekki við þeirri
staöreynd, að fyrirtæki i einka-
eign verða áfram aðaluppistaðan
i portúgölsku atvinnulifi með nær
ótakmörkuðum möguleikum til
að starfa, óháð afskiptum rikis-
valdsins. Þá er varað við bjart-
sýni i þá átt, að tekjuskipting geti
orðiö tiltölulega jöfn á stuttum
tima.
Kjörorð hinnar nýju áætlunar
er: Meiri stjórnmálaafskipti af
efnahagslifi, svo að hagsmunum
alþýðunnar verði betur þjónað.
Rikisafskipti, til að koma i veg
fyrir gjaldþrot fyrirtækja og at-
vinnuleysi. Bætta heilbrigðis-
þjónustu, bætt menntakerfi og
aukna félagslega þjónustu, til að
skapa meira félagslegt öryggi.
Sagt er, að rikið skuli fá yfirráð
yfir þeim tegundum iðnaðar, er
séu þjóðhagslega mikilvægastar
— ekki i formi þjóðnýtingar,
heldur með þeim hætti, að rikið
kaupi rúman helming hlutabréfa i
viðkomandi iðnfyrirtækjum.
Þá er lýst yfir að jarðeignir, er
vatni hafi þegar verið veitt á eða
auðvelt sé að vökva, skuli teknar
eignarnámi, séu þær yfir 50
hektarar að stærð. Fæstar
korntegundir sem ræktaðar eru i
Portúgal, þarf að vökva, svo að
tiltölulega fáar eignir falía innan
þessa ramma. í áætluninni er til
viöbótar gert ráð fyrir„ að þær
jaröeignir, sem séu i órækt eða að
öðru leyti reknar á óviðeigandi
hátt, skuli teknar eignarnámi.
Portúgalsstjórn er staðráðin i
að reyna að laða erlent fjármagn
inn i landið, en i áætluninni eru
settar nokkrar takmarkanir á
fjárfestingu erlendra aðila.
Áætlunin — sem enn hefur ekki
verið endanlega samþykkt i
Portúgalsstjórn — gerir ráð fyrir,
aö þjóðnýting jarðeigna og
takmarkanir á erlendri fjár-
festingu komi til framkvæmda
innan þriggja mánaða — og á
sama tima verði hafin greiðsla á
atvinnuleysisstyrkjum, sem fram
að þessu hafa ekki þekkzt i
Portúgal.
„EG FER ALDREI I TUGTHUS
— hafði Vilmundur eftir Jósafat í Kastljósi og Jósafat stefnir
m.a. vegna þeirra ummæla
rv
HORNA
/ m ’AMILLI
vi;
Fallvalt gengi
Bandaríkjadals
Reuter—Frankfurt/Paris —
Gengi Bandarikjadals féll
snögglega i gær á gjaideyris-
mörkuðum i Vestur-Þýzka-
landi og Frakklandi.
A gjaldeyrismarkaði i
Frankfurt féll gengi dalsins
mjög snögglega, og sömu sögu
er að segja á gjaldeyris-
markaöi i Paris, þar sem
gengi dals gagnvart frönskum
franka hefur ekki verið eins
lágt i rúmt ár.
Ástæðan fyrir gengisfallinu
er talin vera sá orðrómur, er
undanfarið hefur verið á
kreiki um, að Arabarikin ætli
aö krefjast greiðslu á olíu i
einhverri annarri mynt en dal,
en oliuviðskipti hafa fram að
þessu farið fram með dölum.
Ólga á Spáni
Reuter—-Madrid — öryggis-
lögregla hleypti af nokkrum
skotum út I loftið til að dreifa
mótmælagöngu stúdenta, er
farin var til aö lýsa yfir stuðn-
ingi viö kröfu leynilegra
verkalýösfélaga um allsherj-
arverkfall.
Sjónarvottar að þessum at-
burði sögðu, að lögregla heföi
hleypt af gúmmiskotum á
nokkur hundruð stúdenta, er
gengu framhjá byggingu
spænska menntamálaráðu-
neytisins. Þá hermdu fréttir,
að lögregla hefði skotið byssu-
kúlum mjög nærri öðrum hópi
stúdenta, sem einnig hafði
safnazt saman til að votta
kröfu verkalýðsfélaganna
samúð sina. Aður hafði lög-
regla — vopnuð vélbyssum og
með aðstoð vatnsdæla — borið
prófessora og stúdenta út úr
háskóla einum, sem er i út-
jaðri Madrid.
Fjöldi manns var handtek-
inn, en ekki bárust fréttir af
neinu mannfalli I þessum
átökum lögreglu og stúdenta.
Astandið á Spáni er þrungið
spennu um þessar mundir —
ekki sizt vegna frétta af vænt-
anlegum þjóðfélagsbreyting-
um i Portúgal. (Sjá frétt ann-
ars staðar á siðunni.) Stúdent-
ar I flestum háskólum Spánar
hafa að undanförnu efnt til
mótmælaaðgerða til stuðnings
kröfunni um allsherjarverk-
fall.
Það eru leynileg verkalýðs-
félög I Biscaya-héraði á norð-
vesturhorni landsins, sem að
undanförnu hafa hvatt til sliks
verkfalls. I Bilbao, höfuðborg
héraðsins, og fleiri borgum I
nágrenni hennar, hefur
öryggislögregla haft mikinn
viðbúnaö siðustu daga. I stórri
skipasmlðastöð hafa stjórn-
endurnir m.a.s. varaö verka-
menn við afskiptum lögreglu,
komi til verkfalls.
Þá hafa lögregluyfirvöld I
Bilbao tilkynnt, að fjórir hafi
verið handteknir, sakaðir um
að eiga aðild að spænska
kommúnistaflokknum, en
starfsemi flokksins er bönnuð
á Spáni. Þá hafa alls tólf veriö
teknir höndum á norðvestur-
horni Spánar siðustu daga.
Gsal-Reykjavik — Eins og Tim-
inn greindi frá I gær, hefur Jósa-
fat Arngrimsson framkvæmda-
stjóri I Ytri-Njarðvik höfðað mál
á hendur Vilmundi Gylfasyni
menntaskólakennara, Rikisút-
varpinu og menntamálaráðherra
og fjármálaráðherra fyrir hönd
rikissjóðs og Ríkisútvárpsins.
Málið var þingfest i gærmorgun
hjá bæjarþingi Reykjavikur.
í stefnu Jósafats Arngrimsson-
ar segir m.a.:
,,Að kvöldi þess 20. desember
1974 var sendur út i islenzka sjón-
varpinu viðræðu- eða umræðu-
þáttur, sem hlotið hefur nafnið
„Kastljós”, og virðist þar vera á
ferðinni eins konar frétta- og
skýringaþáttur af hálfu sjón-
varpsins. Það er alkunna, að allur
þorri landsmanna horfir og hlýðir
á þennan lið i sjónvarpsdag-
skránni. 1 umræddum þætti, þann
20 des. s.l., komu m.a. fram á
sjónarsviðið Vilmundur Gylfa-
son, Baldur Möller ráðuneytis-
stjóri og Jón Thors deildarstjóri.
Vilmundur lék hlutverk spyrilsins
I þættinum, en þeir Baldur og Jón
voru að hinu leytinu nokkurs kon-
ar sakborningar, enda kvað spyr-
illinn, að þeim væri ekki unnt að
komast hjá að mæta sér. Baldur
gekk undir þyngstu byrðina nú
sem fyrr, en svaraði jafnan af
skynsamlegu viti”. Segir Jósafat
I stefnu sinni, að Vilmundur hafi
viðhaft ýmis ummæli, sem hann
telji úr hófi fram meiðandi og
móðgandi fyrir sig, jafnvel þó að
hann hafi aldrei verið nafn-
greindur berum orðum af Vil-
mundi.
„1 stuttu máli sagt, mun alveg
óhætt að fullyrða að stefndi, Vil-
mundur, hafi borið stefnanda
harla ófagurlega söguna og þvi
talað yfir sig. Hjástefnda, Vil-
mund, skorti a.m.k. ekki hrakleg
orð, hvað sem öðru liður”.
í stefnunni birtast nokkur um-
mæli Vilmundar i þættinum, og
skal hér greint frá þeim:
1. ,,í marz s.l. var sami maður
enn á ferð i vafasömum viðskipt-
um, alls reyndist um að vera inn-
stæðulausar ávisanir upp á tutt-
ugu og eina milljón króna”.
2. „Maðurinn er sem sagt kærð-
ur fyrir tékkamisferli upp á rúm-
ar tuttugu milljónir króna, en
reynist fljótlega borgunarmaður
fyrir helmingi upphæðarinnar”.
3. „í skýrslunni kemur m.a.
fram, að helzti samstarfsmaður
verzlunarmannsins, sem lögin i
landinu virðast alls ekki ná yfir,
er maður, sem nýlega hefur enn
verið á ferðinni i fréttum vegna
meintrar aðildar að miklu toll-
svikamáli. í fyrirtæki þess siðar-
talda voru engar bókhaldsbækur
til, ekkert skattaframtal s.l. fjög-
ur ár og ekki leyfi til smásölu eða
heildsölu um tima, svo að nokkuð
sé nefnt”.
4. ,,....en engu að siður, að er
það ekki nokkuð skritinn læknir,
sem að dæmir menn frá þvi, að
hann megi alls ekki vera i tukt-
húsi, þrátt fyrir það, að hann hafi
margsinnis, eða a.m.k. i eingang,
alvarlega unnið til þess....”
5. „Þetta er sami maðurinn,
sem á I hlut trekk i trekk”.
6. „Og að maðurinn segir við
vini sina, hafið engar áhyggjur,
ég er dæmdur trekk i trekk, og fer
aldrei i tukthús”.
7. „Sko, þarna er ákveðinn
maður, sem búið er að dæma, það
skilar sér eflaust á næsta ári eða
þar næsta, dómur frá saksóknara
(sakadómara) um tollsvikamál”.
8. „Nú, Jón, nú þekkir þú þetta
mál út og inn. Heldur þú i hjarta
þinu, að þessi maður komi nokk-
urn tima til með að taka út refs-
ingu fyrir fjársvikamál upp á
tuttugu og eina milljón króna?”
í stefnunni segir m.a.
„Jafnframt fullyrðir stefnandi,
að opinber fjölmiðill sé ekki vett-
vangur I þá veru, að menn þjóni
þar lund sinni, sletti meinfýsi
sinni framan I alþjóð, né fari með
hóflausar dylgjur og hrakyrði um
borgara samfélagsins”.
Mál Jósafats Arngrimssonar á hendur Vilmundi Gylfasyni, Rikisútvarpinu og menntamálaráðherra
og fjármálaráðherra fyrir hönd rikissjóðs, þingfest hjá bæjarþingi Reykjavlkur I gærmorgun. — Tlma-
mynd: G.E.