Tíminn - 26.02.1975, Blaðsíða 7

Miövikudagur 26. febrúar 1975
TÍMINN
7
" 11 \
Útgefandi Kramsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Iieigason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. ititstjórnarskrifstofur i
Kdduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð 1 lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Hve miklar
byrðar þola
heimilin?
Að undanförnu hefur ólafur Jóhannesson við-
skiptamálaráðherra orðið fyrir nokkru aðkasti úr
vissri átt, vegna þess að hann hefur ekki viljað
fallast athugunarlaust á kröfur, sem hafa verið
bornar fram um 30% hækkun á hitaveitugjöldum i
Reykjavik og 35-^0% hækkun á rafmagnsgjöldum
i Reykjavik. Ef fallizt væri á þessar hækkanir,
myndi það leiða af sér um 4-5% hækkun á fram-
færsluvisitölunni, og má vel af þvi sjá, hve mikil
kjaraskerðing hlytist af þessu fyrir láglauna-
heimilin, ef hún væri látin óbætt.
Þvi ver fjarri, að mjög illa hafi verið búið að raf-
magnsveitunni og hitaveitunni að undanförnu. Á
siðast liðnu ári fékk rafmagnsveitan að hækka
gjaldskrá sina um 112% og hitaveitan um 55%.
Þessar hækkanir nægja vel til að mæta rekstrar-
kostnaði þeirra, og myndu kaupmenn og ýmsir at-
vinnurekendur vafalitið láta vel af þvi, ef eins
sæmilega hefði verið búið að þeim af hálfu verð-
lagsyfirvaldanna. Hitt er svo annað mál, að þessi
fyrirtæki vinna að brýnum framkvæmdum og for-
ráðamenn þeirra telja, að þau þurfi að hækka
gjöldin vegna þessarar fjárfestingar. Vissulega
vill enginn verða til þess, að umræddar fram-
kvæmdir stöðvist, enda er ástæðulaust að vera
með hótanir um stöðvun þeirra, þótt ekki fáist
fram stórfelld hækkun á rafmagnsskatti og hita-
veituskatti. Mjög auðvelt á að vera að fá lánsfé til
þessara framkvæmda, og má á það benda, að bæði
rafmagnsveitan og hitaveitan voru byggðar upp i
fyrstu fyrir lánsfé, án þess að geta þá lagt nokkurt
eigið fé af mörkum.
Þvi skal ekki mótmælt, að á venjulegum timum
er æskilegt, að fyrirtæki geti lagt nokkurt eigið fé
til framkvæmda, en nú eru engir venjulegir timar.
Á þetta mál má ekki eingöngu lita frá annarri hlið-
inni, eins og þeir gera, sem deila á viðskipta-
málaráðherra. Það má ekki eingöngu lita á þetta
frá sjónarhóli fyrirtækjanna, heldur lika frá sjón-
arhóli þeirra, sem eiga að greiða hækkunina, og þá
fyrst og fremst frá sjónarhóli heimilanna. Næstum
allir kostnaðarliðir heimilanna hafa farið sihækk-
andi að undanförnu, og er hvergi nærri enn séð
fyrir endann á þvi. Eins og áður segir, myndu um-
ræddar hækkanir á rafmagnsskatti og hitaveitu-
skatti auka útgjöld um 4-5 visitölustig hjá visitölu-
fjölskyldunni svokölluðu, en sá kostnaðarauki yrði
hlutfallslega stórum meiri hjá láglaunafjölskyld-
unni. Þessi mikla hækkun mundi þvi, til viðbótar
gengisfellingunni, kalla fram kröfur um stóraukn-
ar láglaunabætur, og yrði ekki með góðu móti hægt
að standa gegn þeim.
Það er vissulega rétt, sem ýmsir segja nú, að hið
opinbera verður að sýna hófsemi i skattaálögum,
meðan holskefla hinna óhagstæðu viðskiptakjara
riður yfir. Annars stefnir beint i óviðráðanlega
verðbólgu. Þvi er furðulegt, að þeir, sem mest tala
um skattalækkun, krefjist nú stórfelldrar skatta-
hækkunar á brýnustu nauðsynjum. Þeir, sem
þannig fara að, þurfa vissulega að hugsa sitt ráð.
Þeir þurfa að gera sér betri grein fyrir þvi, hve
miklar álögur er hægt að leggja á heimilin, eins og
kringumstæður eru nú. Þ.Þ.
ERLENT YFIRUT
Aukin áhrif Frakka
á sviði alþjóðamála
Giscard fylgir óháðri utanríkisstefnu
ÞAÐ VAR draumur og
stefna de Gaulles, að Frakkar
fylgdu sjálfstæðri utanrikis-
stefnu, óháðri stefnu Banda-
rikjamanna, þótt varnarsam-
starf væri milli Frakklands og
Bandarikjanna. Þessari
stefnu fylgdi de Gaulle i verki
á ýmsan hátt. Pompidou
reyndi að fylgja henni áfram,
en fór sér þó hægar en fyrir-
rennari hans. Hins vegar má
segja, að Giscard d’Estaing
hafi tekið merki de Gaulles
upp, og margt bendir til þess,
að honum ætli ekki aö verða
minna ágengt en de Gaulle,
Giscard nýtur þess einnig, að
staða Bandarikjanna er ekki
jafn sterk nú og hún var i tið
de Gaulles.
A þvi rúmlega hálfa ári,
sem Giscard hefur gegnt for-
setaembættinu, hefur hann
látið mikið á sér bera á sviði
utanrikismála. Hann hefur
fengið Brézjnef i heimsókn og
átt fund með Ford forseta i
Martinique. Hann hefur oft
rætt við Helmut Schmidt. Wil-
son hefur heimsótt hann. Þá
hefur Giscard efnt til fundar i
Paris með leiðtogum Efna-
hagsbandalagsrikjanna.
Mikilvægustu heimsóknirnar,
sem Giscard hefur fengið, eru
þó tvimælalaust heimsóknir
þeirra íranskeisara og Sadats
forseta Egyptalands.
Viðræður Giscards og Irans-
keisara leiddu til þess, að
viðskipti Frakklands og Irans
munu margfaldast á efna-
hagssviðinu. M.a. munu
Frakkar selja mikið af
vopnum til Irans og sjá um
mikla mannvirkjagerð þar.
Viðræður þeirra Sadats og
Giscards leiddu einnig til stór-
aukinna viðskipta milli landa
þeirra. M.a. munu Frakkar
selja Egyptum herflugvélar
og ýmiss konar vopn. Með
umræddum vopnasölusamn-
ingum hafa Frakkar tryggt
sér þann sess að vera þriðju
helztu vopnaútflytjendur i
heiminum, næst á eftir Banda-
rikjamönnum og Rússum.
Deila má um, hve veglegur
þessi sess er, en hins vegar er
hann liklegur til að tryggja
Frökkum margvisleg áhrif á
sviði alþjóðamála.
SÉRSTÆÐ og sjálfstæö
utanrikisstefna Frakka birtist
ekki sizt i auknum skiptum
þeirra við oliusölurikin, eins
og Iran, og Arabarikin, eins og
Egyptaland. Þar fylgir Gis-
card stefnu, sem er t.d ekki
Bandarikjamönnum að skapi.
En Giscard telur, að hann
verði að láta franska hags-
muni sitja i fyrirrúmi. Jafn-
framt mun hann lita svo á, að
Frakkar tryggi sér á þennan
hátt forustuhlutverkið i
Vestur-Evrópu á sviði
alþjóðamála.
Afstaða Giscards til oliu-
málanna er nokkuð glöggt
dæmi um viðhorf hans. Það
var i tið Pompidous, sem Kiss-
inger hóf að beita sér fyrir þívi,
að helztu oliukauparikin
mynduðu með sér öflug
samtök, sem stefndu að þvi að
bjóða oliusölurikjunum byrg-
inn. Pompidou lét Frakka
hafna þátttöku i þessum
samtökum, þvi að hann taldi
réttar, að stefnt yrði að sam-
eiginlegri ráðstefnu og gagn-
kvæmri samvinnu beggja
aðila, þ.e. olíukaupenda
og oliuseljenda. Gis-
card hefur fylgt fram
þessari stefnu hans. Þó
náðist nokkur málamiðlun á
fundi hans og Fords á Martini-
que. Frakkar féllust á við-
ræður milli oliukauparikja,
Poniatowski
en Bandarikin féllust á sam-
eiginlega ráðstefnu beggja
aðila að þeim loknum. Enn er
hinsvegar ágreiningur um,
hvort fulltrúar frá þróunar-
löndum eigi að fá aðild að ráð-
stefnu oliusölurikja og oliu-
kauparikja. Oliusölurikin
leggja áherzlu á, að fulltrúar
þróunarlanda taki einnig þátt i
ráðstefnunni, en Bandarikin
hafa verið andvig þvi. Frakk-
ar styðja hér þá stefnu, að
þróunarrikin verði einnig
þátttakendur i ráðstefnunni.
Sennilegt er, að Bandarikin
verði aö láta undan siga.
SJALFSTÆÐ utanrikis-
stefna Frakka kemur ekki sizt
i ljós á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna og annarra alþjóð-
legra samtaka. Það er ljóst,
aö franskir stjórnmálamenn
skilja þriðja heiminn miklu
betur heldur en aðrir vest-
rænir stjórnmálamenn. Senni-
lega á það að einhverju leyti
rætur sinar að rekja til þess,
að þeir hafa haldið áfram nán-
um tengslum við fyrri
nýlendur sinar. Viðhorf
Frakka til þriðja heimsins
skýrast vel, þegar athugaður
er samningur sá, sem Efna-
hagsbandalag Evrópu hefur
nýlega gert við 46 þróunarriki,
sem voru flest áður franskar
eða brezkar nýlendur. Þessi
samningur er fyrst og fremst
talinn verk Frakka.
Samkvæmt honum veröur
aðstaða þessara þróunarrikja
stórbætt i skiptum þeirra við
Efnahagsbandalagslöndin.
Iðnaðarvörur þeirra njóta
tollfrelsis þar, og Efnahags-
bandalagið stofnar bæöi fjár-
festingarsjóð og verð-
tryggingarsjóð, sem eiga að
geta orðið viðkomandi þróun-
arrikjum til mikilla bóta.
Fjárfestingarsjóðnum er
ætlað að veita lán til fram-
kvæmda i umræddum löndum,
en verðtryggingarsjóðnum er
ætlað að verðbæta tólf helztu
hráefni þeirra, ef þau verða
fyrir verulegu verðfalli.
JAFNHLIÐA þvi, sem Gis-
card hefur markað greinileg-
ar sjálfstæða utanrikisstefnu
Frakka heldur en t.d.
Pompidou gerði, hefur hann
unnið að þvi að styrkja stöðu
sina innanlands. Hann hefur
komið þvi til leiðar á bak við
tjöldin, að Chirac forsætisráð-
herra hefur verið kosinn
formaöur i flokki Gullista,
sem er stærsti þingflokkurinn.
Milli þeirra Giscards og Chir-
acs er góð samvinna, en þó
treystir Giscard ekki flokki
Gaullista fyllilega til fram-
búðar. Þvi hefur hann unnið
skipulega að þvi að efla sinn
eigin flokk, Óháða lýðveldis-
flokkinn. Nýlega kom Giscard
þvi til vegar, að nánasti sam-
verkamaður hans, Piniatow-
ski, var kosinn formaður
flokksins. Jafnframt hefur
verið hafinn mikill undir-
búningur að þvi að efla flokk-
inn og treysta samstarf við
miðflokkana. Siðustu
skoðanakannanir þykja benda
til þess, að Giscard sé að
tryggja stöðu sina og álit. I
fyrstu var hann gagnrýndur
fyrir það, að hann var á ýms-
an hátt alþýðlegri i framgöngu
og lifnaðarháttum en fyrri for-
setar, en þetta virðist hafa
styrkt hann, þegar fólk taldi
sig komið að raun um, að
honum væri full alvara i
þessum efnum. — Þ.Þ.
Giscard og Sadat.