Tíminn - 26.02.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miövikudagur 26. febrúar 1975
Halldór E. Sigurðsson við setningu búnaðarþings:
„ÉG LEGG ÁHERZLU
Á JARAÐLÖGIN
OG ÁBÚÐARLÖGIN"
Setning Búnaðarþings er alltaf
merkur þáttur i lifi landbúnaðar-
ins, og raunar einnig i lifi þjóðar-
innar. Af eðlilegum ástæðum er
svo snar þáttur I sögu þessarar
þjóðar, sem landbúnaðurinn,
alltaf tengdur Ilfi hennar, störfum
og sögu eins og þau eru á hverjum
tima. Að aögreina landbúnað frá
lifi islenzku þjóðarinnar hefur
ekki verið gert og verður ekki
gert. Víst er, að landbúnaöurinn
er sjálfstæð atvinnugrein, en af-
koma hans hlýtur þó að verulegu
leyti að vera tengd afkomu Is-
ienzku þjóðarinnar. Það hefur
sagan sannað okkur, svo ekki
þarf frekar vitnanna við. Enda er
það jafnan svo, að hver þjóð verð-
ur að laga sig að þvi landi, sem
hún býr I, nýta gögn þess og gæði,
eins og frekast er unnt. tslenzka
þjóðin hefur gert það, og I þvi rik-
ari mæli, sem henni tekst það,
þvibetur hefur henni vegnað. Það
er einnig staðreynd, að sviptibylj-
ir þeir, sem fram koma I ísl.
þjóðllfi, hafa áhrif I landbúnaði,
og eins þeir sviptibyljir, sem
fram kunna að koma þar, hafa
áhrif I þjóðfélaginu I heild.
Slðastliðið ár var hvorttveggja
i senn allviðburðarikt og um-
hleypingasamt i islenzkum
þjóðmálum. Einn merkasti við-
burður ársins, er varðar land-
búnað og þjóðina alla er tvimæla
laust ákvörðunin um „þjóðar-
gjöfina”, svonefndu, hið mikla
framlag til landgræðslu, sem
margir telja landskuld vegna 11
hundruð ára búsetu þjóðarinnar i
landinu, vegna þess að hún hafi
tekið meira frá landinu en hún
hefur lagt til þess.
Þegar Búnaðarþing var sett i
febrúar árið 1974, gerði ég mér
vonir um, að ýms þau málefni á
sviði landbúnaðar, sem þá lágu
fyrir og ákveðið hafði verið að
leggja fyrir Alþingi til afgreiðslu,
næðu fram að ganga. En raunin
varð sú, að svo varð ekki. Ég
taldi t.d. likur á, að i gegnum
þingið yrði hægt að koma frum-
varpi að jarðalögum og ábúðar-
lögum, en pólitiskir sviptibyljir
settu svip á störf siðasta Alþingis
umfram venju. Þeir urðu þess
valdandi, að snöggur endir varð á
störfum Alþingis svo þessi og
mörg fleiri nauðsynjamál dagaði
uppi.
Flokkar þeir, sem standa að
núverandi rikisstjórn, hafa komið
sér saman um þá vinnuaðferð,
m.a. um meðferð á landbúnaðar-
málum, sem fyrir Alþingi verða
lögð, að tveir þingmenn úr land-
búnaðarnefndum frá hvorum að-
ila kynna sér málin, áður en þau
eru lögð formlega fram. Einnig
verður leitað eftir þvi, að sam-
þykki þingflokka rikisstjórnar-
innar liggi fyrir, til þess að
tryggja málunum framgang á
Alþingi, þegar þar að kemur.
Þetta gerir það að verkum, að
mál eru nú seinna á ferðinni en
æskilegt er.
Þau mál sem ég legg mesta
áherzlu á i þessu sambandi, eru
jarðalögin og svo ábuðarlögin i
tengslum við þau. Ég tel brýna
nauðsyn bera til þess, að jarða-
lögin verði lögfest i aðalatriðum i
þeirri mynd, sem verið hefur i
áður framlögðu frumvarpi.
Ástæðan til þess er sú, að eins og
kunnugt er, hefur land hækkað
svo mjög i verði, að það er að
mínni hyggju vonlltið verk að
byggja upp landbúnaðarfram-
leiðslu á svo dýru landi, sem hér
viða er orðið.
Sú gagnrýni, hefur komið fram,
að bændur séu með þessu móti
verr settir en aðrir þegnar
þjóðfélagsins, sem eigi land og
selji það til annars en land-
búnaðar. Þar er þvi til að svara
að ekki verður hjá þvi komizt, að
minni hyggju, að leggja skatt á
sölu á sliku landi. Sá skattur
verður að sjálfsögðu, að vera með
örðum hætti, heldur en venjuleg-
ur tekjuskattur, m.a. greiðast á
lengri tima, þar sem um eitthvert
lán af hálfu seljanda er að ræða i
sambandi við sölu landsins og
greiðsla á skattinum gæti þvi ekki
verið örari heldur en afborganir
af landinu.
Það er óhugsandi að láta skatt-
þegna þjóðfélagsins greiða tekju-
skatt af venjulegum aflatekjum,
sem eru oft litlar fjárhæðir miðað
við þetta, e.t.v. 1-2 mííljónir
króna, en láta svo hins vegar tugi
eða hundruð milljóna tekna af
landsölu vera skattfrjálsar. Ég
álit, að þessa breytingu verði að
gera, og það eigi að vinna upp á
móti þvi, sem talað er um að
bændur myndu tapa við setningu
jarðalaganna.
Ég treysti þvi fastlega, að um
þessi mál náist farsæl samstaða,
svo að frumvarp þetta geti orðið
að lögum á þessu þingi, ásamt
öðrum lagafrumvörpum er varða
landbúnaðarmál. Sum þeirra
gerði ég að umtalsefni við setn-
ingu búnaðarþings i fyrra.
Til viðbótar þessu vil ég geta
eins nýs lagafrumvarps, sem ég
stefni að að leggja fyrir Alþingi,
sem nú situr, og gert er ráð fyrir,
að Búnaðarþing fái til meðferðar
að þessu sinni. Er það frumvarp
til laga um búnaðarfræðslu i
landinu. Hér er að nokkru um að
ræða endurbætur á gildandi lög-
um,miðaðar við breytt viðhorf,
sem orðið hafa, siðan endurskoð-
un búnaðarfræðslulaga var siðast
gerð.
Merkasti þáttur þessa frum-
varps er þó framkvæmd fyrri
yfirlýsingar minnar um, að
Búnaðarháskóli lslands verði
starfræktur að Hvanneyri i
Borgarfirði.
Honum er ætlað það hlutverk,
sem öðrum háskólum, að vera
visindaleg fræðslu- og visinda-
stofnun á sviði landbúnaðarins.
Eru aðrir þættir frumvarpsins
miöaðir við venjulega háskóla, og
verða inntökuskilyrði þvi háð þvi,
að umsækjendur hafi hvort
tveggja, lokið búfræðiprófi með 1.
einkunn og stúdentsprófi, eða
námi, sem jafngildi þvi. Hér er
um að ræða áfanga á leið þeirrar
stefnumörkunar á sviði fræðslu-
og rannsóknarstarfsemi land-
búnaðarins, sem ég hefi áður lýst,
og i engu hefur breytzt, og eru all-
ar aðgerðir i uppbyggingu húsa
og starfsliðs á Hvanneyri við
þetta miðaðar af minni hendi.
Árið 1974 var viðburðarrikt á
sviði stjórnmála og þjóðmála al-
mennt, bæði hér á íslandi og i hin-
um vestræna heimi yfirleitt, það
svo, að ekkert ár á friðartimum
kemst til jafns við það, af þeim er
mitt minni nær til.
Auk þess sem árið 1974 var
þjóöhátiðarár i sögu okkar
íslendinga, var það gott veður-
farslega og einnig mikið fram-
kvæmdaár.
1 landbúnaði voru framkvæmd-
ir meiri en verið hefur. Alls voru
afgreidd úr stofnlánadeild land-
búnaðarins 2129 lán, og samtals
lánaðar 1132,4milljónir króna. Til
viðbótar þessu voru svo lánuð úr
Veðdeild Búnaðarbankans 120 lán
til jarðakaupa, að fjárhæð 55
millj. kr. Inni i tölunni, sem ég
nefndi áðan um lán úr stofnlána-
deild, voru 201 lán vegna
bústofnskaupa, samtals 59 mill-
jónir króna. Eins og ég gat um við
setningu siðasta Búnaðarþings.
var árið 1973 byrjunarskeið slikra
lána, og framhaldið er svo það,
sem gerzt hefur á árinu 1974, og
sýnir það, að þörf var fyrir þenn-
an lánaflokk.
Segja má, að þetta hafi verið
hægt að framkvæma vegna þeirr-
ar fyrirgreiðslu, sem stofnlána-
deildin hefur notið hjá Lifeyris-
sjóði bænda i sambandi við þessi
lán. Þaðan hefur komið fjármagn
til þessarar lánafyrirgreiðslu.
Ég gat um það i ræðu minni við
setningu Búnaðarþings árið 1974,
að umræður um landbúnaðarmál
hefðu verið litlar á siðustu árum,
og að þær deilur, sem um þau
hefðu stundum staðið hefðu ekki
verið til staðar þá um langt ára-
bil. A þessu varð hins vegar
breyting á siðari hluta siðastlið-
ins árs, er nokkrar umræður urðu
um landbúnaðinn og þátttöku
hans i þjóðarbúskapnum, og hafa
þær umræður staðið fram á þetta
ár. Sú gagnrýni, sem þar hefur
komið fram, hefur að visu fyrst
og fremst verið staðlausar
fullyrðingar, sleggjudómar og
furðulegar ráðagerðir, um að
leggja islenzkan landbúnað niður.
Til viðbótar þessu hafa i þessum
umræðum komið fram lævislegar
árásir á landbúnaðinn og bænda-
stéttina. Ekki þarf orðum að þvi
að eyða, við þá sem hugsa án þess
að annarlegar hvatir ráði hugsun
þeirra, að sú trygging sem fólgin
er i þvi, að landbúnaðarfram-
leiðslan fullnægi þörf þjóðarinnar
á neyzlu mjólkur og kjötvöru, sé i
þvi jafnvægi, að þar sé hvorki um
of né vari að ræða, slikt getur ekki
gerzt.
Á s.l. ári var útflutningur land-
búnaðarvara verulegur, m.a.
vegna þess að ekki varð þvi
treyst, að innanlandssalan reynd-
ist sú sem hún varð. Útflutnings-
bætur urðu þvi notaðar til fulls,
þar sem verð reyndist lika óhag-
stætt. Framleiðslukostnaður á
landbúnaðarvörum, sem öðrum
islenzkum framleiðsluvörum var
hár og verð féll á erlendum mark-
aði. M.a. vegna niðurgreiðslna á
dilkakjöti i Noregi og verðfalls á
nautakjöti i Evrópu, vegna mikils
framboðs á þvi.
Þetta hafa árásarmenn á is-
lenzkan. landbúnað hagnýtt sér
sem árásarefni. Hins hefur ekki
verið getið að á þrem s.l. árum
hafa útflutningsbætur verið all-
fjarri þessu marki, og að öll
mjólkurframleiðslan verðlagsár-
ið 1973-1974 seldist upp á innlend-
um markaði. Það gekk þvi veru-
lega á birgðir landbúnaðárvara á
árinu 1974. Auk þess hafa nú verið
ákveðnar reglur af landbúnaðar-
ráðuneytinu i samráði við fram-
leiðsluráð um að útflutt nautakjöt
verður ekki bætt upp með hærri
krónutölu en dilkakjöt, sem selt
er i Noregi, sem er þó einna hag-
kvæmast kjötmarkaði okkar.
Eins og ég gat um hér fyrr hafa
orðhvatir blaðamenn gripið til
þess i von um að vekja á sér
athygli, sem mætti svala frama-
löngun þeirra, að leggja til að is-
lenzkur landbúnaðar verði lagður
niður, og bændur sérstaklega
styrktir til þess.
Það hljómar að visu ekki vel i
eyrum, þegar þjóðin berst við
gjaldeyrisskort, þá skuli hún eiga
að bæta við innflutningi á land-
búnaðarvörum frá öðrum þjóðum
fyrir 12-14 þúsund milljón krónur i
staðinn fyrir eigin framleiðslu, og
svipta ca. 20% þjóðarinnar, er nú
hefur framfæri sitt i sambandi við
landbúnaðarframleiðslu, atvinnu
og þjóðina þvi öryggi, sem fólgin
er i eigin framleiðslu á land-
búnaðarvörum.
1 þessu sambandi vil ég hins
vegar geta þess, að greinilega
hefur komið fram við athuganir,
sem gerðar hafa verið, að land-
búnaðurinn er meira en sjálfum
sér nógur i sambandi við útflutn-
ing, þannig að gjaldeyriseyðsla
landbúnaðarins er minni en
gjaldeyristekjur þær, sem þjóðin
hafði af útfluttum landbúnaðar-
vörum. Sé hlutur landbúnaðarins
i vergri þjóðarframleiðslu at-
hugaður, er Island vel á vegi
statt, t.d. i samanburði við lönd
eins og Sviþjóð, Danmörku, Bret-
land og Bandarikin.
Ef gerður er samanburður á
styrkjum nokkurra þjóða til land-
búnaðarframleiðslu, er hann sem
hér segir: Styrkur islenzka þjóð-
félagsins, er miðað við hvern
bónda árið 1974, kr. 256 þús., en
hliðstæð framlög i Bretlandi eru
272 þúsund, kr. i Sviþjóð 280 þús.
kr. og i Bandarikjunum 447 þús.
kr. Þetta sýnir það, að lslending-
ar standa ekki verr að vigi i þess-
um efnum en aðrar þjóðir. En alls
staðar er það svo, að land-
búnaðarframleiðsla sem mat-
vælaframleiðsla er svo mikils
virði, og telst fela i sér svo mikið
öryggi fyrir hverja þjóð, að
ástæða þykir til að styrkja land-
búnað af almannafé, til að halda
verðinu i skefjum og skapa öryggi
á dýrmætri matvælaframleiðslu,
sem landbúnaðarvörur eru.
Eins og kunnugt er, voru niður-
greiðslur á landbúnaðarvörum
auknar mjög verulega á s.l. ári.
Það orkar oft tvimælis hve langt á
að ganga i þeim efnum. Hins veg-
ar liggur ljóst fyrir, að hér er um
að ræða stjórntæki, sem stjórn-
völd beita i efnahagsmálum, en
ekki styrk til landbúnaðarins.
Hefur það verið margsannað,
m.a. með þvi að sýna fram á, að
þetta er gert, enda þótt af þvi
leiði, að hinum ýmsu land-
búnaðarvörum er mismunað,
samanber niðurgreiðslu dilka-
kjöts en ekki nautakjöts, niður-
greiðslu á kartöflum en ekki á
gróðurhúsaframleiðslu o.s.frv. og
eru það áhrifin á visitöluna, sem
þar ráða mestu um.
Ef gerður er sananburður um
nokkurra ára bil á niðurgreiðsl-
um og framfærslukostnaði visi-
tölufjölskyldunnar, þá kemur i
ljós, að mestar voru niðurgreiðsl-
urnar árið 1967, eða 11,2% af
framfærslukostnaði visitölufjöl-
skyldunnar. Arin 1973 og 1975
miðað við óbreyttar niðurgreiðsl-
ur um 8%, en s.l. ár var þetta tæp
6% þrátt fyrir hækkanir, vegna
þess að fyrri hluta ársins voru
niðurgreiðslur mjög takmarkað-
ar.
Enda þótt með réttu megi
segja, að þessi samanburður,
sem ég hefi hér gert, sé islenzkum
landbúnaði i hag, miðað við aðrar
þjóðir, þá mun bændastéttin og
forystumenn hennar, m.a.
Búnaðarþing, alltaf vera
reiðubúnir til þess að taka mál
þessi til athugunar, og gera rekst-
ur og afkomu landbúnaðarins
einshagkvæman fyrir þjóðarbúið
og nauðsyn ber til og réttmætt
getur talizt. Þetta á þó ekki að
vera fólgið i þvi, að bændastéttin
hafi verri lifsafkomu en aðrar
stéttir i þjóðfélaginu. Hins vegar
er það áhugamál bændastéttar-
innar, at) reksturinn sé eins hag-
kvæmur og mögulegt er að gera
hann. Það er hennar hagur og
þjóðfélagsins i heild.